Αρχική » Π. Κονδύλης: Η συνέχεια του Βυζαντινού αριστοτελισμού

Π. Κονδύλης: Η συνέχεια του Βυζαντινού αριστοτελισμού

από Άρδην - Ρήξη

Από τα όσα εκθέσαμε στην παράγραφο αυτή προκύπτει #\και η τοποθέτηση μας απέναντι στις θέσεις της αξιόλογης εργασίας του Αγγέλου, Πλάτωνος Τύχαι. Πρώτα-πρώτα, ο Αγγέλου επισημαίνει ορθά την απουσία του πλατωνισμού από την ελληνική σκέψη του 16ου και 17ου αι., ενώ ως προς τον 18ο αι. διαπιστώνει μία γενική αρνητική στάση, που απηχεί την επίδραση του γαλλικού Διαφωτισμού (105). Αν τον καταλαβαίνω καλά, ο Αγγέλου πιστεύει ότι η απουσία του πλατωνισμού από την εποχή της Τουρκοκρατίας αποδεικνύει την έλλειψη συνέχειας της βυζαντινής παράδοσης, που ήταν κυρίως πλατωνική, και τον αυτόνομο χαρακτήρα της νεοελληνικής σκέψης (107 κ.έ.). Αν, όμως, αυτό ισχύει ίσως για την απουσία του πλατωνισμού, δεν ισχύει για την κυρίαρχη παρουσία του θεολογικά κυρωμένου αριστοτελισμού, ο όποιος, βέβαια, δεν πρόβαλε ως νεοελληνική αντίθεση προς το Βυζάντιο, παρά αποτελεί όψιμο βυζαντινό προϊόν (Σχολάριος π.χ.), που δέσποσε πνευματικά και στην εποχή της Τουρκοκρατίας.

Η αποκλειστική ταύτιση της βυζαντινής φιλοσοφικής παράδοσης με τον πλατωνισμό εμποδίζει, έτσι, τη διαπίστωση των στερνών βυζαντινών επιδράσεων. Όσον άφορα στον 18ο αι., τώρα, είναι γενικά σωστό ότι η είσοδος του δυτικού Διαφωτισμού (και προπαντός, όπως δείξαμε, των αρχών της νέας φυσικομαθηματικής επιστήμης) στον ελληνόφωνο χώρο γέννησε, κοντά στα άλλα, και μιαν αρνητική διάθεση απέναντι στην πλατωνική φιλοσοφία, όμως δεν είναι σωστό να εξηγούνται οι θέσεις των Ελλήνων διαφωτιστών απέναντι στον Πλάτωνα με βάση τις ξένες επιρροές και μόνο, και να παραβλέπονται οι ενδογενείς λόγοι, που τους ωθούσαν σε εμπειριστικότερες ή ιδεαλιστικότερες θέσεις. Μου φαίνεται ότι η ουσιώδης αδυναμία της διαπραγμάτευσης του Αγγέλου ως προς τον 18ο αι. (82-100) είναι η περιπτωσιολογική απαρίθμηση τοτινών αναφορών στον Πλάτωνα, δίχως να αποκαλύπτεται η εσωτερική λογική και σκοπιμότητα των αναφορών αυτών σε συνάφεια με τον εσώτερο διαφορισμό του νεοελληνικού διαφωτιστικού κινήματος.

Παναγιώτης Κονδύλης, “Η παρουσία του Πλάτωνα” στο βιβλίο Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Οι Φιλοσοφικές Ιδέες, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1988, σελ. 234, σημ 18.

ΣΧΕΤΙΚΑ

ΑΦΗΣΤΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ