Η μεγάλη προσαρμογή

500

του Γ. Π., από το Άρδην τ. 43, Ιούλιος 2003

Τε­λι­κώς η Ευ­ρώ­πη και η Ελ­λά­δα ευ­θυ­γραμ­μί­στη­καν στους νέ­ους συ­σχε­τι­σμούς που α­νέ­δει­ξε ο πό­λε­μος στο Ι­ράκ, της υ­πο­τα­γής, για α­προσ­διό­ρι­στο χρο­νι­κό διά­στη­μα, στην αμε­ρι­κα­νι­κή αυ­το­κρα­το­ρί­α και στα κε­λεύ­σμα­τά της.
Προ­σαρ­μο­γή που α­φο­ρά την πλειο­ψη­φί­α των πο­λι­τι­κών και ι­δε­ο­λο­γι­κών δυ­νά­με­ων. Το ΠΑ­ΣΟΚ α­πέ­κτη­σε ε­σχά­τως φι­λο­α­με­ρι­κα­νό (α­πλώς;) γραμ­μα­τέ­α, ο ο­ποί­ος έ­δρε­ψε τις δάφ­νες των α­ντι­τρο­μο­κρα­τι­κών του ε­πι­τυ­χιών και της το­πο­θέ­τη­σής του κα­τά των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων στη διάρ­κεια του πο­λέ­μου στο Ι­ράκ. Η ει­κό­να του “σο­σια­λι­στι­κού” κόμ­μα­τος πλέ­ον ο­λο­κλη­ρώ­νε­ται: ο πρω­θυ­πουρ­γός υ­πήρ­ξε το “ε­κτε­λε­στι­κό όρ­γα­νο” του ευ­ρω­πα­ϊ­κού aggiornamento έ­να­ντι του η­γε­μό­να, στη διάρ­κεια της ελ­λη­νι­κής προ­ε­δρί­ας στην Ε­Ε, και πι­θα­νόν να α­ντα­μει­φθεί για τις κα­λές του υ­πη­ρε­σί­ες με κά­ποιο ευ­ρω­πα­ϊ­κό οφ­φί­τσιο. ο υ­πουρ­γός Εξω­τε­ρι­κών και μελ­λο­ντι­κός αρ­χη­γός του ΠΑ­ΣΟΚ πα­ρα­μέ­νει Α­με­ρι­κα­νός υ­πή­κο­ος και φι­λέλ­λην. τέ­λος, ο γραμ­μα­τέ­ας εί­ναι το παι­δί για ό­λες τις δου­λειές του θεί­ου Σαμ. Το ΠΑ­ΣΟΚ ει­σέρ­χε­ται στην τε­λευ­ταί­α φά­ση του με­τα­σχη­μα­τι­σμού του: στην πρώ­τη με­τα­πο­λι­τευ­τι­κή πε­ρί­ο­δο εί­ναι το “πα­τριω­τι­κό και ε­πα­να­στα­τι­κό σο­σια­λι­στι­κό κόμ­μα”. στη δεύ­τε­ρη, έ­ως και το 1988-89, η σο­σια­λι­στι­κή –τρι­το­κο­σμι­κών α­πο­κλί­σε­ων και φί­λη του σο­βιε­τι­κού στρα­το­πέ­δου– κυ­βέρ­νη­ση. στην τρί­τη, για δέ­κα χρό­νια με­τά την κρί­ση του 1989-93, δια­τη­ρεί κά­ποια ψήγ­μα­τα α­πό τον πα­λιό δυ­ϊ­σμό του, “σο­σια­λι­στι­κό ΠΑ­ΣΟΚ”, με έ­σχα­το θε­μα­το­φύ­λα­κα τον γραμ­μα­τέ­α, νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη κυ­βέρ­νη­ση. Σή­μερ­α ο­λο­κλη­ρώ­νει τον με­τα­σχη­μα­τι­σμό του: κόμ­μα και κυ­βέρ­νη­ση ευ­θυ­γραμ­μί­ζο­νται σε νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη και φι­λο­α­με­ρι­κα­νι­κή κα­τεύ­θυν­ση.

Στη “Νέ­α Δη­μο­κρα­τί­α”, η ε­νί­σχυ­ση του α­τλα­ντι­κού πό­λου –Μπα­κο­γιάν­νη, Μη­τσο­τά­κης, Κου­τσί­κου, Σου­φλιάς κ.λπ.– και η πα­ράλ­λη­λη προ­σαρ­μο­γή του Κα­ρα­μαν­λή, προ­οιω­νί­ζο­νται τα χει­ρό­τε­ρα σε πε­ρί­πτω­ση α­νό­δου στην ε­ξου­σί­α.

Ό­σο για την Α­ρι­στε­ρά, εί­ναι πο­λύ δύ­σκο­λο στη ση­με­ρι­νή συ­γκυ­ρί­α να συ­ντα­χθούν δυ­νά­μεις της α­νοι­κτά με τους Α­με­ρι­κα­νούς, ω­στό­σο, η κα­ταγ­γε­λί­α του “στεί­ρου α­ντια­με­ρι­κα­νι­σμού” που γί­νε­ται συ­χνά α­πό “δια­νο­ου­μέ­νους” και δη­μο­σιο­γρά­φους του “α­να­νε­ω­τι­κού” χώ­ρου και η ταύ­τι­ση με την α­με­ρι­κά­νι­κη πο­λι­τι­κή σε μεί­ζο­να ζη­τή­μα­τα, ό­πως το Σχέ­διο Α­νάν, δια­τη­ρούν ε­πί της ου­σί­ας α­νοι­κτούς διαύ­λους ε­πι­κοι­νω­νί­ας με τον η­γε­μό­να. Α­κό­μα και δυ­νά­μεις του α­ντι­πα­γκο­σμιο­ποι­η­τι­κού κι­νή­μα­τος συ­μπο­ρεύ­ο­νται με την υ­περ­δύ­να­μη σε στρα­τη­γι­κές ε­πι­λο­γές ό­πως η υ­πο­νό­μευ­ση των ε­θνι­κών ταυ­το­τή­των, και ει­δι­κά της ελ­λη­νι­κής ταυ­τό­τη­τας, έ­στω και αν για πολ­λούς αυ­τό γί­νε­ται α­νε­πί­γνω­στα.

Πολ­λοί α­νέ­με­ναν κά­ποιες α­ντι­δρά­σεις α­πό την λε­γό­με­νη ε­σω­κομ­μα­τι­κή α­ντι­πο­λί­τευ­ση του ΠΑ­ΣΟΚ και ι­διαί­τε­ρα ε­κεί­νη του “ε­θνι­κού χώ­ρου”. Ω­στό­σο ε­μείς έ­χου­με πά­ψει, ι­διαί­τε­ρα α­πό την 11η Σε­πτεμ­βρί­ου και με­τά, να πε­ρι­μέ­νου­με κά­τι τέ­τοιο. Στο ΠΑ­ΣΟΚ δεν υ­πάρ­χει ε­πί της ου­σί­ας α­ντι­πο­λί­τευ­ση. Η α­πο­πο­μπή του Λα­λιώ­τη, χω­ρίς να α­νοί­ξει ού­τε μύ­τη, ε­πι­σφρά­γι­σε την τύ­χη της.

Οι πο­λι­τι­κοί με­τα­σχη­μα­τι­σμοί, που πε­ρι­γρά­ψα­με, α­ντα­να­κλούν κοι­νω­νι­κές με­τα­το­πί­σεις και αλ­λα­γές τε­ρά­στιας κλί­μα­κας. Στις α­ντι­πο­λι­τευ­τι­κές κι­νή­σεις στα ε­θνι­κά ζη­τή­μα­τα κυ­ρί­ως, ι­διαί­τε­ρα α­πό τα τέ­λη της δε­κα­ε­τί­ας του 1980, εί­χαν στρα­τευ­θεί κατ’ ε­ξο­χήν άν­θρω­ποι της γε­νιάς του 1960 ή της με­τα­πο­λί­τευ­σης, οι ο­ποί­οι δεν ή­ταν δια­τε­θει­μέ­νοι να α­πο­δε­χθούν τη γραμ­μή της υ­πο­τα­γής που ε­γκαι­νιά­στη­κε α­πό το ΠΑ­ΣΟΚ α­πό την ε­πο­χή του Ντα­βός. Ό­μως τα χρό­νια πέ­ρα­σαν και η πα­ρα­σι­τι­κή δο­μή της ελ­λη­νι­κής κοι­νω­νί­ας έ­φτα­σε στο α­πο­κο­ρύ­φω­μά της. Η χώ­ρα ζει και α­να­σαί­νει πλέ­ον μέ­σα α­πό πα­κέ­τα, με­γά­λα έρ­γα, δια­πλο­κή, ει­σα­γό­με­νη και εγ­χώ­ρια πορ­νεί­α, α­να­κύ­κλω­ση μαύ­ρου χρή­μα­τος ναρ­κω­τι­κών, λι­κνί­ζε­ται πά­νω σε “μπά­ρες” σκυ­λο­μά­γα­ζων, και α­να­στε­νά­ζει σε ριά­λι­τι σώ­ου. Η εγ­χώ­ρια ερ­γα­τι­κή τά­ξη έ­χει α­ντι­κα­τα­στα­θεί στο με­γα­λύ­τε­ρο μέ­ρος της α­πό με­τα­νά­στες, οι α­γρό­τες φθί­νουν και ταυ­τό­χρο­να πα­ραγ­γέλ­νουν με το κι­νη­τό στους “Αλ­βα­νούς” πό­σα φρού­τα να μα­ζέ­ψουν. Πώς λοι­πόν να υ­πάρ­ξει μια ορ­γα­νω­μέ­νη και συ­νε­κτι­κή α­ντί­στα­ση η ο­ποί­α να εκ­φρα­στεί και πο­λι­τι­κά; Οι άν­θρω­ποι που ε­ξέ­φρα­ζαν μια α­ντι­πο­λι­τευ­τι­κή α­ντί­λη­ψη κου­ρά­στη­καν. Άλ­λοι ε­ντά­χθη­καν στους μη­χα­νι­σμούς της ε­ξου­σί­ας, πολ­λοί α­πο­τρα­βή­χτη­καν σε μια κα­τα­να­λω­τι­κή και λι­γό­τε­ροι σε μια α­ξιο­πρε­πή ι­διώ­τευ­ση, χι­λιά­δες ε­φθά­ρη­σαν σε Χρη­μα­τι­στή­ρια και ΕΛ­ΔΕ, στο κυ­νή­γι της κα­ριέ­ρας, του πα­νε­πι­στη­μια­κού θώ­κου και της δη­μο­σιο­γρα­φι­κής κα­τα­ξί­ω­σης. Ο κύ­κλος της γε­νιάς του 1960 και της με­τα­πο­λί­τευ­σης κλεί­νει και ε­πο­μέ­νως πα­ρα­παί­ουν και τα πο­λι­τι­κά εγ­χει­ρή­μα­τα που στη­ρί­ζο­νται σε αυ­τούς. Την τε­λευ­ταί­α πε­ρί­ο­δο, σε ό­λες τις εκ­δη­λώ­σεις των α­ντι­πο­λι­τευό­με­νων κύ­κλων του ΠΑ­ΣΟΚ για τα ε­θνι­κά ζη­τή­μα­τα, τη γλώσ­σα, το Κυ­πρια­κό κ.ά., θα κυ­ριαρ­χούν οι με­γα­λύ­τε­ρες η­λι­κί­ες, και θα α­που­σιά­ζουν οι νε­ώ­τε­ρες γε­νιές.

Πα­ράλ­λη­λα, με­τά την 11η Σε­πτεμ­βρί­ου, τη σύλ­λη­ψη της 17ης Νο­έμ­βρη και τον Πό­λε­μο στο Ι­ράκ, η α­τλα­ντι­κή προ­σαρ­μο­γή έ­χει δια­βρώ­σει και αυ­τούς τους χώ­ρους. Με μο­χλό το ελ­λη­νο­α­με­ρι­κα­νι­κό λό­μπι, το ο­ποί­ο δια­τη­ρεί πολ­λα­πλούς δε­σμούς με τον “ε­θνι­κό χώ­ρο” στην Ελ­λά­δα, διο­χε­τεύ­ε­ται μια φι­λο­α­με­ρι­κα­νι­κή α­ντί­λη­ψη που στη­ρί­ζε­ται στην α­κό­λου­θη κα­τα­σκευ­ή: Η Τουρ­κί­α, λό­γω Ι­σλάμ και ει­σβο­λής των Α­με­ρι­κα­νών στο Ι­ράκ, έ­χει χά­σει το ρό­λο της στην αμε­ρι­κα­νι­κή –και πα­ρε­μπι­πτό­ντως στην ισ­ρα­η­λι­νή– στρα­τη­γι­κή και γι’ αυ­τό εί­ναι δυ­να­τόν η Ελ­λά­δα να κερ­δί­σει την υ­πε­ρα­τλα­ντι­κή εύ­νοια και η υ­πε­ρα­τλα­ντι­κή στρα­τη­γι­κή να ε­ξι­σορ­ρο­πή­σει με­τα­ξύ Ελ­λά­δας και Τουρ­κί­ας, αν ό­χι και να γί­νει α­κό­μα και φι­λελ­λη­νι­κή. Κα­τά συ­νέ­πεια, μια φι­λο­α­με­ρι­κα­νι­κή ή έ­στω λι­γό­τε­ρο α­ντια­με­ρι­κα­νι­κή πο­λι­τι­κή εί­ναι α­να­γκαί­α.
Μια τέ­τοια α­ντί­λη­ψη ό­μως κα­τα­λή­γει σε ταύ­τι­ση με ε­κεί­νη της Κυ­βέρ­νη­σης, με α­πο­τέ­λε­σμα την υποχώρηση της “ε­θνι­κής α­ντι­πο­λί­τευ­σης”, την ο­ποί­α και δια­πι­στώ­νο­με δια γυ­μνού ο­φθαλ­μού! Ό­μως η κυ­βερ­νη­τι­κή πο­λι­τι­κή πα­τά­ει σε πιο στέ­ρε­ες βά­σεις και δεν στη­ρί­ζε­ται σε α­πά­τες ή ο­φθαλ­μα­πά­τες. Η κυ­βέρ­νη­ση γνω­ρί­ζει πως η συμ­μα­χί­α Η­ΠΑ-Τουρ­κί­ας έ­χει με­γά­λο στρα­τη­γι­κό βά­θος και υ­ψη­λή γε­ω­πο­λι­τι­κή α­ξί­α που υ­περ­βαί­νει κα­τά πο­λύ ε­κεί­νη της Ελ­λά­δας. Και ό­σο και αν εί­ναι α­λή­θεια πως υ­πάρ­χει μια υ­πο­τί­μη­ση του τουρ­κι­κού “οι­κο­πέ­δου” –ι­διαι­τέ­ρως εξ αι­τί­ας του Κουρ­δι­κού– σε κα­μί­α πε­ρί­πτω­ση αυ­τή δεν έ­χει, δυστυχώς, την έ­κτα­ση που φα­ντα­σιώ­νουν οι ευ­σε­βείς πό­θοι της “ε­θνι­κής”, πρώ­ην α­ντι­πο­λί­τευ­σης. Γι’ αυ­τό και η κυ­βερ­νη­τι­κή πο­λι­τι­κή συ­νε­χί­ζει α­νελ­λι­πώς τους τε­με­νά­δες προς την Τουρ­κί­α και ε­ξα­κο­λου­θεί να προ­ω­θεί το Σχέ­διο Α­νάν για την Κύ­προ.

Η προ­σαρ­μο­γή που πε­ρι­γρά­ψα­με εκ­φρά­ζει βα­θύ­τα­τες τά­σεις της ελ­λη­νι­κής κοι­νω­νί­ας και α­πο­τυ­πώ­νε­ται ευ­κρι­νώς και στο γε­νι­κό­τε­ρο δια­νο­η­τι­κό το­πί­ο της χώ­ρας. Έ­να μέ­ρος της πα­λαιάς νε­ορ­θο­δο­ξί­ας, της Α­ρι­στε­ράς και των δια­νο­ου­μέ­νων του “ε­θνι­κού” χώ­ρου, α­να­κα­λύ­πτει τις α­ρε­τές του Α­με­ρι­κα­νι­σμού, και τις “εγ­γε­νείς” δη­μο­κρα­τι­κές τά­σεις των Η­ΠΑ, κα­ταγ­γέλ­λει τον “πρω­τό­γο­νο Α­ντια­με­ρι­κα­νι­σμό” και “ελ­λη­νο­κε­ντρι­σμό” –ταυ­το­χρό­νως– και εκ­θειά­ζει την Αυ­το­κρα­το­ρί­α ως έ­να “πο­λυ­πο­λι­τι­σμι­κό υ­πό­δειγ­μα”. Α­πό τον Στέ­λιο Ράμ­φο έ­ως τον Διο­νύ­ση Σαβ­βό­που­λο και α­πό τον Α­ντώ­νη Λιά­κο έ­ως την Μα­ρί­α Δα­μα­νά­κη. Ό­σο για τον Μί­κη Θε­ο­δω­ρά­κη, κα­ταγ­γέλ­λε­ται πλέ­ον α­πό τον Σω­με­ρί­τη και τον Πρε­τε­ντέ­ρη για τον “πρω­τό­γο­νο α­ντια­με­ρι­κα­νι­σμό” του.

Η ε­ξά­ντλη­ση της πα­λιάς “ε­θνι­κής α­ντι­πο­λί­τευ­σης” που έ­δω­σε τον τό­νο για ό­λη την πε­ρί­ο­δο 1988-2001 –α­κό­μα και η “ε­θνι­κή” 17η Νο­έμ­βρη κα­τέρ­ρευ­σε ά­δο­ξα– και η “α­ντε­θνι­κή”, “πο­λυ­πο­λι­τι­σμι­κή” και ευ­ρω­κε­ντρι­κή πο­λι­τι­κή και πο­λι­τι­σμι­κή παι­δεί­α των νε­ώ­τε­ρων γε­νιών της Α­ρι­στε­ράς, α­φή­νουν έ­να με­γά­λο και δυ­σα­να­πλή­ρω­το πο­λι­τι­κό κε­νό για ό­σους, τό­σο στις νε­ώ­τε­ρες αλ­λά και στις πα­λαιό­τε­ρες γε­νιές, ε­πι­θυ­μούν μια αυ­τό­νο­μη και κοι­νω­νι­κά δί­και­η πο­ρεί­α. Το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα μέ­νει ε­γκλω­βι­σμέ­νο στον σε­κτα­ρι­σμό του και την έλ­λει­ψη ε­νός σύγ­χρο­νου ε­ναλ­λα­κτι­κού ο­ρά­μα­τος, που το ε­μπο­δί­ζει να γί­νει ελ­κυ­στι­κό για ευ­ρύ­τε­ρα κοι­νω­νι­κά στρώ­μα­τα. Η εκ­κλη­σί­α, που φά­νη­κε να α­να­λαμ­βά­νει εν μέ­ρει την εκ­προ­σώ­πη­ση των λα­ϊ­κών πε­ρι­θω­ριο­ποι­η­μέ­νων στρω­μά­των και της νε­ο­λαί­ας, υ­πο­χω­ρεί -τουλάχιστον προς στιγ­μήν – στον α­με­ρι­κα­νι­σμό και τον κα­θω­σπρε­πι­σμό. Τα α­κρο­δε­ξιά ρεύ­μα­τα, που στις ευ­ρω­πα­ϊ­κές χώ­ρες διείσ­δυ­σαν στο κε­νό που ά­φη­σε η α­με­ρι­κα­νο­ποιού­με­νη Α­ρι­στε­ρά, δεν έ­χουν ευ­τυ­χώς, λό­γω πα­ρα­δό­σε­ως, με­γά­λες δυ­να­τό­τη­τες, πα­ρό­λο που προ­σπα­θούν να εκ­με­ταλ­λευ­τούν τό­σο την ορ­θο­δο­ξί­α –Κα­ρα­τζα­φέ­ρης– ό­σο και το σύγ­χρο­νο αρ­χαιο­λα­τρι­κό ρεύ­μα –Πλεύ­ρης και οι συν αυ­τώ.

Και ό­μως τα ε­πό­με­να χρό­νια, ι­διαί­τε­ρα με­τά την Ο­λυ­μπιά­δα και την ε­ξά­ντλη­ση των πα­κέ­των των με­γά­λων έρ­γων, η οι­κο­νο­μι­κή κρί­ση θα θί­ξει ε­ντο­νό­τε­ρα τα λα­ϊ­κά και τα με­σαί­α στρώ­μα­τα του ι­διω­τι­κού το­μέ­α. Η πα­ρα­σι­τι­κή δο­μή θα δο­κι­μά­σει ι­σχυ­ρούς κλυ­δω­νι­σμούς και η μαύ­ρη ερ­γα­σί­α των με­τα­να­στών θα πά­ψει να α­πο­τε­λεί την εύ­κο­λη διέ­ξο­δο. Τα α­ντι­πα­γκο­σμιο­ποι­η­τι­κά ρεύ­μα­τα θα ε­νι­σχυ­θούν στη νε­ο­λαί­α και μια κουλ­τού­ρα α­πόρ­ρι­ψης του Α­με­ρι­κα­νι­σμού, τέ­τοια που α­να­δεί­χθη­κε στη διάρ­κεια των α­ντι­πο­λε­μι­κών κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων, θα ξα­να­φέ­ρει, έστω δια της τε­θλα­σμέ­νης, στο προ­σκή­νιο τα ζη­τή­μα­τα της ταυ­τό­τη­τας και της ε­θνι­κής α­νε­ξαρ­τη­σί­ας, σε συν­δυα­σμό με έ­να δια­φο­ρε­τι­κό μο­ντέ­λο α­νά­πτυ­ξης, οι­κο­λο­γι­κά ι­σορ­ρο­πη­μέ­νο και κοι­νω­νι­κά δί­καιο. Εξ άλ­λου ε­κεί ε­δρά­ζε­ται και η βα­σι­κή αι­τί­α της α­πο­τυ­χί­ας της “ε­θνι­κής α­ντι­πο­λί­τευ­σης”, της προηγούμενης περιόδου: στο ό­τι δεν κα­τόρ­θω­σε να συν­δέ­σει το αί­τη­μα της ε­θνι­κής α­νε­ξαρ­τη­σί­ας με μια συ­νο­λι­κή ε­ναλ­λα­κτι­κή πρό­τα­ση και ό­ταν ε­ξα­ντλή­θη­καν, λό­γω της πα­ρα­σι­τι­κο­ποί­η­σης της ελ­λη­νι­κής κοι­νω­νί­ας, τα ε­θνι­κά α­ντα­να­κλα­στι­κά, δεν εί­χε άλ­λα ι­δε­ο­λο­γι­κά και πο­λι­τι­κά στη­ρίγ­μα­τα που θα της ε­πέ­τρε­παν να ε­πι­βιώ­σει.

Βέ­βαια, με την ευ­και­ρί­α των ε­κλο­γών που προ­σεγ­γί­ζουν, ί­σως να ε­πι­χει­ρη­θούν κά­ποιες κι­νή­σεις οι ο­ποί­ες να α­πα­ντή­σουν εν μέ­ρει σε προσ­δο­κί­ες­στρω­μά­των που πλέ­ον δεν βλέ­πουν κα­μί­α προ­ο­πτι­κή στο ΠΑ­ΣΟΚ και δεν ταυ­τί­ζο­νται με την πα­γκο­σμιο­ποι­η­τι­κή Α­ρι­στε­ρά. Αυ­τές οι κι­νή­σεις πα­ρό­λο που δεν α­πο­τε­λούν μια συ­νο­λι­κή και στρα­τη­γι­κή α­πά­ντη­ση εί­ναι ο­πωσ­δή­πο­τε ση­μα­ντι­κές σε τα­κτι­κό ε­πί­πε­δο και θα πρέ­πει να ε­νι­σχυ­θούν, έ­τσι ώ­στε την ε­πό­με­νη πε­ρί­ο­δο να δια­μορ­φω­θούν κα­λύ­τε­ροι ό­ροι για μια αυ­θε­ντι­κή ε­ναλ­λα­κτι­κή πρό­τα­ση.

Γ. Π.