Αποδομώνας την “Αυτοκρατορία”

από το Άρδην τ. 43, Ιούλιος 2003

Η “Αυ­το­κρα­το­ρί­α” των Νέ­γκρι και Χαρ­τ α­πο­τέ­λε­σε έ­να βι­βλί­ο που συ­ζη­τή­θη­κε πά­ρα πο­λύ στην Ελ­λά­δα και το ε­ξω­τε­ρι­κό, δε­δο­μέ­νου ό­τι προ­ε­βλή­θη ι­διαί­τε­ρα α­πό τον πα­γκό­σμιο πο­λι­τι­στι­κό μη­χα­νι­σμό της υ­παρ­κτής “Αυ­το­κρα­το­ρί­ας”. Το βι­βλί­ο εκ­δό­θη­κε το 2000 α­πό την Harvard University Press, προ­βλή­θη­κε α­πό τους Times, τη Monde, το Time, τον Observer, τον Economist, τη­λε­ο­ρά­σεις και τωκ σώ­ου, έ­τσι ώ­στε να γί­νει έ­να εί­δος πα­γκό­σμιου μπε­στ-σέλ­λερ που, αν δεν έ­φτα­σε το “Τέ­λος της Ι­στο­ρί­ας” του Φου­κου­γιά­μα, μπο­ρεί ά­νε­τα να συ­γκρι­θεί μα­ζί του και ο τί­τλος του με­τα­βλή­θη­κε σε προ­με­τω­πί­δα εκ­δη­λώ­σε­ων και σύν­θη­μα. Ό­μως η α­πή­χη­ση του βι­βλί­ου δεν πε­ριο­ρί­στη­κε στους κύ­κλους των νέ­ο-φι­λε­λευ­θέ­ρων και της κα­τε­στη­μέ­νης δια­νό­η­σης. Δε­δο­μέ­νης της φή­μης του Τό­νι Νέ­γκρι ως ε­πα­να­στά­τη και θε­ω­ρη­τι­κού, το βι­βλί­ο προ­κά­λε­σε το έ­ντο­νο εν­δια­φέ­ρον και των α­ντι­πα­γκο­σμιο­ποι­η­τι­κών δυ­νά­με­ων, ι­διαί­τε­ρα στην Ευ­ρώ­πη και τις Η­νω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες. Η έκ­δο­σή του και στην Ελ­λά­δα [Michael Hardt-Antonio Negri, Αυ­το­κρα­το­ρί­α, εκ­δό­σεις Scripta, Α­θή­να 2002] κι­νη­το­ποί­η­σε το εν­δια­φέ­ρον ε­νός ση­μα­ντι­κού α­ριθ­μού α­να­γνω­στών που –πα­ρά τη δυ­σκο­λί­α και το μέ­γε­θος του βι­βλί­ου, που ξε­περ­νά­ει τις 600 σε­λί­δες– το α­γό­ρα­σαν, και μοιά­ζει να διευ­ρύ­νε­ται η συ­ζή­τη­ση με α­φορ­μή το βι­βλί­ο.

Η έκ­πλη­ξη ό­σων α­να­γνω­στών κα­τόρ­θω­σαν να το ο­λο­κλη­ρώ­σουν (πα­ρά ο­ρι­σμέ­να με­τα­φρα­στι­κά προ­βλή­μα­τα) ή­ταν ό­ντως με­γά­λη. Η Αυ­το­κρα­το­ρί­α των Νέ­γκρι και Χαρ­τ δεν α­πο­τε­λεί μί­α κρι­τι­κή της υ­παρ­κτής Αυ­το­κρα­το­ρι­κής Νέ­ας Τά­ξης που με ε­πί­κε­ντρο τις Η­ΠΑ ε­γκα­θι­δρύ­ε­ται στον Πλα­νή­τη, αλ­λά μια “Ει­σα­γω­γή στην Πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση”, η ο­ποί­α προ­σπα­θεί να μας πεί­σει πως ζού­με στον τε­λειό­τε­ρο δυ­να­τό κό­σμο και πως ο­ποια­δή­πο­τε έ­ξο­δος α­πό την “Αυ­το­κρα­το­ρί­α” και η α­να­φο­ρά σε ι­διαί­τε­ρες ταυ­τό­τη­τες, έ­θνη, θρη­σκεί­ες, πο­λι­τι­σμούς, εί­ναι μί­α φε­νά­κη. Μέ­σα στην “Αυ­το­κρα­το­ρί­α” θα πρέ­πει να ζή­σου­με και “να πα­λέ­ψου­με”.

Έ­να τέ­τοιο “μα­νι­φέ­στο” της πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης έ­γι­νε α­σμέ­νως δε­κτό α­πό ε­κεί­νες τις δυ­νά­μεις που προ­σπα­θούν να μας πεί­σουν πως δεν υ­πάρ­χει κα­μί­α διέ­ξο­δος α­πό αυ­τήν. Εί­τε πρό­κει­ται για τον Στέ­λιο Ράμ­φο, ο ο­ποί­ος μοιάζει να έ­χει ως ά­με­ση πη­γή έ­μπνευ­σής του το βι­βλί­ο των Νέ­γκρι και Χαρ­τ, εί­τε –κυ­ρί­ως– αυ­τό το τμή­μα της Α­ρι­στε­ράς που θέ­λει να με­τα­βά­λει το α­ντι­πα­γκο­σμιο­ποι­η­τι­κό κί­νη­μα σε μια α­νώ­δυ­νη συ­νη­γο­ρί­α υ­πέρ της “κα­λής” πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης. Ή­δη ο Νέ­γκρι α­πο­τέ­λε­σε έ­ναν α­πό τους κε­ντρι­κούς ο­μι­λη­τές στις εκ­δη­λώ­σεις που ορ­γά­νω­σε το “Ελ­λη­νι­κό Κοι­νω­νι­κό Φό­ρουμ” στη Θεσ­σα­λο­νί­κη στις 19-21 Ιου­νί­ου, ό­που και πά­λι υ­πο­στή­ρι­ξε μια α­ντί­λη­ψη υ­πέρ της πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης. στον Βό­λο ορ­γα­νώ­θη­κε α­πό το τμή­μα Ι­στο­ρί­ας του Πα­νε­πι­στη­μί­ου, στις 27-29 Ιου­νί­ου, συ­νέ­δριο με τον τί­τλο “Πα­λαιές και νέ­ες Αυ­το­κρα­το­ρί­ες”, –με χο­ρη­γούς, με­τα­ξύ άλ­λων, το ί­δρυ­μα Κόκ­κα­λη, την Ευ­ρω­πα­ϊ­κή Έ­νω­ση κλπ– με ά­με­ση α­να­φο­ρά και στην “αυ­το­κρα­το­ρι­κή α­ντί­λη­ψη” των Νέ­γκρι και Χαρ­τ. Ο Τό­νι Νέ­γκρι ο ο­ποί­ος, στο πα­ρελ­θόν, με τον “ερ­γα­τι­σμό” του και την ε­ξε­γερ­σια­κή του α­ντί­λη­ψη, α­πο­τε­λού­σε βδέ­λυγ­μα για την τα­κτο­ποι­η­μέ­νη και πα­γκο­σμιο­ποι­η­τι­κή Α­ρι­στε­ρά και τα βι­βλί­α του (που εί­χαν εκ­δο­θεί στη δε­κα­ε­τί­α του 1980, α­πό τις “Ε­ναλ­λα­κτι­κές Εκ­δό­σεις” και τον Γ. Κα­ρα­μπε­λιά), θά­βο­νταν συ­στη­μα­τι­κά, σή­με­ρα εκ­θειά­ζε­ται ως “με­γά­λος θε­ω­ρη­τι­κός” και προ­βάλ­λε­ται στα κυ­ρια­κά­τι­κα έν­θε­τα και “μα­γκα­ζί­νο” του Βή­μα­τος, της Ε­λευ­θε­ρο­τυ­πί­ας, κλπ.

Αυ­τή λοι­πόν η κα­τα­πλη­κτι­κή συ­ναί­νε­ση “Δε­ξιάς” και “Α­ρι­στε­ράς” μας υ­πο­χρε­ώ­νει σε μια ε­κτε­τα­μέ­νη ε­να­σχό­λη­ση με αυ­τό το βι­βλί­ο. η α­πο­δό­μη­ση της νε­γκρι­κής “Αυ­το­κρα­το­ρί­ας” συ­νι­στά μια αυ­θε­ντι­κή και συ­στη­μα­τι­κή κρι­τι­κή της υ­παρ­κτής αυ­το­κρα­το­ρί­ας και ό­λων των σχε­τι­κών α­πό­ψε­ων που κυ­κλο­φο­ρούν και στην Ελ­λά­δα. Γι’ αυ­τό και το α­φιέ­ρω­μα που α­κο­λου­θεί δεν πρέ­πει να θε­ω­ρη­θεί ως μια ε­κτε­τα­μέ­νη βι­βλιο­κρι­τι­κή, αλ­λά ως μί­α μα­χη­τι­κή πο­λε­μι­κή κα­τά της πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης και της υ­παρ­κτής “Αυ­το­κρα­το­ρί­ας ”. Το α­φιέ­ρω­μα πε­ρι­λαμ­βά­νει τρί­α ε­κτε­τα­μέ­να κεί­με­να που γρά­φτη­καν για το α­φιέ­ρω­μα, –του Γιώρ­γου Ρακ­κά, Με­ρι­κές σκέ­ψεις ε­πά­νω στην “Αυ­το­κρα­το­ρί­α”, του Θε­ό­δω­ρου Ντρί­νια, Μια α­να­γκαί­α πλην νε­φε­λώ­δης αυ­το­κρα­το­ρί­α, του Γιώρ­γου Κα­ρα­μπε­λιά, Αμ­φι­σβη­τώ­ντας την “Αυ­το­κρα­το­ρί­α” –το ο­ποί­ο δη­μο­σιεύ­ε­ται σε δύ­ο μέ­ρη, Α΄ Μια α­ντι­ρο­μα­ντι­κή ου­το­πί­α, και Β΄ Η μοι­ραί­α έλ­ξη του Α­με­ρι­κα­νι­σμού– και δύ­ο α­πο­σπά­σμα­τα κει­μέ­νων του Ι­τα­λού θε­ω­ρη­τι­κού Κον­στά­ντζο Πρέ­βε και του Α­με­ρι­κα­νού Τζων Μπέ­λα­μυ Φό­στερ.