της Χ. Θεοχάρη, από το Άρδην τ. 57, Δεκέμβριος 2005 – Ιανουάριος 2006
Η επανάληψη οδηγεί στην πλήξη αλλά η πλήξη μπορεί να μετατραπεί σε κινητήρια δύναμη της ιστορίας. Αυτή είναι η πρωτότυπη όσο και ρεαλιστική προσέγγιση του συγγραφέα στα αδιέξοδα των ανθρώπων της εποχής μας. Ο ήρωας, σε μια κατά τα άλλα ομαλή φάση της ζωής του, καταλαμβάνεται από την επίμονη επιθυμία να αφήσει το σίγουρο παρόν προς ένα απροσδιόριστο μέλλον. Πρόκειται για έναν άνθρωπο με τις προδιαγραφές του κοσμοπολίτη/τεχνοκράτη που έχει περιπλανηθεί ανά τον κόσμο και διατηρεί έντονη τη γεύση από τα θέλγητρα της Αφρικής: αν και έχουν περάσει χρόνια από τότε που την γνώρισε, μεθάει ακόμα στην σκέψη της που εξιδανικεύεται από την απόσταση. Έτσι, αν και ζει στο κέντρο της Ευρώπης, η λανθάνουσα νοσταλγία των αρχέγονων κοινωνιών που κάποτε γνώρισε, τον κάνει τη δεδομένη στιγμή σκληρό κριτή των ίδιων του των επιλογών. Φθάνοντας όμως σε μία κοινωνία, που στην φαντασία του έχει εξιδανικεύσει, και επιχειρώντας να ενταχθεί σε αυτήν, έρχεται αντιμέτωπος με την σκληρή πραγματικότητα.
Η αντιφατικότητα του χαρακτήρα του ήρωα, στο μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού, αντανακλά και τροφοδοτείται από την αντιφατικότητα της εποχής μας. Η ζωή του ήρωα τού έχει δώσει τα πάντα ή όλα όσα θα ήθελε η πλειονότητα των συνομηλίκων του: οικογένεια, σπίτι, δουλειά στην Επιτροπή, την «καρδιά» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οικονομική άνεση και δυνατότητες ώστε να μπορεί να ικανοποιήσει όλες τις ανάγκες του. Ξαφνικά όμως όλα αυτά μετατρέπονται σε ασήκωτο βάρος, σε αγεφύρωτο υπαρξιακό χάσμα και γίνονται αιτία φυγής. Δεν μπορεί να τον συγκρατήσει ούτε αυτό ακόμα το παρελθόν που συχνά-πυκνά τον συνεπαίρνει. Κάποιος ίσως θεωρήσει πολυτέλεια τα αδιέξοδα ενός χορτάτου. Μπορεί να είναι και έτσι. ταυτόχρονα όμως δεν παύει να αποτελεί υπαρκτό πρόβλημα και διδαχή για το γεγονός ότι, τελικά, η εσωτερική ισορροπία, η ασφάλεια ή η ανασφάλεια που νιώθει ένας άνθρωπος δεν αντιμετωπίζονται με όρους οικονομικής ή κοινωνικής καταξίωσης, αν σε προσωπικό επίπεδο δεν υπάρχει η αυτογνωσία και η συναισθηματική ισορροπία. Γιατί τότε, το προσωπικό σύμπαν καταρρέει και θρυαλλίδα γι’ αυτή την κατάρρευση μπορεί να είναι ακόμα και η απουσία μιας απλής κίνησης τρυφερότητας, ένα χάδι στα μαλλιά, όπως όταν χαϊδεύουμε ένα παιδί.
Αυτή την συναισθηματική ισορροπία ψάχνει απεγνωσμένα ο ήρωας μάλλον σε λάθος γειτονιές του χώρου και του χρόνου. Από τις Βρυξέλλες στην Κρήτη, από τον γάμο στις εξωσυζυγικές σχέσεις. Για να εξιλεωθεί, συγχέει σκοπίμως ή ασυνείδητα; την προδοσία με την απιστία, αμβλύνοντας την βαρύτητα της πρώτης, προβάλλοντας ως άλλοθι της απιστίας του την αυτοβελτίωσή του ως ανθρώπου μέσα από ετερόκλητες και εφήμερες σχέσεις, που εντέλει, αντί να τον ανακουφίζουν, τον γεμίζουν τύψεις. Όμως δεν ξεφεύγει από την ανθρώπινη μοίρα του, καθώς η αέναη περιπλάνηση τον φέρνει στα πρόθυρα της ατίμωσης και επειδή …το παλιό λιμάνι είναι το πιο ασφαλές, ιδίως για τα κουρασμένα σκαριά.
Στις αναζητήσεις του ήρωά του, ο συγγραφέας ιχνηλατεί με μαεστρία τις επιθυμίες και τα απωθημένα των ανθρώπων της εποχής μας. Επιτυγχάνει να κάνει την ανατομία της ψυχής ενός ανθρώπου που παλεύει με την πλήξη της ευημερίας του και τα διλήμματα της ηλικίας. Και το επιτυγχάνει αβίαστα και απλά όπως ρέει ένα ποτάμι που σε οδηγεί στις εκβολές του και χωρίς να το καταλάβεις βρίσκεσαι στην ανοιχτή θάλασσα. Χωρίς περίπλοκους εντυπωσιασμούς, χωρίς ψυχαναλυτικούς μελοδραματισμούς αλλά με απλές και περιεκτικές συζητήσεις με τον εαυτό του ή με τους γύρω του, αναδεικνύει τα αδιέξοδα του σύχρονου ανθρώπου.
Στο μυθιστόρημα αυτό του Μιχάλη Μοδινού δεν έχει τόση σημασία το πού τελικά κουρνιάζει ο εξουθενωμένος μετά από τις περιπλανήσεις του ήρωας και αν θα βρει την Χρυσή Ακτή. Σημασία έχει η διαδρομή, το ταξίδι μέχρι εκεί, οι συνταξιδιώτες και τα συναπαντήματά του. Άλλωστε η Χρυσή Ακτή είναι σαν την Ιθάκη. Μπορεί να μην την αγγίξει ποτέ, ενώ, ακόμα και αν φθάσει στις ακτές της, ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος να συμβεί αυτό που ο ποιητής λέει: «αν τη ζωή σου χάλασες σε τούτη δω τη ράχη, σ’ όλη την γη την χάλασες», που αποδίδει ανάγλυφα και την παγκοσμιότητα των προσωπικών αδιεξόδων και αναζητήσεων.
Ένα βιβλίο που, μετά τις ποικίλες δοκιμιακές εξερευνήσεις του συγγραφέα, μας θυμίζει κατά τον πλέον πειστικό τρόπο ότι κάτω από το πέπλο της ευμάρειας και το ένδυμα της φαινομενικής ευτυχίας, υπάρχουν ψυχές που νοσταλγούν τον πρότερο καιρό της ύπαρξης που ο σύγχρονος τρόπος ζωής σάρωσε.
1 Δρ. Περιβαλλοντολόγος, Πολιτικός Μηχανικός
