Της ΛΙΝΑΣ ΘΩΜΑ από την ιστοσελίδα e-thessalia.gr
Μαξίμ «Νταλί» Κριβτσόβ, «Ποιήματα από την πολεμίστρα», Εναλλακτικές εκδόσεις 2024, σ. 250
Κι αν ο ποιητής σκοτώθηκε στον αγώνα υπέρ βωμών και εστιών, ο λόγος του μένει. Ο λόγος του, ακαριαίος σαν σφαίρα και τρυφερός σαν χάδι, συνεχίζει τον αγώνα και μετά τον θάνατό του. Θυσιάζοντας τη ζωή του για την πατρίδα, έκανε ποίηση κι αυτήν ακόμα τη θυσία του και έδωσε στο έργο του, μέσα από τον θάνατο, την αθανασία.
Είναι ο Μαξίμ Κριβτσόβ. Εδώ κι έναν χρόνο περίπου (7 Ιανουαρίου 2024) σκοτώθηκε κοντά στο Χάρκοβο. Από τη ρωσική εισβολή του 2014, εθελοντής. Συμμέτοχος στην «Επανάσταση της Αξιοπρέπειας» του Μεϊντάν, κατατάχθηκε ύστερα στις ένοπλες δυνάμεις και πολέμησε στην πρώτη γραμμή. Διόλου δεν έμοιαζε πολεμιστής, σαν Χριστός με όπλο έμοιαζε, είπε ο εκδότης του. Πρόλαβε να δει το βιβλίο του τυπωμένο, την αναγνώριση ως το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς (PEN 2023). Τα ποιήματά του έγιναν τραγούδια, μπήκαν σε συλλογές, τιμήθηκαν με βραβεία. Μα πάνω απ’ όλα έγιναν το σύμβολο της ουκρανικής αντίστασης. Διότι, όπως επισημαίνει και η Margaret Atwood, στον πόλεμο αυτό, η Ρωσία έχει εισβάλει με κίνητρο την κυριαρχία, ενώ η Ουκρανία παλεύει για τη ζωή της. «Και δεν διακυβεύεται μονάχα της χώρας η ζωή, αλλά και οι ζωές των πολιτών της, γιατί δεν υπάρχει αμφιβολία για το τι θα φέρει μια πιθανή ρωσική νίκη στους Ουκρανούς» (Margaret Atwood για τη σκοτωμένη Ουκρανή συγγραφέα, Victoria Amelina, The Guardian, 8-2-2025).
Στην παρούσα έκδοση γίνεται μια αξιοσημείωτη προσπάθεια: Μεταφράζονται για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα τα ποιήματα του Κριβτσόβ, ενώ παρατίθεται παράπλευρα και το πρωτότυπο κείμενο στην ουκρανική. Η μετάφραση αυτή, έργο μιας ομάδας φοιτητών και αποφοίτων του Προγράμματος Νεοελληνικής Φιλολογίας του πανεπιστημίου «Ταράς Σεβτσένκο» του Κιέβου, καθώς και της Ντιάνα Ρομάνκο, είχε συντονιστή τον Αντρίι Σαβένκο, αναπληρωτή καθηγητή Γλωσσολογίας, Κλασικών και Νεοελληνικών Σπουδών στο ομώνυμο Πανεπιστήμιο του Κιέβου. Όπως σημειώνει και ο επιμελητής της μετάφρασης και έκδοσης, Νίκος Βαλκάνος, «περάσαμε τη μετάφραση εφτά χέρια, που λένε οι μπογιατζήδες» για να γίνει «όλο και πιο συγκροτημένο το ιδιόλεκτο του Μαξίμ και κυρίως η χειροτεχνική λάξευση των λέξεων, ο ήχος της ακολουθίας τους» (σ. 8).
Η αξιόλογη αυτή έκδοση με την αισθητική της μαύρης σελίδας, παραθέτει εκτός των άλλων και ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό. «Αντί προλόγου» εισάγει ένα ποίημα του Ελύτη. Ύστερα από το corpus των ποιημάτων, η ενότητα «Σαν επίλογος – Οι δυο τελευταίες μέρες» εγκαινιάζεται με ένα στίχο του Γιώργου Σαραντάρη. Όπως επικοινωνούν μεταξύ τους οι εποχές των ηρώων (ο Έλληνας ποιητής που έχασε τη ζωή του στον αγώνα του Αλβανικού μετώπου και ο Ουκρανός, διαχρονικός συμμαχητής κι αυτός της ελευθερίας), έτσι αδελφώνουν τον θάνατο και οι στίχοι: «Θα μάθει ο θάνατος να πεθαίνει» (σ. 195).
Στο μέρος αυτό, διαβάζουμε το τελευταίο ποίημα του Κριβτσόβ (5 Ιανουαρίου 2024), καθώς και την απόδοσή του στα ρουμέικα, το ελληνόφωνο ιδίωμα της Αζοφικής από τον Νικόλα Αχμπάς. Το ποίημα καταλήγει: «το αίμα μου / θα βάψει τον κόσμο σε νέα απόχρωση κόκκινου / pantone «ανθρωποαίμα / τα κόκκαλά μου / θα φάει η γη / φτιάχνοντας σκελετό / το τσουρουφλισμένο μου όπλο / θα σκουριάσει / το καλό μου / τη στολή παραλλαγής και τον εξοπλισμό μου / θα τα δώσουν στους νεοσύλλεκτους / μακάρι γρήγορα να έρθει η άνοιξη / επιτέλους / να γίνω / μενεξές» (σ. 197). Διαβάζουμε στη συνέχεια ένα ποίημα του Βασίλ Μάκουχ, την ανάγνωση του οποίου κατέγραψε ο Κριβτσόβ με το κινητό, την τελευταία ανάρτησή του στο Facebook μαζί με την τελευταία φωτογραφία.
Στο καταληκτικό «Επίμετρο», που απευθύνεται κυρίως στον Έλληνα αναγνώστη, μια και τα κείμενα είναι μόνο στα ελληνικά, περιλαμβάνει ένα αυτοβιογραφικό του Μαξίμ Κριβτσόβ, λόγια αγαπημένων του για τον θάνατό του κι έναν κατάλογο πεσόντων, καλλιτεχνών και διανοούμενων που δολοφόνησε η Ρωσία από την αρχή της πλήρους κλίμακας εισβολής, στις 24 Φεβρουαρίου 2022 (πάνω από 120 και ο αριθμός τους, δυστυχώς, επικαιροποιείται συνεχώς).
Παρουσιάζεται, ακόμα, μια φωτογραφία του απανθρακωμένου βιβλίου «Λέξεις και σφαίρες», όπου συμπεριλαμβάνει κείμενο του ποιητή. Είναι ένα από τα χιλιάδες βιβλία που κάηκαν από τον ρωσικό πύραυλο που στόχευσε το τυπογραφείο «Factor Drunk» στο Χάρκοβο, στις 24 Μαΐου 2024. «Καταστράφηκε ολοσχερώς το τρίτο σε μέγεθος τυπογραφείο στην Ευρώπη. Εκεί τυπωνόταν το 80% των βιβλίων και των περιοδικών της Ουκρανίας. Ο αριθμός των βιβλίων που κάηκαν υπολογίζεται σε 50 χιλιάδες!» (σ. 231).
Διότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν αφορά μόνο εδάφη και ανθρώπους· σκοπεύει και στην αφάνιση του πολιτισμού της χώρας, την καταστροφή του πνευματικού πλούτου και την εξάλειψη της καλλιτεχνικής της παράδοσης και δημιουργίας. Γι’ αυτό και οι φωνές των ποιητών της αποκτούν σήμερα και μια σημασία ξεχωριστή: Στον μεγάλο θερισμό του θανάτου, είναι σπορά ζωής.
