Σκέψεις για τις νέες γεωπολιτικές δυναμικές και αλλαγές στις παγκόσμιες αντιλήψεις που δυνητικά επιφέρει η έλευση της πανδημίας του κορωνοϊού
Του Κώστα Γεώρμα από το Άρδην τ. 118 (Μάϊος 2020)
Η προαναγγελθείσα πανδηµία και ο ΠΟΥ: από οργανισμός σε στατιστική υπηρεσία και γραφείο Τύπου
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνεισφέρει και αυτός στην απονομιμοποίηση των διεθνών οργανισμών. Για άλλη μια φορά απέδειξε το πόσο αναποτελεσματικός είναι στον ρόλο του και στο πόσο οι αποφάσεις του εξαρτώνται περισσότερο από τις διαθέσεις της παγκόσμιας αγοράς και των μεγάλων κρατών και όχι από τις ανάγκες που θέτει το πρόβλημα. Έτσι, μπροστά στον φόβο να μην επηρεαστεί η παγκόσμια οικονομία, καθυστέρησε έως τις 11 Μαρτίου να κηρύξει πανδημία. Αλλά και μετά από αυτό, ο ρόλος του έχει περιοριστεί σε εκείνον της στατιστικής υπηρεσίας της πανδημίας, του γραφείου Τύπου ή του αυλοκόλακα. Επισημαίνονται μάλιστα οι δηλώσεις του Γενικού Γραμματέα του Οργανισμού για την εξαιρετική δουλειά που έκανε η Κίνα στον τομέα καταπολέμησης του ιού!
Αυτό δεν συμβαίνει για πρώτη φορά. Τα καλοπληρωμένα στελέχη του είχαν και πάλι αποτύχει, εκείνη τη φορά στο να κηρυχτεί πανδημία το AIDS. Όταν ο ΠΟΥ αποφάσισε να κηρύξει πανδημία, το AIDS είχε ήδη εξαπλωθεί σε τέσσερις ηπείρους.
Η αναποτελεσματικότητά του είναι τουλάχιστον εξοργιστική, εάν ληφθεί υπ’ όψιν ότι κατά την προηγούμενη δεκαετία ο ΠΟΥ είχε χρηματοδοτήσει σωρεία …μελετών για την αντιμετώπιση των πανδημιών.
Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής: από ηγετική δύναµη σε ουραγό
Ο Τραμπ, στα λίγα χρόνια που έχει κυβερνήσει, έχει κατορθώσει να εξαρθρώσει κάθε υπηρεσία που θα βοηθούσε την αμερικάνικη κοινωνία να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις αντιμετώπισης της πανδημίας. Έτσι, λόγω και της μανίας του εναντίον του Ομπάμα, μια από τις πρώτες του ενέργειες ήταν να καταργήσει τη μονάδα μέσα στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας που είχε δημιουργήσει ο Ομπάμα για την αντιμετώπιση καταστάσεων πανδημίας. Οι συνέπειες φαίνονται σήμερα, με το χάος που επικρατεί στην αντιμετώπιση της πανδημίας στις ΗΠΑ. Χάος που επιτείνεται από το γεγονός της τοποθέτησης του Πενς, ενός άλλου άσχετου, ως επικεφαλής της μονάδας που ξαναδημιούργησε για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Και, για να κάνει την κατάσταση ακόμα πιο χαοτική, έφτιαξε μια μονάδα με …συντονιστή τον γαμπρό του.
Ωστόσο, ο πληθωρικός πρόεδρος δεν έμεινε εκεί. Όλα τα προηγούμενα χρόνια είχε καταβάλλει άοκνες προσπάθειες να ξεδοντιάσει το Κέντρο για την Πρόληψη των Ασθενειών (ΚΠΑ), έναν από τους σημαντικότερους οργανισμούς στις ΗΠΑ για τα ζητήματα της δημόσιας υγείας. Ένας από τους λόγους άλλωστε για την ταχεία εξάπλωση του ιού στις ΗΠΑ είναι και το γεγονός ότι ο Τραμπ είχε υποβαθμίσει τη λειτουργία μιας μονάδας του ΚΠΑ στη Βουχάν, με συνέπεια να μην υπάρχει η κατάλληλη και έγκαιρη πληροφόρηση για τον ιό.
Την κατάσταση έρχονται να χειροτερεύσουν δύο ακόμα τάσεις. Κατά πρώτον η περικοπή των κονδυλίων της έρευνας. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια συνεχής περικοπή κονδυλίων για την έρευνα που αφορά τη δημόσια υγεία και την πρόληψη και τη μεταφορά τους σε άλλες ερευνητικές δραστηριότητες. Οι δραστηριότητες αυτές έχουν να κάνουν με τομείς που είναι κερδοφόροι για τη βιομηχανία της υγείας (π.χ. καρδιακές παθήσεις, καρκίνοι) ή έχουν να κάνουν με την ισχύ. (Χρηματοδοτήσεις για έρευνα για την Τεχνητή Νοημοσύνη, το 5G, quantum information theory).
Κατά δεύτερον, οι αλλαγές στις παραγωγικές διαδικασίες, η εξάρτηση από την just-in-time παραγωγή ιατρικού υλικού, έχει οδηγήσει στο να μην υπάρχουν αποθέματα σε ιατρικό υλικό στα νοσοκομεία. Επιπλέον, η παραγωγή ιατρικού υλικού εξαρτάται από εφοδιαστικές αλυσίδες που έχουν ανατραπεί τα τελευταία χρόνια. Οι σάκοι ενδοφλέβιων ορών κατασκευάζονται στο Πουέρτο Ρίκο, το οποίο καταστράφηκε από τον τυφώνα Μαρία τον περασμένο Σεπτέμβριο. Συνέπεια αυτού είναι κάποια νοσοκομεία να εγχέουν τα διαλύματα στους ασθενείς με σύριγγες! Επιπλέον, μια σειρά από άλλα ιατρικά υλικά εξαρτώνται από εφοδιαστικές αλυσίδες που έχουν σχέση με την Ινδία και την Κίνα. Οι αλυσίδες αυτές θα επηρεαστούν σίγουρα από την πανδημία.
Ο Τραμπ, στην αγωνία του να ξανακερδίσει τις επερχόμενες εκλογές, καταφεύγει σε ενέργειες γκαγκστερικού τύπου, όπως η προσπάθεια να εξαγοραστεί ο διευθύνων σύμβουλος της CureVac, της γερμανικής εταιρείας που πιστεύεται ότι μπορεί να κατασκευάσει εμβόλιο για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Η Welt am Sonntag ανέφερε ότι ο Τραμπ του πρόσφερε ένα δισεκατομμύριο δολάρια για να παραγάγει το εμβόλιο μόνον για τις Ηνωμένες Πολιτείες!
Πάντως η όλη συζήτηση για το εμβόλιο, που πραγματικά οι πάντες ευχόμαστε τη γρήγορη ανακάλυψή του, φαίνεται να ξεχνάει ένα σημαντικό γεγονός. Ακριβώς επειδή η ιατρική έρευνα έχει προσανατολιστεί σε κερδοφόρους για τη βιομηχανία τομείς, έχει παραβλέψει την έρευνα σε τομείς που απασχολούν την πλειονότητα των πολιτών. Και μάλιστα, όπως επισημαίνει και η Λόρι Γκάρετ, ακόμα και σήμερα δεν έχουν παραχθεί εμβόλια ούτε για τον SARS, αλλά ούτε και για τον MERS.
Το κεντρικό συμπέρασμα από όλα τα παραπάνω είναι ένα: οι ΗΠΑ, σήμερα, δεν ηγεμονεύουν ούτε ως υπόδειγμα για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, αλλά ούτε και ως παγκόσμιος παράγοντας αλληλεγγύης.
Οι οικονοµικές επιπτώσεις του κορωνοϊού
Για χρόνια, οι ζηλωτές της παγκοσμιοποίησης κήρυτταν το δόγμα ότι αυτή είχε μια εγγενή ασφάλεια, αφού, εάν ένα μέρος του πλανήτη αντιμετώπιζε την ύφεση, ένα άλλο θα αναπτυσσόταν, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα για ανάκαμψη.
Αναφορικά με την ίδια την παραγωγική διαδικασία, ένα συναφές επιχείρημα είχε να κάνει με την παλιά φορντική παραγωγική διαδικασία και την αντικατάστασή της από την παραγωγή just in time. Σημειώνεται ότι η διατήρηση αποθεμάτων, πριν από την έλευση παραγωγικών μεθόδων just in time, αποτελούσε βασικό στοιχείο για την προστασία από την αβεβαιότητα στην παραγωγική διαδικασία. Ένα ιδιαίτερο γνώρισμα του just in time είναι ότι συμβαδίζει με τη φρενήρη κινητικότητα των ρυθμών της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης, αφού αυτό που το χαρακτηρίζει είναι ότι όλα τα υλικά πρέπει να βρίσκονται σε ενεργό χρήση, ποτέ σε ακινησία.
Σήμερα, αυτή η παραγωγική μέθοδος δοκιμάζεται. Η διάρρηξη των εφοδιαστικών αλυσίδων όχι μόνον παραλύει βιομηχανίες όπως των υπολογιστών ή τις αυτοκινητοβιομηχανίες, αλλά αποστερεί τις χώρες από απαραίτητα υλικά όπως τα αντισηπτικά και τα φάρμακα. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που οι χώρες έχουν ήδη αρχίσει να αναζητούν εναλλακτικές μεθόδους για την προμήθεια εξαρτημάτων και πρώτων υλών. Αυτός είναι και ο λόγος που όλο και περισσότερο δυναμώνουν οι φωνές για μεγαλύτερη έμφαση στην ενδογενή παραγωγή, τουλάχιστον σε αγαθά και υπηρεσίες που θεωρούνται κομβικής σημασίας για την επιβίωση ενός έθνους.
Οι οικονομικές επιπτώσεις του κορωνοϊού θα είναι καταστροφικές. Όπως αναφέρει ο Κένεθ Ρόγκοφ, διαμορφώνει ήδη «τη βαθύτερη βύθιση που έχει καταγραφεί για την παγκόσμια οικονομία επί πάνω από 100 χρόνια… Εάν συνεχίσει για αρκετό χρονικό διάστημα, σίγουρα πρόκειται να είναι η χειρότερη χρηματοοικονομική κρίση»[17].
Οι απώλειες των επιχειρήσεων, λόγω της μακροχρόνιας καραντίνας για την αντιμετώπιση του ιού, υπολογίζεται ότι θα εκτινάξουν την αδυναμία τους να εκπληρώσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις, πυροδοτώντας έτσι μια κρίση βιβλικών διαστάσεων.
Η απότομη διακοπή της οικονομικής δραστηριότητας θα δημιουργήσει μια οικονομική δυσπραγία τέτοιας έκτασης, που θα καταστήσει την ανάκαμψη ένα τιτάνιο έργο. Από αυτή την άποψη είναι απορίας άξιο το πώς οι ιθύνοντες γι’ αυτό το έργο βρίσκουν τον χρόνο να κυκλοφορούν με τη γραβατούλα τους από κανάλι σε κανάλι, όταν θα έπρεπε, με την ταπεινότητα που ορίζουν οι περιστάσεις, να ξημεροβραδιάζονται για τη διαμόρφωση παραγωγικών αναπτυξιακών σχεδίων.
Ακόμα και εάν γίνει δυνατή η τιθάσευση του ιού, μολονότι είναι αβέβαιο το πότε αυτό θα γίνει, τα οικονομικά προβλήματα θα είναι τέτοιας έκτασης που κάθε αναπτυξιακή διαδικασία θα αποτελεί μια πρόκληση. Η εκτεταμένη ανεργία θα επιφέρει τεράστιο κοινωνικό κόστος. Οι χρεωκοπίες θα είναι στην ημερήσια διάταξη. Τα κεφάλαια προς επένδυση, οι άμεσες ξένες επενδύσεις που πολλοί περίμεναν ότι θα πέσουν ως μάννα εξ ουρανού θα συνιστούν όνειρο θερινής νυκτός.
Το ίδιο το κράτος θα δεχθεί ισχυρό κτύπημα. Εξουθενωμένο από τις δαπάνες για τη διαμόρφωση ενός συστήματος υγείας που απαιτεί η καταπολέμηση του κορωνοϊού, διπλά κτυπημένο από τις απώλειες σε έσοδα (ΦΠΑ, φόροι), έχοντας απολέσει μεγάλο μέρος υποδομών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια βάση για μια νέα οικονομική αφύπνιση, μάλλον θα αντιμετωπίσει τις επιταγές ενός μνημονίου, πολλές φορές πιο σκληρού απ’ ό,τι έχει επιβληθεί στο παρελθόν. Και με πολιτικούς που έχουν μάθει να πολιτεύονται πουλώντας αυξήσεις, χαριστικές διατάξεις, παρατάσεις και προσλήψεις στο δημόσιο, θα είναι ακόμα πιο δύσκολος ο σχεδιασμός για την επόμενη μέρα.
Η καταναλωτική ζήτηση θα υποστεί τεράστιο πλήγμα. Οι άνθρωποι, έχοντας περάσει μέσα από την εμπειρία της καραντίνας, με οικονομικούς πόρους κατεστραμμένους από το σταμάτημα κάθε οικονομικής δραστηριότητας, δύσκολα θα επανέλθουν στην κατάσταση του χαρούμενου καταναλωτή της προ κορωνοϊού εποχής. Η ψυχολογία θα είναι τέτοια που θα επιδράσει αποφασιστικά στις καταναλωτικές συμπεριφορές. Κάτω από τις δημοσιονομικές πιέσεις, τα κράτη θα υποχρεωθούν να περιορίσουν μισθούς, συντάξεις και επιδόματα, ό,τι εξαρτάται εν γένει από τον κρατικό προϋπολογισμό, στην προσπάθεια να εξοικονομηθούν κεφάλαια για την αναθέρμανση της παραγωγικής διαδικασίας.
Και όσον αφορά τα σχέδια που συζητούνται για την οικονομική αναθέρμανση, ήδη οι σχεδιασμοί έχουν επιστρέψει στην εποχή του νιου ντηλ και του κεϋνσιανισμού. Στις ίδιες τις ΗΠΑ, το προπύργιο του νεοφιλελευθερισμού, πλέον, η μόνη συζήτηση που γίνεται είναι για κρατικές δαπάνες σε υποδομές.
Ίσως το πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι έχουν πληγεί σε παγκόσμιο επίπεδο όλες οι χώρες. Συνεπώς, η σημερινή κρίση θα είναι πολύ διαφορετική από την κρίση του 2008, από την άποψη ότι δεν θα υπάρχουν εκείνες οι «κινητήριες» οικονομικά χώρες που θα τραβήξουν και τις υπόλοιπες στην ανάκαμψη.
Νέο γεωπολιτικό τοπίο ή επίταση των προηγούµενων τάσεων;
Πιθανόν είναι ακόμα νωρίς για να είναι κάποιος σίγουρος για τις συνέπειες που θα έχει η πανδημία στις ανθρώπινες κοινωνίες.
Το σίγουρο είναι ότι η παγκοσμιοποίηση θα αντιμετωπίσει μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στη σύντομη ιστορία της –κυρίως η νεοφιλελεύθερη/σοσιαλιστική/ελευθεριακή εκδοχή της. Μπροστά σε μια από τις κρίσιμες στιγμές στη ζωή των ανθρώπων, αποδεικνύει ότι σε ζητήματα ζωής και θανάτου έχει λίγα πράγματα να προσφέρει. Ο κορωνοϊός θέτει σε κρίση τη μυωπική, εκμεταλλευτική και υπερατομικιστική αντίληψη της τρέχουσας φάσης της παγκοσμιοποίησης και επαναφέρει την ανάγκη της αυτονομίας, της αυτάρκειας, των συνόρων, της ασφάλειας που μόνο το έθνος-κράτος μπορεί να προσφέρει.
Ένα συμπέρασμα από την παρούσα κρίση, τονίζει η Κάρεν Πέτερσον[18], είναι ότι αυτή η ασθένεια δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά στο ατομικό επίπεδο, αλλά μόνον από το σύνολο της κοινωνίας. Στα απαιτούμενα για την αντιμετώπισή της περιλαμβάνονται η προετοιμασία (πρόληψη), ο συντονισμός, ο σχεδιασμός, η δυνατότητα για γρήγορες αποφάσεις και κλιμάκωση των προσπαθειών. Με άλλα λόγια, η ανάγκη για ένα ισχυρό και αποτελεσματικό κράτος. Με άλλα λόγια, μια κοινωνία πολύ μακριά από το ναρκισσιστικό/καταναλωτικό μοντέλο των καιρών μας. Μια κοινωνία με ανθρώπους, που όπως αναφέρει ο Τσιόδρας, μεριμνά για τους γεννήτορές της και για το μέλλον των παιδιών της, που πονάει για τον τόπο της.
Συνάμα, όμως, η κατάσταση απαιτεί προσωπική υπευθυνότητα, την καλλιέργεια της αίσθησης του καθήκοντος, τη μέριμνα για την κατάσταση του γείτονά μας. Μέριμνα, φροντίδα και αλληλεγγύη, θα είναι από τις αξίες που θα αποκτήσουν μεγαλύτερη διάσταση την επόμενη περίοδο, ενάντια στην αυταρέσκεια, τον ναρκισσισμό και την ασχετοσύνη των νεοφιλελεύθερων και αριστερο-ελευθεριακών ελίτ της παγκοσμιοποίησης. Άτομα που εν μέσω της εξάπλωσης του κορωνοϊού ταξιδεύουν στην Κωνσταντινούπολη για μαθήματα γιόγκας ή στη Μαδρίτη για ομαδικά όργια, την ώρα που οι συμπολίτες τους, δίπλα τους, έχαναν τη ζωή τους, θα τεθούν στο περιθώριο του αξιακού σύμπαντος που γεννιέται.
Σε οικονομικό επίπεδο οι συνέπειες επίσης θα είναι συνταρακτικές. Τομείς της οικονομίας που έχουν να κάνουν με τις διεθνείς αερομεταφορές και τον τουρισμό έχει ήδη πληγεί σκληρά. Αντιθέτως, άλλοι τομείς, όπως αυτοί των διεθνών τηλεπικοινωνιών και της διατροφικής αλυσίδας έχουν επηρεαστεί λιγότερο. Φαίνεται ότι η ναρκισσιστική κουλτούρα, που με τόση δεξιοτεχνία καλλιεργεί η παγκοσμιοποίηση, θα δοκιμαστεί ιδιαίτερα.
Η παραγωγή είναι εξουσία, όπως έχει επισημάνει και στα κείμενά της η Σούζαν Στρέιντζ, και αυτό φαίνεται να επιβεβαιώνεται σε πλανητικό επίπεδο σήμερα. Και παραγωγή δεν είναι τα διάφορα φληναφήματα για τις καινοτόμους εφαρμογές που σου ανοίγουν τα φώτα στο σπίτι, αλλά η υλική παραγωγή, η αγροτική παραγωγή και η βιομηχανία. Στην πραγματική άλλωστε παραγωγή βασίζεται και η Κίνα, η οποία, μολονότι φέρει βαριά ευθύνη για την εξάπλωση του κορωνοϊού και αιφνιδιάστηκε από αυτόν, σήμερα ακολουθεί μια επιθετική πολιτική φιλίας και αλληλεγγύης βασιζόμενη στην ευρεία παραγωγική της δυναμική. Σήμερα, στέλνει βοήθεια σε δεκάδες χώρες στον κόσμο και, μάλιστα, σε χώρες που έως τώρα ήταν «σύμμαχες» με τις ΗΠΑ, όπως για παράδειγμα το Πακιστάν ή και πολλές χώρες της Αφρικής. Την ίδια στιγμή που ο Τραμπ προσπαθεί εναγωνίως να διασφαλίσει μάσκες για το ιατρικό προσωπικό των αμερικανικών νοσοκομείων, η Κίνα συζητά σε τακτική βάση για βοήθεια με όλες τις κύριες ευρωπαϊκές χώρες. Ιταλία και Γαλλία, Ελλάδα και Σερβία γίνονται αποδέκτες της επίθεσης φιλίας της Κίνας.
Μια χώρα που θα δοκιμαστεί ιδιαίτερα η γεωπολιτική της θέση είναι το Ιράν. Η πολιτική ηγεσία του Ιράν έχει κάνει τραγικά λάθη στον χειρισμό της πρόκλησης του κορωνοϊού, ενώ οι θρησκευτικές δεσμεύσεις, αλλά και η μεγάλη έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ του καθεστώτος και του λαού, διαμορφώνουν μια εκρηκτική κατάσταση στην εξάπλωση και τις θανατηφόρες συνέπειες του ιού. Η επιθετική πολιτική των ΗΠΑ, με τις εξοντωτικές κυρώσεις που έχει επιβάλει στη χώρα, έχουν οδηγήσει σε τραγικές για τον πληθυσμό της συνέπειες.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός του ρόλου των «επιθετικών» θρησκειών της παγκοσμιοποίησης στην εξάπλωση του ιού, ζήτημα που θέλει ωστόσο μεγαλύτερη διερεύνηση. Πάντως σημειώνεται ότι είναι μια σύναξη ευαγγελιστών στη Γαλλία που οδήγησε στην έκρηξη του ιού στη χώρα αυτή[19]. Επίσης, η τεράστια εξάπλωση του ιού σε Ιράν, Τουρκία, και λοιπή Μέση Ανατολή οφείλεται αφενός σε συνάξεις σε ιερούς χώρους και μετέπειτα άρνηση να παρθούν κάποια μέτρα για όσους έκαναν ιερά προσκυνήματα. Αφετέρου, από διάφορα ιεροδιδασκαλεία, όπως στην περίπτωση του Πακιστάν[20], από τα οποία οι προσήλυτοι μαθητές μετέφεραν μετά τον ιό στις πατρίδες τους, όπως το παράδειγμα της Γάζας καταδεικνύει. Από τα 150.000 άτομα που συναντήθηκαν στις 12 Μαρτίου στη Λαχώρη και ανήκαν στην Ταμπλίγκχι Ζαμαάτ, μια ισλαμιστική ομάδα με παγκόσμιες φιλοδοξίες, κατέληξε ο ιός στη Γάζα και σε εκατοντάδες άλλα μέρη της Μέσης Ανατολής και πιθανόν και στην Ινδία.
Το γεγονός ότι ακόμα και μπροστά στην πρόκληση του κορωνοϊού οι ΗΠΑ δεν αλλάζουν τη στάση τους ως προς το Ιράν είναι ένα δείγμα ότι την επόμενη περίοδο θα έχουμε μάλλον πιο επιθετικές κινήσεις από μια σειρά από παγκόσμιους παίκτες. Δεν είναι ίσως τυχαίο, ότι η Τουρκία εξακολουθεί να κινείται επιθετικά εναντίον της Ελλάδας και ότι αναγκάστηκε να αποσύρει, προσωρινά θεωρούμε, τον πολιορκητικό κριό των μεταναστών, μόνον έπειτα από αλλαγή ως προς την αντιμετώπιση της επιθετικότητάς της, της στάσης της ελληνικής κυβέρνησης. Ακόμα και έτσι, ωστόσο, την ίδια στιγμή που οι πολίτες της σωριάζονται στους δρόμους και στις στάσεις λεωφορείων χτυπημένοι από τον κορωνοϊό και την αδιαφορία της πολιτικής τους εξουσίας, ο Ερντογάν συνεχίζει τις προκλήσεις στο Αιγαίο και τις επιθετικές του κινήσεις τόσο απέναντι στην Ελλάδα όσο και απέναντι στον Άσαντ.
Η Ευρώπη συνεχίζει την πορεία της απουσίας της από σημαντικά γεγονότα που διαμορφώνουν τη γεωπολιτική σκακιέρα. Είναι χαρακτηριστική τόσο η δυσπραγία της στην πρόκληση του κορωνοϊού, όσο και η αδυναμία της να σταθεί δίπλα στις δοκιμαζόμενες από τον κορωνοϊό χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Σε αυτό το πλαίσιο είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του Ιταλού εκπροσώπου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο οποίος δήλωσε: «Η κρίση του κορωνοϊού είναι παρόμοια με τη μεταναστευτική κρίση. Οι χώρες που δεν επηρεάζονται άμεσα είναι κι αυτές που δεν έχουν τη θέληση να βοηθήσουν. Διάφορες χώρες έχουν προφανώς διαφορετικές προσλήψεις στο τι συνιστά απειλή. Εμείς [οι Ιταλοί] θεωρούμε ότι ο κορωνοϊός είναι μια παγκόσμια και ευρωπαϊκή απειλή που απαιτεί ευρωπαϊκή αντιμετώπιση, άλλες χώρες όμως δεν το βλέπουν έτσι».
Κάποιες ευρωπαϊκές χώρες απέχουν ένοχα από την ευθύνη να παράσχουν ιατρική βοήθεια και προμήθειες στην Ιταλία κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η Κίνα έρχεται για να καλύψει αυτό το κενό. Κάποιες σπασμωδικές ενέργειες κάνει και η Ρωσία προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά πολύ γρήγορα οι κινήσεις της εξαντλήθηκαν, με τη Λα Στάμπα να σημειώνει ότι το 80% της βοήθειας προς την Ιταλία ήταν άχρηστη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα δοκιμαστεί ιδιαίτερα. Η Μέρκελ, για παράδειγμα, στο διάγγελμά της προς τον γερμανικό λαό, δεν αναφέρθηκε καθόλου στην ΕΕ. Τα κύρια αισθήματα που κυριαρχούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο αυτή τη στιγμή είναι η αίσθηση της αβεβαιότητας, η αγωνία για την εκτόξευση της ανεργίας, ο φόβος. Σε μια Ένωση που περηφανευόταν για τα ανοικτά της σύνορα, ήρθε η μετανάστευση και ο κορωνοϊός, δύο παιδιά της παγκοσμιοποίησης, για να την οδηγήσουν να τα σφραγίσει! Επιπλέον, η Ευρώπη φάνηκε ελλειμματική στην ανταπόκρισή της σε ένα ζήτημα που για τους κοινούς ανθρώπους είναι πρωτευούσης σημασίας, αυτό της διατήρησης αξιοπρεπούς επιπέδου συστημάτων υγείας. Ένα ζήτημα στο οποίο η ΕΕ μόνον ευχολόγια και συνέδρια έχει να επιδείξει έως σήμερα.
Από την άλλη, είναι συγκλονιστικό να βλέπει κανείς την Ιταλία, την Ισπανία ή και άλλες πλούσιες ευρωπαϊκές χώρες να παρακαλούν για ιατρικό υλικό. Τόσο οι κυβερνήσεις όσο και ο ιδιωτικός τομέας έχουν τεράστιες ευθύνες για αυτή την κατάσταση και αυτό θα εγγραφεί βαθιά στη συλλογική συνείδηση. Το γεγονός ότι πολλά βασικά προϊόντα δεν μπορούν να παραχθούν εξαιτίας του ότι για λόγους κερδοσκοπίας η παραγωγή τους μεταφέρθηκε σε χώρες της Ασίας, θα αυξήσει τις πιέσεις για εντοπιότητα στην παραγωγή.
Η Κίνα επιζητά την παγκόσμια ηγεμονία στον αγώνα ενάντια στην πανδημία του κορωνοϊού. Μολονότι έχει, μέσα από τα δραστικά μέτρα που έλαβε σε δεύτερη φάση, περιορίσει τον κίνδυνο εξάπλωσής του, αυτό δεν σημαίνει ότι θα ξαναβρεί τους ρυθμούς ανάπτυξης που είχε ως σήμερα. Τόσο εσωτερικοί παράγοντες όσο και το γεγονός ότι η παγκόσμια ζήτηση θα υποστεί καθίζηση στην επόμενη περίοδο, θα δοκιμάσουν κατά πολύ τις ηγετικές δεξιότητες και φιλοδοξίες των πολιτικών της ηγετών.
Η κρίση του κορωνοϊού κατέδειξε ότι όσο παγκοσμιοποιημένος και εάν είναι ο κόσμος, είναι στο εθνικό επίπεδο που πάρθηκαν οι αποφάσεις και τα μέτρα για τον περιορισμό της πανδημίας. Τα καθεστώτα σήμερα κρίνονται από την αποτελεσματικότητά τους, τη διαφάνεια, τη σχέση εμπιστοσύνης με τους πολίτες, την αυτοπειθαρχία.
Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός συνεχίζεται και μάλλον επιταχύνεται. Έτσι, σήμερα, γίνεται όλο και πιο επιτακτική η ανάγκη, μια χώρα να στηρίζεται στις δικές της δυνάμεις, να μπορεί να ελέγχει απόλυτα τα σύνορά της, να μπορεί να προμηθεύει μέσω του παραγωγικού της δυναμικού τα βασικά στους πολίτες της. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι, τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, οι κύριοι πυρήνες διάδοσης του ιού στη χώρα μας προέρχονται από την αδυναμία ελέγχου των συνόρων[21]! Αυτά θα αποτελέσουν σίγουρα κύρια ζητήματα για τη νέα περίοδο που ανοίγεται μπροστά μας. Μια περίοδο που θα χαρακτηρίζεται από δάκρυα και αίμα, θα είναι δύσκολη, επίπονη και ανηφορική.
Διαβάστε και το πρώτο μέρος:
Η γεωπολιτική του κορωνοϊού (μέρος Α΄)
[17] New York Times, 1.04.2020
[18] Karin Pettersson, «The corona crisis will define our era», Social Europe, 16 Μαρτίου 2020.
[19] Tangi Salaun, «Special Report: Five days of worship the set a virus time bomb in France», Reuters, 30 Μαρτίου 2020.
[20] Madiha Afzal, Pakistan teeters on the edge of a potential disaster with the coronavirus, The Brookings Institute, 27 Μαρτίου 2020.
[21] Στην Ξάνθη από τη Γερμανία, στην Καστοριά από το Μιλάνο, στην Κάρπαθο από τις ΗΠΑ, στην Ικαρία και την Κρήτη από το εξωτερικό κ.ο.κ.
