Μια αναφορά της Ινδικής Yπηρεσίας Πληροφοριών περιγράφει την Τουρκία ως επίκεντρο δραστηριοτήτων εναντίον της Ινδίας, που έρχεται δεύτερη μόνο μετά το Πακιστάν.
Του Αμπερίν Ζαμάν από το Άρδην τ. 119 που κυκλοφορεί
Η κυβέρνηση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αντιμετωπίζει έναν ενδυνάμει νέο εχθρό, την Ινδία, έναν στενό σύμμαχο του Ισραήλ, η οποία δείχνει καθαρά ότι πιθανόν να ενταχθεί σε μια επεκτεινόμενη συμμαχία αντιτουρκικών εθνών με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Ελλάδα.
Η αντιπαράθεση περνάει μέσα από μια σειρά αρνητικών άρθρων στα ινδικά ΜΜΕ, που προβάλλουν την Τουρκία ως τον ύπουλο υποκινητή, ο οποίος επιδιώκει να στρατολογήσει και να ριζοσπαστικοποιήσει τα περίπου 182 εκατομμύρια μουσουλμάνους της Ινδίας, σε κοινό μέτωπο με το Πακιστάν.
Το πιο εντυπωσιακό από αυτά εμφανίστηκε στην έκδοση των Hindustan Times της 7ης Αυγούστου, της αγγλόφωνης εφημερίδας με την υψηλότερη κυκλοφορία στην Ινδία. Ο Σισίρ Γκουπτά, ένας διακεκριμένος αρθρογράφος της εφημερίδας με στενούς δεσμούς με το κατεστημένο, ανέφερε μια ινδική έκθεση πληροφοριών, η οποία ισχυριζόταν ότι η Τουρκία είχε αναδειχθεί «σε κέντρο δραστηριοτήτων κατά της Ινδίας», που έρχεται δεύτερο μόνο μετά το Πακιστάν. Έλεγε ότι άτομα και ομάδες της Τουρκίας, «μερικοί άμεσα συνδεόμενοι με τον Ερντογάν και την οικογένειά του», είχαν επιταχύνει τη χορήγηση «προσοδοφόρων υποτροφιών» σε Ινδούς μουσουλμάνους για σπουδές στην Τουρκία και ότι μόλις οι τελευταίοι έφταναν εκεί «έπεφταν στα χέρια Πακιστανών εντολοδόχων». Τα κίνητρα που αποδίδει ο Γκουπτά στην Άγκυρα είναι γνωστά: Με βάση το οθωμανικό αυτοκρατορικό παρελθόν της Τουρκίας, ο Ερντογάν θέλει να γίνει σύγχρονος χαλίφης, προστάτης των σουνιτών μουσουλμάνων παγκοσμίως, και να αμφισβητήσει την κυριαρχία της Σαουδικής Αραβίας πάνω τους.
Η υποήπειρος ίσως να αποτελεί γόνιμο έδαφος. Η βίαιη καταπίεση των μουσουλμάνων από την ινδουιστική εθνικιστική κυβέρνηση του Ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι ενισχύει την απήχηση του Ερντογάν ως σπάνιου ηγέτη που υπερασπίζεται τους μουσουλμάνους και αντιδρά εναντίον της Δύσης.
Η κατάσταση απηχεί και το ιστορικό υπόβαθρο. Μετά την ήττα των Οθωμανών από τους Συμμάχους στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι μουσουλμάνοι της Ινδίας ίδρυσαν το Κίνημα του Χαλιφάτου (Khilafat Movement), σε μια προσπάθεια διάσωσης του Οθωμανού σουλτάνου, ο οποίος φορούσε διπλό τουρμπάνι ως χαλίφης, ή πνευματικός ηγέτης της παγκόσμιας ούμμας (μουσουλμανικής κοινότητας). Όταν ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ εξεδίωξε τον σουλτάνο και στη συνέχεια κατάργησε το χαλιφάτο, το 1924, η κατάσταση άλλαξε απότομα. Ο Ερντογάν φαίνεται ότι θέλει να αναιρέσει την κοσμική κληρονομιά του Ατατούρκ, θέτοντας τον ισλαμικό εθνικισμό στο επίκεντρο της ιδεολογίας του.
«Οι μουσουλμάνοι της Νότιας Ασίας θαύμαζαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως την τελευταία υπαρκτή μουσουλμανική αυτοκρατορία και το Κίνημα του Χαλιφάτου αντικατόπτριζε τη δυσαρέσκειά τους για το τέλος του χαλιφάτου», δήλωσε ο Χουσεΐν Χακκανί, πρώην πρεσβευτής του Πακιστάν στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο οποίος τώρα είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Χάντσον. «Ως νέο κράτος, το Πακιστάν αντικατοπτρίζει αυτήν την παράδοση φαινομενικής αποκατάστασης ενός πανισλαμικού χαλιφάτου. Ο νεοθωμανισμός του Ερντογάν ταιριάζει καλά με το πανισλαμικό εθνικό συναίσθημα του Πακιστάν», δήλωσε ο Χακκανί στο Al-Monitor σε ηλεκτρονική συνέντευξη.
Η υποτιθέμενη εκστρατεία της Τουρκίας για ριζοσπαστικοποίηση των μουσουλμάνων της Ινδίας τροφοδοτεί την πολωτική τακτική του Μόντι, που στόχο έχει να εδραιώσει την εθνικιστική του βάση. Ωστόσο, ο κύριος λόγος για την αυξανόμενη οργή της Ινδίας είναι η διπλωματική υποστήριξη που παρέχει ο Ερντογάν στο Πακιστάν για την επίμαχη περιοχή του Κασμίρ.
Ο Ερντογάν έριξε τις εναρκτήριες βολές στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο του 2019, κατακεραυνώνοντας την Ινδία για την ανάκληση του ημι-αυτόνομου καθεστώτος του ινδικού Κασμίρ τον προηγούμενο μήνα και για την απώλεια των δικαιωμάτων των εκεί μουσουλμάνων. Ένας εξαγριωμένος Μόντι ξεκίνησε επαφές με Έλληνες, Αρμένιους και Κύπριους ηγέτες στα Ηνωμένα Έθνη και ακύρωσε μια διήμερη επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο. Σε μια σπάνια απόκλιση από την ουδέτερη στάση της για το κουρδικό ζήτημα, η Ινδία καταδίκασε την τουρκική επιχείρηση «Άλμα Ειρήνης» εναντίον των Κούρδων της Συρίας, η οποία ξεκίνησε στις 9 Οκτωβρίου. Αυτό έπρεπε να είχε ωθήσει την Τουρκία, η οποία παλεύει με τη δική της εσωτερική εξέγερση για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, να επανεξετάσει την υποστήριξή της στις αποσχιστικές φιλοδοξίες στο Κασμίρ.
Η Ινδία επιμένει ότι το καθεστώς του Κασμίρ είναι δική του υπόθεση και κατηγορεί το Πακιστάν για την ένοπλη εξέγερση δεκαετιών ενάντια στην εξουσία της εκεί, λέγοντας ότι η υποστήριξη της Τουρκίας χρησιμεύει μόνο ως μέσο «δικαιολόγησης» της «εκστρατείας τρομοκρατίας» του Πακιστάν. Το Πακιστάν λέει ότι το μέλλον του Κασμίρ, όπου το 60% του πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι, πρέπει να επιλυθεί μέσω δημοψηφίσματος. Ο πρωθυπουργός του Πακιστάν, Ιμράν Χαν, έχει ορκιστεί να παραπέμψει το θέμα στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
Οι δύο πυρηνικές δυνάμεις έχουν εμπλακεί σε πόλεμο τέσσερις φορές, τρεις από τις οποίες για το Κασμίρ, από τότε που το Πακιστάν κέρδισε την ανεξαρτησία του από την Ινδία το 1947. Ο άλλος πόλεμος σχετιζόταν με το Μπαγκλαντές.
Τον Φεβρουάριο, ο Ερντογάν πυροδότησε περαιτέρω την ινδική οργή, λέγοντας στο πακιστανικό κοινοβούλιο: «Σήμερα, το ζήτημα του Κασμίρ αφορά τόσο εμάς όσο κι εσάς (τους Πακιστανούς). Η Τουρκία θα συνεχίσει να υψώνει τη φωνή της κατά της καταπίεσης». Συνέκρινε τον αγώνα των μουσουλμάνων του Κασμίρ με εκείνο των Τούρκων ενάντια στους Βρετανούς στην Καλλίπολη. Το υπουργείο Εξωτερικών της Ινδίας χαρακτήρισε τις παρατηρήσεις του Ερντογάν απαράδεκτες. «Αντανακλούν μια έλλειψη κατανόησης της ιστορίας, αλλά και της διπλωματικής συμπεριφοράς», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Ραβίς Κουμάρ.
«Η Τουρκία πάτησε μια κόκκινη γραμμή», δήλωσε ο Σελτζούκ Τσολάκογλου, διευθυντής του Τουρκικού Κέντρου Μελετών για την Ασία του Ειρηνικού, στην Άγκυρα.
Η Τουρκία παραδοσιακά υποστήριζε το Πακιστάν έναντι του Κασμίρ στη διπλωματική αρένα. Σε αντάλλαγμα, το Πακιστάν έχει υποστηρίξει την Τουρκία για τη στρατιωτική επέμβαση του 1974 στην Κύπρο «και η Ινδία δεν ενοχλήθηκε τόσο πολύ», είπε ο Τσολάκογλου. Ωστόσο, ο Ερντογάν, μέσω της αδιάκοπης και οξείας ρητορικής του για το Κασμίρ, έφτασε αυτήν την υποστήριξη σε επίπεδο που ο Μόντι και οι άλλοι ινδουιστές εθνικιστές θεωρούν «απαράδεκτο» και οι συνέπειες ήταν άμεσες, σημείωσε ο Τσολάκογλου.
Η Ινδία απείλησε να ακυρώσει ένα έργο 2,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, όπου η Τουρκία θα συνεργαζόταν στην κατασκευή πλοίων για το ινδικό ναυτικό, την ώρα που υπέγραφε συμφωνία 40 εκατομμυρίων δολαρίων για την παροχή ραντάρ στον ιστορικό εχθρό της Τουρκίας, την Αρμενία. Ο Τσολάκογλου είπε ότι το γεγονός ότι η Ινδία τελικά δεν διέλυσε το ναυπηγικό εγχείρημα δείχνει ότι ίσως να επιδιώκει την εμβάθυνση της αμοιβαίας οικονομικής εξάρτησης σε μια προσπάθεια «να εμποδίσει την Τουρκία να μετακινηθεί ολοκληρωτικά προς το στρατόπεδο του Πακιστάν».
«Η Ινδία πίστευε ότι η οικονομική της δύναμη και το μέγεθός της τής επιτρέπει να αποφεύγει κάθε λογοδοσία», δήλωσε ο Μοσαράφ Ζαΐντι, επικεφαλής του Tabadlab, μιας δεξαμενής σκέψης που εδρεύει στην πακιστανική πρωτεύουσα, το Ισλαμαμπάντ. «Η Τουρκία αντιπροσωπεύει μια αρκετά ισχυρή ακύρωση αυτού (του δόγματος). Οι πράξεις της κατέλαβαν την Ινδία εξ απήνης», είπε στο Al-Monitor.
Το εμπορικό ισοζύγιο Ινδίας-Τουρκίας είναι έντονα πλεονασματικό υπέρ της Ινδίας. Το ναυπηγικό συμβόλαιο επιχειρούσε να συμβάλει στην εξισορρόπηση αυτής της ανισορροπίας. Χαρακτηριστικά, ο Ερντογάν δεν αναφέρθηκε δημόσια στην πρώτη επέτειο της κατάργησης του καθεστώτος του Κασμίρ την 5η Αυγούστου, αφήνοντας τον Πακιστανό πρόεδρο Αρίφ Άλβι να αποκαλύψει μέσω τουίτερ ότι ο Ερντογάν είχε διαβεβαιώσει το Πακιστάν «πως η χώρα του θα συνεχίσει να υποστηρίζει τη θέση του Πακιστάν για το Κασμίρ». Άραγε είχε λειτουργήσει ο ινδικός οικονομικός εκφοβισμός;
Αποφασιστικής σημασίας θα είναι το κατά πόσον ο Ερντογάν θα επαναλάβει τις αντι-ινδικές του επιθέσεις στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, η οποία έχει προγραμματιστεί να διεξαχθεί διαδικτυακά φέτος λόγω της πανδημίας COVID-19. Η πληθώρα των άρθρων στα ινδικά μέσα ενημέρωσης σχετικά με τις υποτιθέμενες προσπάθειες της Τουρκίας να παρασύρει τους Ινδούς μουσουλμάνους μπορεί να είναι ο τρόπος της κυβέρνησης να προειδοποιήσει την Άγκυρα.
Ο Χακκανί είπε ότι για τους Πακιστανούς: «Σχετικά με το Κασμίρ, οι δηλώσεις του Ερντογάν βοηθούν στην ενίσχυση του ηθικού, ακόμη κι αν δεν προσφέρουν τίποτα ουσιαστικό. Δεδομένου ότι άλλοι δεν κάνουν καν τέτοιες δηλώσεις, ο Ιμράν Χαν εκτιμά ακόμη και την απλή αναφορά του Ερντογάν στο θέμα». Ο πρώην απεσταλμένος πρόσθεσε ότι η Τουρκία έχει επίσης βοηθήσει το Πακιστάν, πιο συγκεκριμένα, λέγοντας: «Η ψήφος της Τουρκίας στην Ομάδα Χρηματοοικονομικής Δράσης των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες υπήρξε κρίσιμης σημασίας ώστε το Πακιστάν να αποφύγει περαιτέρω κυρώσεις».
Στην πραγματικότητα, απέναντι στα πλούσια σε πετρέλαιο κράτη του Κόλπου, όπου απασχολούνται εκατομμύρια Ινδοί, Μπανγκλαντεσιανοί και Πακιστανοί, η επιρροή της Τουρκίας στους μουσουλμάνους της υποηπείρου παραμένει περιθωριακή. «Τα αραβικά κράτη του Κόλπου ασκούν την επιρροή τους απευθείας μέσω φιλανθρωπικών οργανώσεων και έμμεσα μέσω των κοινοτήτων της διασποράς στο δικό τους έδαφος. Μπορούν να επενδύσουν δισεκατομμύρια δολάρια. Η Τουρκία δεν μπορεί να ελπίζει να τα ανταγωνιστεί», δήλωσε ένας πρώην αρχισυντάκτης μιας μεγάλης ινδικής εφημερίδας, μιλώντας στο Al-Monitor υπό τον όρο ότι δεν θα αναφερθεί το όνομά του. Επιπλέον, οι Κασμιριανοί είναι «συνηθισμένοι σε μουσουλμάνους αρχηγούς κρατών που μιλάνε σωστά αλλά δεν κάνουν τίποτα».
Παραδόξως, υπάρχουν άμεσοι παραλληλισμοί μεταξύ του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν (AKP) και του Μπαρατίγια Τζανάτα Πάρτι (BJP) του Μόντι όπως τους αντιλήφθηκε ο Κασμιριανός συγγραφέας Μπασαράτ Πέερ σε δυο αναλύσεις που δημοσιεύθηκαν το 2017 με τον τίτλο «Ένα ζήτημα τάξης: Ινδία, Τουρκία και η επιστροφή των νταήδων».
Το BJP έχει μια περίεργη σχέση αγάπης-μίσους με το AKP. Το ινδικό κόμμα έχει μελετήσει λεπτομερώς πώς το AKP κινητοποίησε τους μικρομεσαίους της Ανατολίας με ανανεωμένους μύθους τουρκικής αυτοκρατορικής δόξας. Το BJP είναι μια δεκαετία πίσω, αλλά αντιγράφει τακτικές από τη στρατηγική του Ερντογάν, διαλύοντας κοσμικούς θεσμούς, καταπατώντας βάναυσα την ελεύθερη έκφραση και προβάλλοντας στρατιωτική ισχύ.
Ωστόσο, πάνω απ’ όλα, η οικονομική ανάπτυξη και η ανερχόμενη μεσαία τάξη στήριξαν την επιτυχία και των δύο κομμάτων. Ως εκ τούτου, ο ολοένα και πιο ανοιχτός εναγκαλισμός του πολιτικού ισλάμ από τον Ερντογάν αντικατοπτρίζει τόσο την ιδεολογική του τοποθέτηση όσο και τις προσπάθειές του να αποσπάσει την προσοχή του λαού από την ασθμαίνουσα οικονομία της Τουρκίας.
Η έντονη στροφή του Ερντογάν προς το Πακιστάν μπορεί να εξηγηθεί στο πλαίσιο τέτοιων μπελάδων. Οι οικονομικές ανησυχίες έχουν επίσης επιδράσει στην πρόσφατη σιωπή της Τουρκίας για τις φρικαλεότητες που επέβαλε η Κίνα στον μουσουλμανικό πληθυσμό της στην Ουιγουρία.
Το εμπόριο είναι ένας σημαντικότατος παράγοντας. Με μια μέση ηλικία 27 ετών, ο πληθυσμός των 220 εκατομμυρίων του Πακιστάν προσφέρει μια τεράστια αγορά στα τουρκικά προϊόντα, δήλωσε ο Ζαΐντι. Οι τουρκικοί κατασκευαστικοί γίγαντες και ο στρατιωτικός εξοπλισμός μπαίνουν σε πολύ πιο ανταγωνιστική βάση στο Πακιστάν από ό,τι στην Ινδία. «Το Πακιστάν βρίσκεται εκεί όπου βρισκόταν η Τουρκία τη δεκαετία του 1990», είπε ο Ζαΐντι. «Η οικονομία δεν έχει να κάνει τίποτε άλλο από το να ανεβεί. Υπάρχει τεράστιος αριθμός νέων με παγκόσμια περιζήτητα διαπιστευτήρια που έχουν πολλές από τις φιλοδοξίες που τροφοδότησαν το AKP. Θα ήταν δυνατό να έχεις 110 εκατομμύρια ανθρώπους να τρώνε σοκολάτες Ουλκέρ, βλέποντας την Έσρα Μπιλτζίκ και να επευφημούν τη Γαλατά Σεράι για τα επόμενα 60 χρόνια». Ο Ζαΐντι αναφερόταν στην παγκοσμίως γνωστή εταιρεία σοκολάτας της Τουρκίας, την κορυφαία Τουρκάλα ηθοποιό σε μια σειρά για τους Οθωμανούς που την είδαν εκατομμύρια Πακιστανοί και μια επιτυχημένη τουρκική ομάδα ποδοσφαίρου, της οποίας η βάση είναι η Κωνσταντινούπολη.
Το 2018, η Τουρκία υπέγραψε μια συμφωνία ύψους 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να πουλήσει επιθετικά ελικόπτερα στο Πακιστάν και μια άλλη για να πουλήσει τέσσερις κορβέτες στο πακιστανικό ναυτικό. Βοηθάει επίσης στη συντήρηση του στόλου των μαχητικών F-16 του Πακιστάν.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Χακκανί, μέρος της κατασκευής όπλων της Τουρκίας αφορά παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες και «η Τουρκία δεν έχει το ελεύθερο να προμηθεύει στο Πακιστάν εξοπλισμό που οι Αμερικανοί δεν θέλουν να έχει». Το Κογκρέσο έχει παρακρατήσει άδειες εξαγωγής για κινητήρες που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ και που η Τουρκία χρειάζεται για τα επιθετικά ελικόπτερα που πουλά στο Πακιστάν, σε μια προσπάθεια να πιέσει την Άγκυρα να απαλλαγεί από τους πυραύλους S-400 που αγόρασε από τη Ρωσία.
Στο μεταξύ, το Πακιστάν έχει κάτι που η Τουρκία φέρεται να θέλει: το πυρηνικό όπλο. Η Τουρκία είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων και υπέγραψε το Πρόσθετο Πρωτόκολλο του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας. Ως μέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία προστατεύεται από την πυρηνική ομπρέλα του οργανισμού. Ωστόσο, ο Ερντογάν υπαινίχθηκε πυρηνικές φιλοδοξίες κατά τη διάρκεια ομιλίας τον Σεπτέμβριο του 2019, όταν διαμαρτυρήθηκε για την «αθέμιτη κατάσταση» κατά την οποία ορισμένες χώρες είναι ελεύθερες να διαθέτουν πυρηνικά όπλα και άλλες όχι.
«Η ανησυχία ότι η Τουρκία και το Πακιστάν μπορεί να συνεργαστούν στον πυρηνικό τομέα δεν είναι καινούργια», δήλωσε η Γκάλια Λίντενστραους, υψηλόβαθμη ερευνήτρια στο Ισραηλινό Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας που εδρεύει στο Τελ Αβίβ, σε συνέντευξή της στο Al-Monitor. «Ωστόσο, το γεγονός ότι η Τουρκία μπορεί να αποφασίσει να αποκτήσει πυρηνική στρατιωτική ικανότητα, και γενικά η αποφασιστική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας και η έμφαση στη διαμόρφωση μιας ανεξάρτητης πορείας της, θα πρέπει να μας κάνει να ανησυχούμε περισσότερο για την ανάπτυξη των σχέσεων Τουρκίας-Πακιστάν», προειδοποίησε η Λίντενστραους.
Αλλά το Πακιστάν ίσως να μην είναι τόσο ενθουσιώδες. «Υπήρξαν κάποιες συζητήσεις σχετικά με πιθανή βοήθεια του Πακιστάν προς την Τουρκία για την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων, όποτε η Τουρκία αποφασίσει να κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Αλλά αυτό μπορεί να μην είναι εύκολο και το Πακιστάν μπορεί να μη θέλει να χάσει τη θέση του ως η μόνη μουσουλμανική πυρηνική δύναμη στον κόσμο», δήλωσε ο Χακκανί. «Όταν ο κόμπος φτάνει στο χτένι, οι ‘‘αδελφικές σχέσεις’’ με την Τουρκία είναι περισσότερο συμβολικές και συναισθηματικές, παρά μια πηγή πραγματικής οικονομικής, διπλωματικής ή στρατιωτικής ισχύος για το Πακιστάν».
Πηγή: Al-Monitor
27 Αυγούστου 2020
Μετάφραση: Μαριάννα Δεσύπρη
