Το τέλος της ασιατικής αυταπάτης

του Κ. Βεργόπουλου, από το Άρδην τ. 11, Δεκέμβριος 1997

Κα­τά το τε­λευ­ταί­ο πε­ντά­μη­νο,
οι μέ­χρι πρό­σφα­τα εμ­φα­νι­ζό­
με­νες ως α­νερ­χό­με­νες α­σια­τι­κές οι­κο­νο­μί­ες, ως ε­πι­τυ­χη­μέ­να υ­πο­δείγ­μα­τα για τον 21ο αιώ­να, ως το νέ­ο κέ­ντρο της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας, ως η βι­τρί­να των νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων και μο­νε­τα­ρι­στι­κών προ­τά­σε­ων της ε­πο­χής μας, κα­τέρ­ρευ­σαν εκ πε­ρι­τρο­πής ά­δο­ξα α­φή­νο­ντας γύ­ρω τους ε­ρεί­πια και χρέ­η. Α­πό τον πε­ρα­σμέ­νο Ιού­λιο, τα α­σια­τι­κά μο­ντέ­λα ξε­φου­σκώ­νουν α­λυ­σι­δω­τά το έ­να με­τά το άλ­λο, θύ­μα­τα κά­ποιας με­τα­δο­τι­κής α­σθέ­νειας που δια­δί­δε­ται τα­χύ­τα­τα σε ό­λο και α­νώ­τε­ρα ε­πί­πε­δα, α­πει­λώ­ντας ό­λο και ευ­ρύ­τε­ρο μέ­ρος του πα­γκό­σμιου συ­στή­μα­τος. Στην αρ­χή ή­ταν η ο­ρια­κή Τα­ϊ­λάν­δη, στη συ­νέ­χεια ει­σήλ­θαν στο χο­ρό του ο­λέ­θρου οι Φι­λιπ­πί­νες, η Μα­λαι­σί­α, η Ιν­δο­νη­σί­α. Πρό­σφα­τα, το σα­ρω­τι­κό κύ­μα, α­ντί να η­ρε­μή­σει, διο­γκώ­θη­κε, και έ­πλη­ξε το Χο­γκ Κον­γκ, την Τα­ϊ­βάν και την Νό­τια Κο­ρέ­α. Ε­δώ και λί­γες μέ­ρες προ­κα­λεί κα­τα­στρο­φές με­γά­λης ε­κτά­σε­ως στο χρη­μα­το­δο­τι­κό σύ­στη­μα της Ια­πω­νί­ας, ό­που τρί­α κο­ρυ­φαί­α πι­στω­τι­κά ι­δρύ­μα­τα έ­χουν κα­ταρ­ρεύ­σει κα­τά τον τε­λευ­ταί­ο μή­να. Κα­ταρ­ρέ­ει έ­τσι η α­τμο­μη­χανή που έ­συ­ρε την πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μί­α κα­τά την τε­λευ­ταί­α 20ε­τία, αλ­λά κα­ταρ­ρέ­ει ε­πί­σης το α­σια­τι­κό υ­πό­δειγ­μα στο ο­ποί­ο ο δυ­τι­κός κό­σμος εί­χε ε­πεν­δύ­σει τό­σο οι­κο­νο­μι­κά ό­σο και ι­δε­ο­λο­γι­κά κα­τά την πρό­σφα­τη πε­ρί­ο­δο. Το α­ξιο­ση­μεί­ω­το εί­ναι ό­τι το υ­πό­δειγ­μα κα­ταρ­ρέ­ει α­πό τη στιγ­μή που ε­ξά­ντλη­σε την α­ξιο­πι­στί­α του και ε­γκα­τα­λεί­πε­ται α­πό τους δυ­τι­κούς ε­μπνευ­στές που το εί­χαν μέ­χρι σή­με­ρα συ­ντη­ρή­σει.
Η έλλειψη αμυντικών μηχανισμών

Η πα­γκό­σμια α­πο­στα­θε­ρο­ποι­η­τι­κή δια­δι­κα­σί­α α­να­πτύσ­σε­ται σή­με­ρα με μα­θη­μα­τι­κή α­κρί­βεια και σ’ αυ­τό η συμ­βο­λή του δυ­τι­κού κό­σμου α­πο­δει­κνύ­ε­ται κα­θο­ρι­στι­κή. Με τη διευ­ρυ­νό­με­νη πο­λι­τι­κή της α­πε­λευ­θέ­ρω­σης και της α­πο­ρύθ­μι­σης των χρη­μα­τι­στι­κών α­γο­ρών, με τη συμ­βο­λή της πλη­ρο­φο­ρι­κής ε­πα­νά­στα­σης της ε­πο­χής μας, έ­γι­νε δυ­να­τή η συ­γκρό­τη­ση ε­νός ε­νιαί­ου πα­γκό­σμιου χρη­μα­τι­στι­κού συ­στή­μα­τος, χει­ρα­φε­τη­μέ­νου α­πό ο­ποιο­δή­πο­τε κρα­τι­κό η θε­σμι­κό έ­λεγ­χο, αλ­λά και εξ ο­ρι­σμού βα­σι­σμέ­νου στην α­πο­θέ­ω­ση του χρή­μα­τος, στην κερ­δο­σκο­πί­α και στην υ­πο­νό­μευ­ση των πα­ρα­γω­γι­κών συ­στη­μά­των. Με τους μο­νε­τα­ρι­στι­κούς ε­λέγ­χους πά­νω στην προ­σφο­ρά χρή­μα­τος, α­να­πτύ­χθη­κε σε ε­πι­κίν­δυ­νο βαθ­μό η δα­νει­στι­κή οι­κο­νο­μί­α, στη θέ­ση της χρη­μα­το­δο­τι­κής: εφ’ ό­σον η νο­μι­σμα­τι­κή κυ­κλο­φο­ρί­α τί­θε­ται υ­πό έ­λεγ­χο, αυ­ξά­νε­ται α­να­γκαί­α η τα­χύ­τη­τα της κυ­κλο­φο­ρί­ας του χρή­μα­τος, δηλαδή πολ­λα­πλα­σιά­ζε­ται ο ό­γκος των συ­ναλ­λα­γών και των χρή­σε­ων πά­νω στην αυ­τή πε­ριο­ρι­σμέ­νη πο­σό­τη­τα χρή­μα­τος. Συ­νέ­πεια αυ­τού ή­ταν ό­χι μό­νον ό­τι αυ­ξή­θη­κε το κό­στος του χρή­μα­τος, εφ’ ό­σον αυ­τό α­πέβη πιο σπά­νιο, αλ­λά και δέ­θη­καν πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρο με­τα­ξύ τους οι οι­κο­νο­μι­κοί συ­ντε­λε­στές τό­σο σε ε­θνι­κό ό­σο και σε διε­θνές ε­πί­πε­δο. Η διε­θνής αλ­λη­λε­ξάρ­τη­ση και η χρη­μα­τι­στι­κή πυ­ρα­μι­δο­ποί­η­ση αυ­ξή­θη­καν ε­πι­κίν­δυ­να, ώ­στε και η πα­ρα­μι­κρή πλέ­ον υ­στέ­ρη­ση, α­δυ­να­μί­α η αμ­φι­βο­λί­α ως προς την ι­κα­νό­τη­τα α­πο­πλη­ρω­μής ε­νός συ­ντε­λε­στή εί­ναι σή­με­ρα σε θέ­ση να ε­πι­φέ­ρει γε­νι­κό­τε­ρη κρί­ση ρευ­στό­τη­τας και χρη­μα­το­δό­τη­σης με πολ­λα­πλα­σια­στι­κά α­πο­τε­λέ­σμα­τα και α­νυ­πο­λό­γι­στες συ­νέ­πειες για το διε­θνές σύ­στη­μα. Μό­νο του το διε­θνές σύ­στη­μα έ­χει σή­με­ρα κα­ταρ­γή­σει τις γραμ­μές ά­μυ­νας που διέ­θε­τε στο πα­ρελ­θόν, έ­χει πε­ριο­ρί­σει και πα­ρο­πλί­σει τις κρα­τι­κές και θε­σμι­κές πο­λι­τι­κές, έ­χει εν­θαρ­ρύ­νει την πα­ρα­σι­τι­κή διό­γκω­ση της χρη­μα­τι­στι­κής σφαί­ρας, δη­μιουρ­γώ­ντας μ’ αυ­τό τον τρό­πο τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις της δι­κής του α­στά­θειας και ευ­θραυ­στό­τη­τος, μέ­σα α­πό το φαι­νό­με­νο που ση­μα­το­δο­τεί­ται στις μέ­ρες μας με τον ό­ρο «πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση». Ε­νώ στη με­τα­πο­λε­μι­κή πε­ρί­ο­δο που χα­ρα­κτη­ρί­σθη­κε α­πό την πο­λι­τι­κή της κε­ϋν­σια­νής και φορ­ντι­στι­κής ρύθ­μι­σης, βα­σικό ε­πί­τευγ­μα ή­ταν η ε­ξου­δε­τέ­ρω­ση της πτω­τι­κής δυ­να­μι­κής και των κυ­κλι­κών κρί­σε­ων του κα­πι­τα­λι­σμού, με την ση­με­ρι­νή α­πο­ρύθ­μι­ση και ε­πά­νο­δο στη φι­λε­λεύ­θε­ρη πο­λι­τι­κή της προ-κε­ϋν­σια­νής πε­ριό­δου, α­να­βιώ­νει η α­νε­ξέ­λε­γκτη δυ­να­μι­κή του οι­κο­νο­μι­κού κύ­κλου και ε­πι­στρέ­φει η πτω­τι­κή δυ­να­μι­κή σε πα­γκό­σμια πλέ­ον κλί­μα­κα. Οι μη­χα­νι­σμοί α­σφά­λειας δεν λει­τουρ­γούν σή­με­ρα στα πλαί­σια κά­ποιας θε­σμι­κής στα­θε­ρο­ποι­η­τι­κής πο­λι­τι­κής, αλ­λά έ­χουν λά­βει ο­ρια­κό και αυ­το­μα­το­ποι­η­μέ­νο χα­ρα­κτή­ρα, ώ­στε να μην πλήτ­τε­ται πο­τέ στη ρί­ζα της η δυ­να­μι­κή της κρί­σης, αλ­λά να πε­ριο­ρί­ζε­ται α­πλώς το μέ­γε­θος των συ­νε­πειών της. Μ’ αυ­τή την έν­νοια, ε­πι­βάλ­λε­ται σή­με­ρα διε­θνώς α­πό τις Η­ΠΑ, την Ε­.Ε. και τους διε­θνείς ορ­γα­νι­σμούς, ό­πως το ΔΝΤ, η πο­λι­τι­κή που ευ­νο­εί, ευ­ρύ­νει και βα­θαί­νει την κρί­ση, α­ντί της α­ντι­κυ­κλι­κής πο­λι­τι­κής που α­κο­λου­θεί­το μέ­χρι το 1980.
Η κρίση των τίγρεων
Στην πε­ρί­πτω­ση της ση­με­ρι­νής Α­σί­ας, ε­νώ η μυ­θο­λο­γί­α της ε­πο­χής φλυα­ρού­σε πε­ρί νέ­ου βιο­μη­χα­νι­κού ά­ξο­να του κό­σμου, ή­ταν προ πολ­λού γνω­στό στους ε­ρευ­νη­τές ό­τι οι οι­κο­νο­μί­ες των χω­ρών αυ­τών ή­δη α­πό το 1990 λει­τουρ­γού­σαν στο κε­νό. Οι κε­φα­λαι­ι­κές ρο­ές έ­χουν α­ντι­στρα­φεί κα­τά την τε­λευ­ταί­α 7ε­τία και έ­χουν α­πο­βεί συ­νο­λι­κά αρ­νη­τι­κές για την πλειο­ψη­φί­α των «α­νερ­χό­με­νων» χω­ρών της Ά­πω Α­να­το­λής. Ε­νώ οι εισ­ρο­ές ξέ­νων κε­φα­λαί­ων στην πε­ριο­χή ή­σαν 27 δισ. δο­λά­ρια ε­τη­σί­ως, οι ε­κρο­ές ή­σαν 38 δισ. Κα­τά τα τε­λευ­ταί­α έ­τη, οι α­σια­τι­κές χώ­ρες α­ντι­με­τώ­πι­ζαν ο­ξύ πρό­βλη­μα ε­ξω­τε­ρι­κής χρη­μα­το­δό­τη­σης, αλ­λά και γε­νι­κό­τε­ρα χρη­μα­τι­στι­κής α­ξιο­πι­στί­ας. Με αυ­ξα­νό­με­νο έλ­λειμ­μα στο ε­ξω­τε­ρι­κό ε­μπο­ρι­κό ι­σο­ζύ­γιο, οι χώ­ρες αυ­τές ε­φάρ­μο­ζαν πο­λι­τι­κή διαρ­κούς φυ­γής προς τα ε­μπρός: ζού­σαν με ε­ξω­τε­ρι­κή χρη­μα­το­δό­τη­ση που κα­τέ­λη­ξε α­πο­κλει­στι­κά και μό­νον στον υ­περ­δα­νει­σμο. Ό­μως, μια νο­ση­ρή κα­τά­στα­ση μπο­ρεί ν’ α­πο­κα­λυ­φθεί α­κό­μη και με έ­να α­πλό κρυο­λό­γη­μα. Αυ­τό συ­νέ­βη με την κα­τάρ­ρευ­ση της κερ­δο­σκο­πί­ας στην α­γο­ρά α­κι­νή­των της Μπαν­γκό­γκ. Η εισ­ροή κε­φα­λαί­ων στην Τα­ϊ­λάν­δη για α­γο­ρά α­κι­νή­των δεν στά­θη­κε στο α­να­με­νό­με­νο ύ­ψος της. Αυ­τό με­τα­τρά­πη­κε σύ­ντο­μα σε νο­μι­σμα­τι­κή «θύ­ελ­λα» που ξέ­σπα­σε πά­νω στο μπα­χτ, πράγ­μα που ο­δή­γη­σε ό­χι μό­νον σε υ­πο­τί­μη­ση του νο­μί­σμα­τος, αλ­λά και σε χρη­μα­τι­στη­ρια­κή κα­τάρ­ρευ­ση. Ό­μως, με την κρί­ση α­ξιο­πι­στί­ας της Τα­ϊ­λάν­δης ε­νερ­γο­ποι­ή­θη­κε ο μη­χα­νι­σμός διά­δο­σης της κρί­σης στις γει­το­νι­κές χω­ρες. Ε­πει­δή τα νο­μί­σμα­τα των χω­ρών αυ­τών εί­χαν α­κο­λου­θή­σει το δο­λά­ριο σε α­νο­δι­κή πο­ρεί­α, παρό­λο που η οι­κο­νο­μί­α τους πα­ρέ­με­νε βα­ρύ­τα­τα νο­ση­ρή, ε­πό­με­νο ή­ταν να πολ­λα­πλα­σια­σθούν οι προ­βλέ­ψεις των α­γο­ρών σχε­τι­κά με υ­πο­τι­μή­σεις. Η πί­ε­ση πά­νω στα α­σια­τι­κά νο­μί­σμα­τα ε­ντά­θη­κε α­πό το γε­γο­νός ό­τι η Ια­πω­νί­α, για δι­κούς της λό­γους, α­κο­λου­θού­σε πο­λι­τι­κή ή­πιας διο­λί­σθη­σης του γιεν. Ή­δη α­πό τον πε­ρα­σμέ­νο Μά­ιο, οι «α­νερ­χό­με­νες» α­σια­τι­κές οι­κο­νο­μί­ες εί­ναι θύ­μα­τα μιας πρω­το­φα­νούς φυ­γής κε­φα­λαί­ων, ό­χι μό­νο ξέ­νων, αλ­λά και ε­θνι­κών, προς το ε­ξω­τε­ρι­κό.
Οι δομικές αδυναμίες
Προ­φα­νώς, ο α­σια­τι­κός μύ­θος έ­χει ή­δη ξε­φτί­σει στο χώ­ρο των χρη­μα­τι­στη­ρί­ων και της κερ­δο­σκο­πί­ας, πα­ρά τις προ­σπά­θειες που κά­νει για να τον συ­ντη­ρή­σει α­κό­μη ο δυ­τι­κός κό­σμος, τό­σο για λό­γους εύ­ρυθ­μης λει­τουρ­γί­ας του πα­γκό­σμιου συ­στή­μα­τος ό­σο και για ι­δε­ο­λο­γι­κούς λό­γους διό­λου ευ­κα­τα­φρό­νη­τους. Η Ά­πω Α­να­το­λή α­πο­τέ­λε­σε μέ­χρι σή­με­ρα αφ’ ε­νός την ελ­πί­δα του πα­γκό­σμιου κα­πι­τα­λι­σμού για τον 21ο αιώ­να, αλ­λ’ αφ’ έ­τε­ρου το ω­φέ­λι­μο α­ντί­πα­λο δέ­ος έ­να­ντι του ο­ποί­ου δι­καιο­λο­γού­ντο α­πε­ριό­ρι­στα οι πο­λι­τι­κές λι­τό­τη­τας στο δυ­τι­κό κό­σμο. Η α­φε­ρεγ­γυό­τη­τα των μι­κρών χω­ρών έ­θι­ξε μοι­ραί­α τη με­σαί­α, την Κο­ρέ­α, και η χρε­ο­κο­πί­α του κο­ρε­α­τι­κού χρη­μα­το­δο­τι­κού συ­στή­μα­τος αφ’ ε­νός α­πο­κά­λυ­ψε τη δρα­μα­τι­κή πα­θο­λο­γί­α του πα­ρα­γω­γι­κού της συ­στή­μα­τος, Ε­νώ αφ’ έ­τε­ρου με­τέ­φε­ρε την κρί­ση ρευ­στό­τη­τας στον πι­στω­τή, στο χρη­μα­τι­στι­κό σύ­στη­μα της Ια­πω­νιας. Με την ε­πι­βρά­δυν­ση των ρυθ­μών α­νά­πτυ­ξης στην Α­σί­α ήλ­θε στην ε­πι­φά­νεια το πρό­βλη­μα του υ­περ­δα­νει­σμού: τα πε­ρί­φη­μα κο­ρε­α­τι­κά βιο­μη­χα­νι­κά συ­γκρο­τή­μα­τα που έ­χουν θο­ρυ­βή­σει τη δυ­τι­κή κοι­νή γνώ­μη βρί­σκο­νται σή­με­ρα βυ­θι­σμέ­να σε χρέ­η που ξε­περ­νούν τα 600% της α­ξί­ας του ε­νερ­γη­τι­κού τους. Η πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τα τους έ­χει προ πολ­λού ε­ξα­σθε­νί­σει, με α­πο­τέ­λε­σμα η διε­θνής α­ντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα τους να έ­χει υ­πο­στεί καί­ρια πλήγ­μα­τα. Το συ­νο­λι­κό χρέ­ος του ι­διω­τι­κού το­μέ­α στην Κο­ρέ­α α­νέρ­χε­ται σε 120 δισ. δο­λά­ρια, εκ των ο­ποί­ων 40 ο­φεί­λο­νται απ’ ευ­θεί­ας σε ια­πω­νι­κές τρά­πε­ζες. Για μια α­κό­μη φο­ρά, ο υ­περ­δα­νει­σμός α­πο­βαί­νει κα­τα­λύ­της στην εκ­δή­λω­ση της κρί­σης, αλ­λά και δεί­κτης της σο­βα­ρό­τη­τας που έ­χει λά­βει η νο­ση­ρό­τη­τα των οι­κο­νο­μιών. Μέ­χρι τώ­ρα αυ­τά ή­σαν γνω­στά στις α­γο­ρές του χρή­μα­τος, στο ε­ξής έρ­χο­νται στη γνώ­ση ό­λων: Ου­δέν α­πρό­βλε­πτο και τα πά­ντα α­να­με­νό­με­να, για ό­ποιον δεν αρ­κεί­το στη μυ­θο­λο­γι­κή προ­σέγ­γι­ση της ε­πο­χής. Η α­δυ­να­μί­α της Κο­ρέ­ας έ­θι­ξε ά­με­σα τον χρη­μα­το­δό­τη της, την Ια­πω­νί­α, η ο­ποί­α ε­πέ­με­νε να στη­ρί­ζει σ’ αυ­τήν πολ­λές προσ­δο­κί­ες. Ό­μως, ό­πως α­κρι­βώς οι διε­θνείς χρη­μα­το­δό­τες εί­χαν δια­γρά­ψει την Κο­ρέ­α α­πό τον κα­τά­λο­γο της φε­ρεγ­γυό­τη­τας, με τον ί­διο τρό­πο οι ια­πω­νι­κές τρά­πε­ζες, ό­πως η Για­μα­ΐ­σι , η Σά­νιο και η Χο­κά­ι­ντο Τα­κου­σό­κου, ε­γκα­τα­λεί­φθη­καν α­πό τις άλ­λες και α­πό το ια­πω­νι­κό Κρά­τος, μό­λις η α­φε­ρεγ­γυό­τη­τα των πι­στώ­σε­ων τους α­πο­κα­λύ­φθη­κε. Βέ­βαια, το ια­πω­νι­κό Κρά­τος, μό­λις α­ντι­λή­φθη­κε το μέ­γε­θος της κα­τάρ­ρευ­σης, έ­σπευ­σε να δη­λώ­σει ό­τι θ’ α­να­λά­βει το κό­στος και ό­τι θα δια­σφα­λί­σει ό­λη την α­παι­τού­με­νη ρευ­στό­τη­τα, προ­κεί­με­νου να μην ε­πε­κτα­θεί η α­πο­στα­θε­ρο­ποί­η­ση σε άλ­λες σφαί­ρες. Ό­μως, τα δια­κυ­βευό­με­να με­γέ­θη εί­ναι ή­δη κο­λοσ­σιαί­α: η Ια­πω­νί­α βλέ­πει σή­με­ρα να κλο­νί­ζο­νται πι­στώ­σεις της στην πε­ριο­χή της Ά­πω Α­να­το­λής συ­νο­λι­κού ύ­ψους ά­νω των 120 δισ. δο­λα­ρί­ων. Πα­ράλ­λη­λα, έ­χει δε­σμευ­θεί να χρη­μα­το­δο­τή­σει με 100 δισ. το νε­ό­τευ­κτο στα­θε­ρο­ποι­η­τι­κό Τα­μεί­ο της Νο­τιο­α­να­το­λι­κής Α­σί­ας, ε­νώ η Τα­ϊ­λάν­δη α­παι­τεί 50 δις και η Κο­ρέ­α αλ­λά 100. Ε­πιπλέ­ον, στη γε­νι­κή συ­νέ­λευ­ση του Διε­θνούς Νο­μι­σμα­τι­κού Τα­μεί­ου στο Χον­γκ Κον­γκ τον πε­ρα­σμέ­νο Σε­πτέμ­βριο, η Ια­πω­νί­α δε­σμεύ­θη­κε, ό­πως και οι άλ­λες χώ­ρες της πε­ριο­χής, ό­τι θ’ αυ­ξή­σει την ει­σφο­ρά της κα­τά 45% α­πό τις αρ­χές του 1998. Ε­άν η Ια­πω­νί­α ε­πι­δο­θεί σο­βα­ρά στη στα­θε­ρο­ποί­η­ση των νο­μι­σμά­των και των οι­κο­νο­μιών της πε­ριο­χής, εί­ναι πο­λύ αμ­φί­βο­λο ό­τι θα ε­ξα­κο­λου­θή­σει να λει­τουρ­γεί ως ο κύ­ριος χρη­μα­το­δό­της της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας και ι­δί­ως της α­με­ρι­κα­νι­κής, προς την ο­ποί­α έ­χει ή­δη σω­ρεύ­σει πι­στώ­σεις 320 δισ. δο­λα­ρί­ων μέ­σω της συ­στη­μα­τι­κής α­γο­ράς α­με­ρι­κα­νι­κών κρα­τι­κών ο­μο­λό­γων. Η χρη­μα­το­δό­τη­ση του α­με­ρι­κα­νι­κού δη­μο­σιο­νο­μι­κού ελ­λείμ­μα­τος ε­ξαρ­τά­ται πά­ντα α­πό την χρη­μα­το­δο­τι­κή ι­κα­νό­τη­τα της Ια­πω­νί­ας, η ο­ποί­α εί­ναι ο κυ­ριό­τε­ρος α­γο­ρα­στής των α­με­ρι­κα­νι­κών κρα­τι­κών ο­μο­λό­γων. Ας ση­μειω­θεί, ό­τι το ί­διο το ια­πω­νι­κό κρά­τος εί­ναι ή­δη βα­θειά ε­κτε­θει­μέ­νο στον υ­περ­δα­νει­σμό, εφ’ ό­σον το δη­μό­σιο χρέ­ος της Ια­πω­νί­ας α­νέρ­χε­ται ο­λο­τα­χώς και έ­χει ή­δη φθά­σει στο 93% του ε­θνι­κού της προ­ϊ­ό­ντος. Σή­με­ρα, ο ι­διω­τι­κός το­μέας στις α­σια­τι­κές οι­κο­νο­μί­ες α­πο­κα­λύ­πτε­ται βα­θύ­τα­τα προ­βλη­μα­τι­κός και το κρά­τος κα­λεί­ται σε βο­ή­θεια. Ό­μως, α­πό την άλ­λη πλευ­ρά, το κρά­τος δεν εί­ναι λι­γό­τε­ρο προ­βλη­μα­τι­κό και ζη­τού­νται τό­σο πολ­λά α­πό αυ­τό, ώ­στε κιν­δυ­νεύ­ει ά­με­σα να δια­τα­ρα­χθεί η ι­σορ­ρο­πί­α του πα­γκό­σμιου συ­στή­μα­τος, εφ’ ό­σον κλο­νί­ζε­ται η συ­νο­λι­κή χρη­μα­το­δο­τι­κή ι­κα­νό­τη­τα του ια­πω­νι­κού συ­στή­μα­τος στην ο­ποί­α βα­σί­ζο­νται τό­σο οι Η­ΠΑ ό­σο και το σύ­νο­λο της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας.
Η δυναμική της παγκοσμιοποίησης
Θα μπο­ρού­σε κά­ποιος να συ­μπε­ρά­νει -ό­χι α­στή­ρι­κτα- ό­τι ε­πέρ­χε­ται η στιγ­μή που η πραγ­μα­τι­κή οι­κο­νο­μί­α «διορ­θώ­νει» τη χρη­μα­τι­στι­κή και την κερ­δο­σκο­πί­α. Υ­πάρ­χει βέ­βαια η ά­πο­ψη ό­τι η Ια­πω­νί­α ε­πι­θυ­μού­σε ή­δη α­πό πριν κά­ποια κρί­ση στην Α­σί­α, ώ­στε ν’ α­παλ­λα­γεί α­πό τις α­φε­ρέγ­γυες πι­στώ­σεις και να ε­ξυ­γιαν­θεί. Με α­νά­λο­γο τρό­πο, υ­πο­τί­θε­ται ε­πί­σης ό­τι οι Η­ΠΑ εύ­χο­νται κά­ποια κρί­ση της Ια­πω­νί­ας, ώ­στε να την υ­πο­χρε­ώ­σουν σε πε­ρισ­σό­τε­ρο συμ­φι­λιω­τι­κή νο­μι­σμα­τι­κή και οι­κο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή α­πέ­να­ντι τους. Το ζη­τού­με­νο εί­ναι πά­ντα η α­νά­καμ­ψη της ε­σω­τε­ρι­κής ια­πω­νι­κής α­γο­ράς και η ε­νί­σχυ­ση του νο­μί­σμα­τος της χώ­ρας αυ­τής. Ό­μως, το μέ­γε­θος της ση­με­ρι­νής κρί­σης εί­ναι τό­σο με­γά­λο, ώ­στε η ό­λη δια­δι­κα­σί­α προ­σαρ­μο­γής κιν­δυ­νεύ­ει ά­με­σα να βρε­θεί ε­κτός έ­λεγ­χου και αυ­τό θα εί­ναι ε­πι­ζή­μιο, ό­χι μό­νο για την Α­να­το­λή, αλ­λά και για τη Δύ­ση, με δρα­μα­τι­κές συ­νέ­πειες για ο­λό­κλη­ρο το πα­γκό­σμιο σύ­στη­μα. Οι Α­με­ρι­κα­νοί, ε­νώ εί­ναι βα­θειά α­νή­συ­χοι, δεν θυ­σιά­ζουν πό­ρους για να βο­η­θή­σουν αυ­τούς που μέ­χρι πρό­σφα­τα πα­ρου­σί­α­ζαν σαν βι­τρί­να, πη­γή ελ­πί­δας αλ­λά και φό­βου, για το μέλ­λον. Α­ντί­θε­τα, προ­σπα­θούν να βο­η­θή­σουν κι­νη­το­ποιώ­ντας πό­ρους ό­χι δι­κούς τους, αλ­λά α­πό τις γει­το­νι­κές α­σια­τι­κές χώ­ρες. Βέ­βαια, αυ­τό ση­μαί­νει ό­τι α­να­λαμ­βά­νουν τον κίν­δυ­νο να βυ­θι­σθεί ο­λό­κλη­ρη η πε­ριο­χή στην πτω­τι­κή δυ­να­μι­κή. Η Ευ­ρώ­πη, υ­πό την κα­θο­δή­γη­ση της Γερ­μα­νί­ας, πα­ρά τους βερ­μπα­λι­σμούς πε­ρί πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης, πα­ρα­μέ­νει μέ­χρι σή­με­ρα αρ­νη­τι­κή και ε­σω­στρε­φής, ι­δί­ως σ’ ό,τι α­φο­ρά τις στα­θε­ρο­ποι­η­τι­κές με­τα­βι­βά­σεις πό­ρων σε διε­θνές ε­πί­πε­δο. Τέ­λος, η Ια­πω­νί­α, ε­νώ εί­ναι η μό­νη χώ­ρα που έ­χει ε­πί­γνω­ση του τι πρέ­πει να γί­νει, λό­γω των πε­ριο­ρι­σμέ­νων μέ­σων που δια­θέ­τει, εμ­μέ­νει στο χα­μη­λό προ­φίλ που τη δια­κρί­νει με­τα­πο­λε­μι­κά, ζη­τώ­ντας τη συν­δρο­μή ό­λων για τη στα­θε­ρο­ποί­η­ση της πε­ριο­χής α­πό την ο­ποί­α ε­ξαρ­τά­ται ά­με­σα η στα­θε­ρό­τη­τα του πα­γκό­σμιου συ­στή­μα­τος. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά, ο Ιά­πων πρω­θυ­πουρ­γός Ριου­τά­ρο Χα­σι­μό­το δή­λω­σε με νό­η­μα: «Δεν εί­μα­στε τό­σο α­λα­ζό­νες, ώ­στε να θε­ω­ρού­με τους ε­αυ­τούς μας ως μο­να­δι­κή δύ­να­μη στην Α­σί­α ι­κα­νή να σώ­σει τις υ­πό­λοι­πες χώ­ρες της πε­ριο­χής». Εφ’ ό­σον δεν υ­λο­ποιεί­ται διεθνής αλ­λη­λεγ­γύ­η και συ­ντο­νι­σμός των οι­κο­νο­μι­κά ι­σχυ­ρών χω­ρών, η πτω­τι­κή δυ­να­μι­κή θα συ­νε­χί­σει μοι­ραί­α το δρό­μο της, θα ε­πε­κτεί­νει α­να­πό­φευ­κτα το πε­δί­ο της.Φαί­νε­ται α­κό­μη μια φο­ρά ό­τι το πα­γκό­σμιο σύ­στη­μα βρί­σκε­ται ε­κτε­θει­μέ­νο στον κίν­δυ­νο της α­βε­βαιό­τη­τος, της α­στά­θειας και των συ­νε­πειών της, α­πό τη στιγ­μή που έ­χουν α­φαι­ρε­θεί οι στα­θε­ρο­ποι­η­τι­κοί μη­χα­νι­σμοί που εί­χαν θε­σπι­σθεί με­τα­πο­λε­μι­κά και κα­μιά δύ­να­μη, εί­τε ε­θνι­κή εί­τε υ­πε­ρε­θνι­κή δεν δέ­χε­ται ν’ α­να­λά­βει συ­στη­μα­τι­κά το κό­στος της στα­θε­ρο­ποί­η­σης. Α­πό την άλ­λη πλευ­ρά, ε­πι­βε­βαιώ­θη­κε α­κό­μη μια φο­ρά ό­τι η α­ξιο­πι­στί­α και η φε­ρεγ­γυό­τη­τα μιας χώ­ρας δεν κα­θο­ρί­ζε­ται α­πό τους νο­μι­σμα­τι­κούς και χρη­μα­τι­στι­κούς δεί­κτες, αλ­λά α­πό τα δε­δο­μέ­να της πραγ­μα­τι­κής οι­κο­νο­μί­ας. Ό­σον α­φο­ρά την Ά­πω Α­να­το­λή, ε­νώ μέ­χρι πρό­σφα­τα οι δυ­τι­κοί φό­βοι προ­έρ­χο­ντο α­πό τους υ­ψη­λούς ρυθ­μούς α­νά­πτυ­ξης, φαί­νε­ται ό­τι σή­με­ρα α­κό­μη με­γα­λύ­τε­ροι φό­βοι τρο­φο­δο­τού­νται στη Δύ­ση με την προ­ο­πτι­κή της α­σια­τι­κής κα­τάρ­ρευ­σης.
Εφ’ ό­σον η ε­πο­χή μας έ­χει α­φιε­ρω­θεί στη λα­τρεί­α της πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης και η αλ­λη­λε­ξάρ­τη­ση των οι­κο­νο­μιών έ­χει λά­βει πλέ­ον κα­τα­λυ­τι­κές δια­στά­σεις, ώ­στε ό­λοι να ε­ξαρ­τώ­νται α­πό τον κα­θέ­να, α­κό­μη και τον πιο μι­κρό και τον πιο α­πό­μα­κρο, εί­ναι πα­ρά­δο­ξο το σύγ­χρο­νο πα­γκό­σμιο σύ­στη­μα να κλο­νί­ζε­ται τό­σο καί­ρια, εί­τε λό­γω της α­προ­θυ­μί­ας των η­γε­τι­κών δυ­νά­με­ων ν’ α­σκή­σουν τα κα­θή­κο­ντα που α­πορ­ρέ­ουν α­πό την η­γε­μο­νί­α τους εί­τε λό­γω της άρ­νη­σης τους ν’ α­πο­δε­χθούν τη συ­νυ­πευ­θυ­νό­τη­τα ό­λων και το διε­θνή συ­ντο­νι­σμό στην α­ντι­με­τώ­πι­ση της διε­θνούς α­στά­θειας. Ε­άν σή­με­ρα ε­πι­βάλ­λε­ται διε­θνής στή­ρι­ξη των κλο­νι­ζό­με­νων α­σια­τι­κών οι­κο­νο­μιών, αυ­τό δεν θα πρέ­πει βέ­βαια να ε­κλη­φθεί ως δι­καί­ω­ση του πε­ριώ­νυ­μου «α­σια­τι­κού μο­ντέ­λου», ού­τε βέ­βαια, α­κό­μη λι­γό­τε­ρο, του νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου πα­ρα­δείγ­μα­τος αλ­λά δεν θα πρέ­πει και κατ’ ου­δέ­να τρό­πο να θε­ω­ρη­θεί ε­πέν­δυ­ση σε κά­ποιο φα­ντα­στι­κό κα­πι­τα­λι­σμό του μέλ­λο­ντος. Α­πλά και μό­νον η α­νά­γκη στα­θε­ρό­τη­τας του διε­θνούς συ­στή­μα­τος ε­πι­βάλ­λει την αλ­λη­λεγ­γύ­η ό­λων, κά­θε φο­ρά που μια κα­τα­στρο­φή πλήττει με ά­νι­σο τρό­πο την κά­θε χώ­ρα και πε­ριο­χή, πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρο εφ’ ό­σον, γι’ αυ­τό που συμ­βαί­νει σή­με­ρα στην Α­σί­α η ευ­θύ­νη και η συμ­βο­λή του δυ­τι­κού κό­σμου υ­πήρ­ξαν κα­θο­ρι­στι­κές. H Α­σί­α δεν α­ντι­προ­σω­πεύ­ει φυ­σι­κά το μέλ­λον του δυ­τι­κού κό­σμου. Ό­μως η στα­θε­ρό­τη­τα και η ευ­η­με­ρί­α της εί­ναι προ­ϋ­πό­θε­ση για τη στα­θε­ […]