του Neil Gross, από το Άρδην τ. 24, Μάρτιος-Απρίλιος 2000
Το δέρμα είναι ένα υλικό παράδοξα προσαρμόσιμο, παρουσιάζει εξαιρετικές δυνατότητες επεξεργασίας δεδομένων που σχετίζονται με τη θερμοκρασία, την υγρασία και την υφή. Συλλαμβάνει και τις ελάχιστες μετακινήσεις του αέρα, εκτιμά το ύψος των αντικειμένων από την απόσταση μεταξύ των σημείων επαφής, μας αποτρέπει από τον κίνδυνο και μας προετοιμάζει για την ευχαρίστηση. Αλλά πέρα από την ικανότητα του να καταγράφει τα επιφανειακά δεδομένα, το δέρμα είναι επίσης και κυρίως ένα εξολοκλήρου όργανο ελέγχου. Μεταφέρει τα μηνύματα για την κυκλοφορία του αίματος, ενεργοποιεί τους αδένες του ιδρώτα, προειδοποιεί τα ανοσοποιητικά κύτταρα για την παρουσία εισβολέων και μπλοκάρει τις υπεριώδεις ακτίνες. Ακόμη και όταν πεθάνει διατηρεί μια λειτουργία: τα νεκρά κύτταρα συγκεντρώνονται σε διαστρωματώσεις για να εμποδίσουν τις ανεπιθύμητες διεισδύσεις.
Τον επόμενο αιώνα, ο πλανήτης Γη θα αποκτήσει ένα ηλεκτρονικό δέρμα, το οποίο θα χρησιμοποιεί το Ίντερνετ σαν στήριγμα και οδό για τη μεταφορά των αισθήσεων. Πράγματι, αυτό το περίβλημα έχει αρχίσει ήδη να γεννιέται. Εμφανίζεται με τη μορφή των εκατομμυρίων μικροσκοπικών, ενσωματωμένων, ηλεκτρονικών συσκευών μέτρησης: θερμοστάτες, μετρητές έντασης, ανιχνευτές μόλυνσης, κάμερες, μικρόφωνα, μετρητές γλυκόζης, η-λεκτροκαρδιογράφοι, ηλεκτροε-γκεφαλογράφοι. Μηχανισμοί για την παρατήρηση με τον φακό και τον έλεγχο των πόλεων και των απειλούμενων περιοχών, της ατμόσφαιρας, των πλοίων, των αυτοκινητόδρομων και των βαρέων οχημάτων, των συνομιλιών, των σωμάτων – και τελικά των ονείρων μας.
Μέσα σε μια δεκαετία τα δισεκατομμυρια μικροσυστηματα αυτού του τύπου θα βρίσκονται σε λειτουργία, κάθε ένα εφοδιασμένο με μικροϋπολογιστή στον ρόλο του εγκεφάλου και ενός ραδιοπομπού. Σύμφωνα με το γραφείο ερευνών Έρνστ και Γιούγκ, μέχρι το 2010 ο πλανήτης δεν θα διαθέτει λιγότερες από 10.000 ηλεκτρονικές συσκευές για κάθε κάτοικο! Όλοι θα είναι συνδεδεμένοι με όλους, συνεχώς και θα ανταλλάσσουν τα δεδομένα τους με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
Ποιες αισθήσεις θα μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε το νέο δέρμα της Γης; Και πώς θα χρησιμοποιούμε την οξυμένη ευαισθησία του; Κατά τη διάρκεια πολλών ετών, για την ακρίβεια δεκαετιών, δεν θα υπάρχει κανένα κεντρικό νευρικό σύστημα και πολύ λιγότερο ένας κεντρικός νους για να διαχειρίζεται αυτό το τεράστιο δίκτυο σημάτων. Πολλοί ερευνητές ωστόσο είναι πεπεισμένοι ότι, όταν το Δίκτυο θα έχει αποκτήσει τις αισθητηριακές ικανότητες και θα αναπαράγει την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου, θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει μια μορφή «συνείδησης». Εάν και είναι αλήθεια το ότι τα σύγχρονα ηλεκτρονικά δίκτυα δεν μοιάζουν σε τίποτε με τον εγκέφαλο μας, οι κόμβοι του Ίντερνετ αρχίζουν ήδη να λειτουργούν όπως οι νευρώνες. Έτσι (σε ένα πρόγραμμα με την ονομασία SETI) οι αστρονόμοι μπόρεσαν να πραγματοποιήσουν υπολογισμούς εξαιρετικά περίπλοκους σχετικά με την ερμηνεία διαστρικών ραδιοσημάτων κατανέμοντας την επεξεργασία τους σε περίπου ένα εκατομμύριο υπολογιστές, σε όλο τον κόσμο.
Αυτά τα αυθόρμητα πληροφοριακά δίκτυα αποτελούν ένα ιδανικό έδαφος για αυτά που αποκαλούνται «αναδυόμενα» φαινόμενα. Η θεωρία αυτή έχει βρει φλογερούς υπερασπιστές στο Ινστιτούτο της Σάντα Φε, που, μελετά τις συμπεριφορές που εμφανίζονται από τη συλλογική δραστηριότητα μερικών ανεξάρτητων παραγόντων. Ένα μυρμήγκι δεν μπορεί να απωθήσει την επίθεση μιας σφήκας, αλλά μια αποικία από μυρμήγκια το μπορεί. Το ίδιο, ένα μόνο κύτταρο του εγκεφάλου δεν παρουσιάζει ούτε έναν κόκκο διάνοιας, αλλά πολλά δισεκατομμύρια μαζί μπορούν να επιτελέσουν πραγματικά εγκεφαλικά θαύματα. Οι ειδικοί της πολυπλοκότητας προβλέπουν την εμφάνιση τέτοιων μαζικών φαινομένων στο Δίκτυο που θα επιφέρουν κάποια στιγμή τα δισεκατομμύρια «έξυπνα» μέσα τα οποία θα συνδέονται το ένα με το άλλο με άπειρες οδούς σύνδεσης. Αν πι-στέψουμε τον Τζέραλντ Γιόνας, διευθυντή έρευνας των εργαστηρίων της Σάντια, το σύνολο αποτελεί κάτι περισσότερο από το σύνολο των μερών του. Προβλέπει ότι «σε μια δεδομένη στιγμή ένας υπολογιστής συνδεδεμένος με το δίκτυο θα είναι ικανός να αναδιαταχθεί μόνος του» και προσθέτει ότι κάποιες δομές του Ίντερνετ θα πάρουν πρωτοβουλίες που κανένας μηχανικός δεν είχε προγραμματίσει.
Οι άνθρωποι δεν θα εκδιωχθούν από αυτό το νέο περιβάλλον. Αυτό μας διαβεβαιώνει τουλάχιστον ο Λεονάρντ Κλάινροκ, αρχιτέκτονας του πρώτου κόμβου Ίντερνετ που εμφανίστηκε πριν από τριάντα χρόνια, στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες. Στη συνέχεια σημειώνει ότι «εκατομμύρια από απροσδόκητες δραστηριότητες των ατόμων θα εγγραφούν μέσα σ’ αυτό το σύνθετο και εξελισσόμενο σύστημα». Έπειτα εγκαταστήστε σε αυτό το οικοσύστημα μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια «έξυπνα λογισμικά», εξαιρετικά πιο ισχυρά από τις χονδροειδείς μηχανές της έρευνας που είναι διαθέσιμες τώρα στο Δίκτυο. Και καλύψτε το σύνολο με έναν ευαίσθητο ηλεκτρονικό ιστό. «Το Δίκτυο γίνεται ένα γιγαντιαίο ψηφιακό δημιούργημα», διαβεβαιώνει ο Τοσιτάντα Ντόι, διευθυντής του εργαστηρίου ερευνών για τα ψηφιακά δημιουργήματα της Sony. «Κάνουμε τα πάντα για την κατασκευή ενός δημιουργήματος στην υπηρεσία του ανθρώπου, που δεν θα έχει την πιθανότητα να του επιφέρει βλάβη».
Το εγχείρημα δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται. Οι αναδυόμενες συμπεριφορές μπορούν να αποκαλυφθούν, στην πραγματικότητα, επιβλαβείς. Κατά τη διάρκεια προσομοιώσεων με λογισμικά που έπαιζαν τον ρόλο των κόμβων της επικοινωνίας του δικτύου, οι κόμβοι συμμάχησαν κατά ομάδες. «Σε ένα πραγματικό δίκτυο, οι ομάδες θα μπορούσαν να έχουν διαφορετικές απόψεις, εξηγεί ο Γιόνας, και μερικές μπορεί να είναι αντιφατικές μεταξύ τους». Πριν φτάσουμε σε αυτό το σημείο, τα δίκτυα θα πρέπει να αποκτήσουν τους αμυντικούς μηχανισμούς των ζωντανών οργανισμών. Για να ξεκινήσουμε, «τα δίχτυα θα μάθουν να αυτοθεραπεύονται», εξηγεί ο Μάρτιν Καπλάν, υπεύθυνος τ ων τεχνολογιών στην Σπριντ. Έτσι όταν το δέρμα της Γης θα επισημαίνει έναν κίνδυνο μια σεισμική δραστηριότητα, μια γεωμαγνητική θύελλα ή μια ανησυχία προερχόμενη από τον πυρετό των οικονομικών συναλλαγών, το Δίκτυο θα το αντιλαμβάνεται, θα ειδοποιεί τους χρήστες και θα ανακατευθύνει την κυκλοφορία.
Οι επικριτές της σχολής της Σάντα Φε εκτιμούν ότι δεν διαθέτει στέρεα θεωρητικά θεμέλια. Οι υπερασπιστές της συμφωνούν αλλά υπενθυμίζουν ότι ο τομέας βρίσκεται ακόμη στους πρώτους του ψιθύρους. «Πρόκειται για την επιστήμη του 21ου αιώνα», υπογραμμίζει ο Ουίλλιαμ Ν. Τζόϊ, θεμελιωτής και επιστημονικός διευθυντής της Σαν Μικροσύστεμς.
Η ανθρωπότητα ετοιμάζεται σήμερα να ρίξει τα δίχτυα της στο ηλιακό σύστημα. Στο εργαστήριο αεριοπροώθησης της ΝΑΣΑ στην Πασαντένα (Καλιφόρνια), οι ερευνητές επεξεργάζονται μια εκδοχή του Ίντερνετ που καλείται ΊντερΠλαΝετ, η οποία θα ενσωματώσει στο μόνιμα επεκτεινόμενο νευρικό σύστημα της γης τη Σελήνη, τον Αρη και πλήθος αστεροειδών και κομητών. Οι σύγχρονες επικοινωνίες μεταξύ της Γης και των μη επανδρωμένων σταθμών είναι δαπανηρές, περίπλοκες και υπόκεινται σε ιδιοκτησιακούς νόμους. Με το ΊντερΠλαΝετ «θα φτάσουμε σε συνολική απλοποίηση και μείωση του κόστους», εξηγεί ο Αντριαν Χουκ. επικεφαλής της ομάδας εργασίας της αεριοπροώθησης και υπεύθυνος των συστημάτων διαστημικών πληροφοριών. Μετά από αυτό το ηλεκτρονικό όργανο της γης θα φτάσει μέχρι τα όρια του ηλιακού μας συστήματος. Το Νετ δεν θα νιώσει πιθανόν όλες τις ανθρώπινες χαρές της εξερεύνησης, αλλά τουλάχιστον θα q αισθανθεί μερικά ρίγη να διατρεχουν τη ράχη του.
Μετάφραση: Σωτήρης Δημόπουλος
