του Ρον Σύνοβιτζ, πηγή: rferl.org. 13/11/2020.
Στο Αζερμπαϊτζάν, μόνο σαράντα τρεις μέρες ήταν αρκετές για να ξαναπάρει τα εδάφη του γύρω από την αυτόνομη περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ –αρκετές εκτάσεις από βουνά και λόφους που είχαν καταληφθεί από Αρμένιους αυτονομιστές μετά τις ταπεινωτικές αποτυχίες του Μπακού στο πεδίο των μαχών, στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Οι αναλυτές λένε ότι τρεις παράγοντες εξηγούν γιατί το Αζερμπαϊτζάν σημείωσε τόση επιτυχία στο πεδίο της μάχης αυτή τη φορά: Η τεχνολογία, η στρατηγική, και η Τουρκία.
Ο Άλεξ Μελικισβίλι, ένας αναλυτής στο IHS Markit Country Risk, λέει ότι ήταν η τουρκική υποστήριξη στο Αζερμπαϊτζάν που έκανε τον πόλεμο «ποιοτικά διαφορετικό από όλες τις προηγούμενες πολεμικές αναφλέξεις». Ο Μελικισβίλι αναφέρει ότι η παρουσία των τουρκικών μαχητικών F-16 στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Γκάντσα, της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης του Αζερμπαϊτζάν, ήταν μια χειροπιαστή επιβεβαίωση ότι η γεωπολιτική ισορροπία στον νότιο Καύκασο είχε μεταβληθεί υπέρ του Αζερμπαϊτζάν.
Ανώτερη οπλική τεχνολογία
Αν και το Αζερμπαϊτζάν δεν ανακοίνωσε ως τώρα στοιχεία για τις απώλειες του στρατεύματός του, δεν απέκρυψε την εκ μέρους του χρήση Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (drone, MAE) τελευταίας τεχνολογίας που αγοράστηκαν από την Τουρκία και το Ισραήλ, για να εκτελέσουν αεροπορικές επιδρομές και αναγνωριστικές πτήσεις στο πεδίο της μάχης. Τα πλάνα από τα MAE που δημοσιοποιήθηκαν από το υπουργείο Άμυνας του Αζερμπαϊτζάν μετά το ξέσπασμα του πολέμου στις 27 Σεπτεμβρίου αποκάλυψαν τον όλεθρο που προξένησαν τα ΜΕΑ του Μπακού –την καταστροφή των αρμενικών αρμάτων μάχης, του πυροβολικού, των επίγειων οχυρώσεων, ακόμη κι ενός αντιαεροπορικού πυραυλικού συστήματος, του ρωσικού S-300.
Η Μαργαρίτα Καραμιάν, μια Αρμένισσα βετεράνος του πολέμου του 1992-1194 από την πόλη της Χαντρούτ, είπε ότι έπαθε σοκ όταν είδε τους σχηματισμούς έως και 30 αζερικών ΜΕΑ «να σκοτεινιάζουν τον ουρανό» πάνω από τη νοτιοανατολική πλευρά του Ναγκόρνο Καραμπάχ, κατά το πρώτο κύμα της αζερικής στρατιωτικής επίθεσης.
Αναγκασμένη να παραδεχτεί ότι αυτός ήταν «ένας διαφορετικός πόλεμος» από εκείνον των αρχών της δεκαετίας του 1990, η Καραμιάν είπε ότι οι αρμενικές δυνάμεις –μεταξύ αυτών ο σύζυγος και ο γιος της– έπρεπε να μάθουν γρήγορα να αναζητούν υπόγειο καταφύγιο κατά τις αεροπορικές επιθέσεις των ΜΕΑ.
Οι αρμενικές δυνάμεις απλώς «πελάγωσαν από την αζερική τεχνολογική ανωτερότητα στο πεδίο της μάχης», υποστηρίζει ο Τζαν Κασάπογλου, διευθυντής του προγράμματος ερευνών ασφάλειας και άμυνας στο, κέντρο για τις έρευνες οικονομικών και εξωτερικής πολιτικής (EDAM, Center for Economics and Foreign Policy Studies) με έδρα την Κωνσταντινούπολη,.
Ο Κασάπογλου έγραψε ότι οι αρμενικές δυνάμεις δεν διέθεταν «αρκετά καλούς αισθητήρες, κάλυψη ηλεκτρονικού πολέμου, ή οπλισμό αντι-ΜΕΑ» για να υπερασπίσουν τον εαυτό τους από τα αζερικά ΜΕΑ.«Το πρώτο μάθημα που οι αζεροαρμενικές συγκρούσεις έδειξαν είναι η ευαλωτότητα των παραδοσιακών δυνάμεων ξηράς –ένοπλων, μηχανοποιημένων και μηχανοκίνητων μονάδων, ενόψει του προηγμένου πολέμου με ΜΕΑ», συμλπήρωσε.
Ως αποτέλεσμα, ο Κασάπογλου λέει ότι οι αρμενικές δυνάμεις κινήθηκαν γρήγορα σε μια «ακανόνιστη και χωρίς πειθαρχία υποχώρηση» από τις θέσεις τους στην πρώτη γραμμή τις οποίες είχαν οχυρώσει κατά μήκος της «γραμμής επικοινωνίας», όταν τερματίστηκε ο προηγούμενος πόλεμος με την ανακωχή το 1994. «Οι δημοσιεύσεις από ελεύθερες πηγές πληροφοριών κατέγραψαν 175 απώλειες σε κύριες μάχες για τα αρμενικά στρατεύματα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μέσα σε ένα μήνα».
Ο Φουάντ Σαχμπάζοφ, αναλυτής στο, Κέντρο για τις Στρατηγικές Επικοινωνίες, με έδρα το Μπακού, συμφωνεί ότι το σημαντικότερο πλεονέκτημα του Αζερμπαϊτζάν στο πεδίο της μάχης ήταν η τεχνολογική του ανωτερότητα. Ο Σαχμπάζοφ ισχυρίστηκε για την Αρμενία, ότι ως μέλος του ηγούμενου από τη Ρωσία, Συμφώνου για Συλλογική Ασφάλεια (CSTO) είχε «πρόσβαση μόνο σε όπλα τα οποία προμηθεύονταν μόνον από τη Ρωσία». «Περίπου 90-95% των όπλων της ήταν ρωσικής παραγωγής», δήλωσε στο RFE/RL ο Σαχμπάζοφ, «αλλά το Αζερμπαϊτζάν είχε καταφέρει να διαφοροποιήσει το οπλοστάσιό του με την εισαγωγή όπλων από την Τουρκία και το Ισραήλ».
Ο Σαχμπάζοφ παρατηρεί ότι το Μπακού χρησιμοποίησε επίσης τα έσοδά του από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου κατά την τελευταία δεκαετία, για να αγοράσει όπλα από χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ: συστήματα παρεμβολής ραντάρ από την Ισπανία, αυτοκινούμενο πυροβολικό DANA το 2018 από την Τσεχία, και «τα πολύ πρόσφατα ΜΕΑ Μπαϊρακτάρ, τουρκικής παραγωγής».
Τα ΜΕΑ Μπαϊρακτάρ είναι εφοδιασμένα με τέσσερις πυραύλους, που επίσης παράγονται στην Τουρκία –πυραύλους MAM «έξυπνης μικρομάχης» που χρησιμοποιούν λέιζερ, εξηγεί ο Σαχμπάζοφ. «Αυτά τα ΜΕΑ χρησιμοποιήθηκαν στη Λιβύη και τη Συρία, όπου αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ αποτελεσματικά κατά των όπλων ρωσικής κατασκευής».
«Στη Συρία, αυτά τα ΜΕΑ κατέστρεψαν πολύ εύκολα ρωσικά αντιαεροπορικά πυραυλικά συστήματα εδάφους-αέρος όπως τους S-300 και S-400», προσθέτει. Στη Λιβύη, τουλάχιστον 24 αντιαεροπορικά συστήματα ρωσικής κατασκευής Pantsir-1S καταστράφηκαν πρόσφατα από τα τουρκικής κατασκευής ΜΕΑ Bayraktar TB2 και Anka-S, το δεύτερο από τα οποία κατασκευάστηκε από την τουρκική αεροναυπηγική βιομηχανία (TAI) «Αυτό προκάλεσε κάποιου είδους οργή στη Ρωσία, επειδή η Τουρκία κατασκευάζει στρατιωτικά ΜΕΑ που μπορούν εύκολα να κτυπήσουν κάθε αντιαεροπορικό σύστημα το οποίο η Ρωσία διαφημίζει ότι είναι το πιο αποτελεσματικό στον κόσμο», συμπληρώνει ο Σαχμπάζοφ. Ο Κασάπογλου υποστηρίζει ότι το τεχνολογικό πλεονέκτημα του Αζερμπαϊτζάν δεν προήλθε μόνο από τα ΜΕΑ παρακολούθησης και μάχης τα οποία αγόρασε.
Σημαντικό είναι, λέει, ότι η Τουρκία επίσης μετέφερε «ένα δόγμα και μια επιχειρησιακή αντίληψη του εντελώς ρομποτικού πολέμου» στο Αζερμπαϊτζάν. «Ενδιαφέρον είναι ότι οι επιχειρήσεις με ΜΕΑ του Αζερμπαϊτζάν μοιάζουν πολύ με την τουρκική επιχείρηση Ασπίδα της Άνοιξης κατά του συριακού στρατού στις αρχές του 2020», γράφει ο Κασάπογλου σε ανάλυση που δημοσιεύχηκε στο Jamestown Foundation με έδρα την Ουάσιγκτον. Κατά τον Κασάπογλου, ο σχεδιασμός και οι επιχειρήσεις του αζερικού στρατού «μιμούνταν τον τρόπο πολέμου των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων κατά την επιχείρηση Ασπίδα της Άνοιξης».
Λέει ότι αυτό αποδείχθηκε από τον τρόπο που το πυροβολικό εδάφους και το σύστημα πολλαπλών εκτοξευτών πυραύλων του Αζερμπαϊτζάν λειτούργησαν «σε στενή συνεργασία με μη επανδρωμένα εναέρια συστήματα επιφορτισμένα με την ανίχνευση πληροφοριών, ανίχνευση στόχων και εκτίμηση των καταστροφών στη μάχη».
«Η δεύτερη μεγάλη ομοιότητα ήταν η συστηματική καταδίωξη των εχθρικών κινητών μονάδων αεράμυνας», τονίζει ο Κασάπογλου.
Ο Σαχμπάζοφ προσθέτει ότι το Αζερμπαϊτζάν κατάφερε να βγάλει έξω και να εκθέσει την αρμενική αεράμυνα, με το να θυσιάσει έναν στόλο διπλάνων AntonovAN-2 σοβιετικής κατασκευής, τα οποία «πιθανόν αγόρασε από την Ουκρανία». Σχεδιασμένα στα τέλη της δεκαετίας του 1940, αυτά τα σοβιετικά διπλάνα χρησιμοποιούνται τώρα κυρίως ως ψεκαστικά ή πυροσβεστικά αεροσκάφη. Θεωρούνται ευρέως ως «μη χρησιμοποιήσιμα» σε σύγχρονους πολέμους.
Αλλά ο Σαχμπάζοφ αναφέρει ότι το Μπακού προσάρμοσε τα Antonov AN-2, έτσι ώστε να μπορούν να πιλοτάρονται εξ αποστάσεως σε χαμηλά υψόμετρα πάνω από την αρμενική αεράμυνα.
«Τα καμουφλάριζαν έτσι ώστε να τα κάνουν να φαίνονται σαν ΜΕΑ», εξηγεί ο Shahbazov. «Οι Αρμένιοι αναρτούσαν βίντεο με καταρρίψεις αυτών που νόμιζαν ότι ήταν ΜΕΑ, από την αεράμυνά τους. Αυτό που γινόταν στην πραγματικότητα ήταν ότι, όποτε οι Αρμένιοι κτυπούσαν με την αεράμυνά τους ένα AN-2, τα πραγματικά αζερικά ΜΕΑ που έκαναν ανίχνευση από μεγαλύτερα ύψη μπορούσαν να αναγνωρίσουν επακριβώς τις θέσεις της αεράμυνας και εύκολα να τις καταστρέψουν όλες».
Η στρατηγική του νατοϊκού κομάντο
Ωστόσο, δεν ήταν μόνο το δόγμα της προηγμένης τεχνολογίας και του ρομποτικού πολέμου το οποίο η, χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, Τουρκία, μοιράστηκε με το Αζερμπαϊτζάν.
Τα πλάνα μαχών αναρτημένα σε μέσα δικτύωσης όπως το Telegram –προφανώς ανεβασμέ-
να από Αζέρους στρατιώτες– κάνουν νύξη για το πώς το Μπακού πήρε το μάθημά του από τις τακτικές των, ηγούμενων από Αμερικανούς, συνασπισμένων δυνάμεων κατά των ταλιμπάν στα βουνά του Αφγανιστάν από τα τέλη του 2001 και μετά.
Στις επιχειρήσεις εκείνες, τα ΝΑΤΟϊκά στρατεύματα δεν συγκεντρώθηκαν μαζί κατά χιλιάδες σύμφωνα με τις μεθόδους του συμβατικού πολέμου του 20ού αιώνα – στρατηγική που απαιτεί την οικονομοτεχνική πολυπλοκότητα των γραμμών ανεφοδιασμού, οι οποίες και είναι ευάλωτες σε αντεπιθέσεις ανταρτών.
Σ’ όλη την αφγανική επικράτεια και στα 3.300 χιλιόμετρα συνόρων με το Πακιστάν, μικρές ειδικές μονάδες Αμερικανών κομάντο στάλθηκαν στην περιοχή των ταλιμπάν για να εκτελέσουν αποστολές εξόντωσης.
Κάθε ομάδα αποτελούνταν από δώδεκα περίπου στρατιώτες –μαζί, ειδικές δυνάμεις των ΗΠΑ, ελαφρύ ορεινό πεζικό, πεζοναύτες, πολεμιστές του ναυτικού SEAL και παραστρατιωτικοί αξιωματικοί της CIA.
Συνεργαζόμενες με στρατιώτες του νεοσύστατου αφγανικού εθνικού στρατού, αυτές οι ομάδες κομάντο χρησιμοποιούν μια συσκευή γνωστή ως SOLFAM –προσδιοριστής στόχου με λέιζερ για δυνάμεις ειδικών αποστολών (– για να στοχεύει κοντινές θέσεις των ταλιμπάν τις οποίες εντόπιζαν στο ορεινό έδαφος.
Όταν μια ομάδα κομάντο ‘μάρκαρε’ ένα στόχο με το SOFLAM, το συμμαχικό αεροσκάφος που τριγυρνούσε στο πεδίο της μάχης μπορούσε να κλειδώσει το σήμα και να ρίξει βόμβες JDAM καθοδηγούμενες με λέιζερ (Joint Direct Attack Munition) πάνω στους στόχους.
Κατά την επίθεση του Αζερμπαϊτζάν στα νοτιοανατολικά του Ναγκόρνο Καραμπάχ, αφότου δημιουργήθηκαν κενά στις αρμενικές γραμμές άμυνας με τις αρχικές βολές των ΜΕΑ, οι ομάδες κομάντο του Μπακού διείσδυσαν στα δάση και κατέλαβαν τα υψώματα γύρω από πόλεις και χωριά κατά τη διαδρομή της προέλασης.
Στο Χαντρούτ, λίγες μέρες προτού οι δυο πλευρές συγκρουστούν, Αρμένιοι κάτοικοι έκαναν λόγο για «παράξενους ανθρώπους, όχι Αρμένιους», που είδαν, οι οποίοι μπήκαν σε άδεια σπίτια για να εδραιώσουν την παρουσία τους στην πόλη.
Περιγραφόμενοι ως «ομάδες σαμποτέρ» από το Μπακού και το Ερεβάν, οι αζερικές ομάδες κομάντο θα μπορούσαν να παρέχουν συντεταγμένες των στόχων από τις θέσεις τους στο έδαφος –να κατευθύνουν τις βολές από τους κοντινούς αζερικούς εκτοξευτήρες πυραύλων και του πυροβολικού, ή από τον αέρα.
Ο Μουσταφά Χατζιμπεϊλί, ένας βετεράνος του πολέμου στις αρχές της δεκαετίας του 1990, είπε στο RFE/RL ότι η τακτική φαίνεται να επαναλήφθηκε καθ’ όλο τον πόλεμο, καθώς οι δυνάμεις του Μπακού έπαιρναν πόλεις και χωριά στη νότια μεριά του Ναγκόρνο Καραμπάχ και στα ιρανικά σύνορα «αναγκάζοντας τον εχθρό να εγκαταλείψει σημαντικές πόλεις χωρίς μεγάλες συγκρούσεις».
«Αυτό έγινε στην Φουζουλί (βαράντα) και την Τζαμπραήλ (Τζρακάν), παίρνοντας τον έλεγχο των τριγύρω βουνών και προσπαθώντας να κόψουν όλες τις οδούς προς τις πόλεις, αναγκάζοντας τον εχθρό να εγκαταλείψει τις ισχυρές οχυρώσεις και να διαφύγει», λέει ο Χατζιμπεϊλί.
Ο Σαχμπάζοφ συμφωνεί ότι οι τακτικές κομάντο των ΗΠΑ και των ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στο Αφγανιστάν υιοθετήθηκαν από το Αζερμπαϊτζάν κατά την πρόσφατη διαμάχη για το Ναγκόρνο Καραμπάχ -πιθανόν με την υποστήριξη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στο Αφγανιστάν όταν ηγούνταν της Διεθνούς Δύναμης Αρωγής για την Ασφάλεια (ISAF, International Security Assistance Force) στο Αφγανιστάν.
«Οι αζερικές ειδικές δυνάμεις εκπαιδεύτηκαν κυρίως σε τουρκικές στρατιωτικές ακαδημίες για πολλά χρόνια, και στις πακιστανικές στρατιωτικές ακαδημίες», είπε ο Σαχμπάζοφ στο RFE/RL. «Έχουμε δει αυτή την τακτική να εφαρμόζεται στον τωρινό πόλεμο». «Το Αζερμπαϊτζάν πήρε για τα καλά το μάθημά του από τις απώλειές του τη δεκαετία του 1990 και από τον πόλεμο των τεσσάρων ημερών κατά της Αρμενίας το 2016», λέει ο Σαχμπάζοφ. «Αυτή τη φορά, αντίθετα από τότε, το Μπακού ανέπτυξε μικρές ομάδες σαμποτέρ που ήταν πολύ ενεργές κατά μήκος της γραμμής αντιπαράθεσης».
«Αν καταλάβεις τη στρατηγική αυτή, μπορείς να βρεις μαρτυρίες για αυτήν σε πολλά από τα βίντεο που αναρτήθηκαν στα μέσα δικτύωσης από την εμπόλεμη ζώνη», λέει.
«Στη Σούσα, όταν οι αζερικές δυνάμεις κατέλαβαν την πόλη, δεν επρόκειτο για ολοκληρωτική επίθεση από το αζερικό πυροβολικό και τα ΜΕΑ», λέει ο Σαχμπάζοφ. «Η Σούσα ανακατελήφθη με μάχη εκ του συστάδην, όταν αυτές οι ομάδες σαμποτέρ, διάφορες ομάδες, εισήλθαν στην πόλη και πίεσαν τις αρμενικές δυνάμεις να φύγουν από το κέντρο της τους έδιωξαν από την πόλη».
«Είναι η πρώτη φορά που το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποίησε τόσες πολλές ειδικές δυνάμεις», λέει. «Και τις χρησιμοποίησε σε αυτές τις μικρές ομάδες σαμποτάζ ώστε να εκδιώξει του Αρμένιους».
μετάφραση: Γιάννης Ταχόπουλος
Δημοσιεύθηκε στο 163ο φύλλο της Ρήξης (Δεκέμβριος 2020)
