του Γ. Ρακκά, από το Άρδην τ. 40-41, Ιανουάριος-Μάρτιος 2003
Τι συμβαίνει επιτέλους με τα ιδιωτικά δελτία ειδήσεων; Ο τρόπος με τον οποίο προβάλλονται έχει ήδη προκαλέσει δυσφορία σε ένα μεγάλο αριθμό τηλεθεατών. Δεν είναι μοναχά ο τρόπος με τον οποίο υποσκέλισαν τις μεγαλειώδεις αντιπολεμικές εκδηλώσεις της 15/02. Ούτε η πρωτοφανής υστερία με την οποία αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν την πρόσφατη εξάρθρωση των ένοπλων οργανώσεων, αν και, από μόνα τους, τα συμβάντα αυτά είναι ικανά για να μας αποκαλύψουν τη φύση και τις προθέσεις της ενημέρωσης των ιδιωτικών καναλιών.
Είναι κυρίως, η γενική τους εικόνα, ο χαρακτήρας και το περιεχόμενο των δελτίων ειδήσεων που καθιστούν αδύνατη την παρακολούθησή τους. Τι μπορεί να παρακολουθήσει κανείς κατά τη βραδινή ενημερωτική ζώνη; Μικρές, καθημερινές ιστορίες ευτυχίας ή δυστυχίας, στιγμιότυπα από τη φανταχτερή ζωή των διασημοτήτων, δευτερεύουσες και τριτεύουσες πτυχές της μητροπολιτικής καθημερινότητας, και ιδιαίτερα ιστορίες εγκλήματος, φόνους, απάτες, κλοπές, βιασμούς.
Το ίδιο μοτίβο εξακολουθεί-πλην των τηλεοπτικών δελτίων- και στις διάφορες ενημερωτικές εκπομπές που συμπληρώνουν τη ζώνη της ενημέρωσης. Ποιες κυριαρχούν; Οι εκπομπές life style (Γύαλινος Κόσμος”), οι εκπομπές αστυνομικού ρεπορτάζ (“Αυτόπτης Μάρτυρας”, “Φως στο Τούνελ”), τα “ρηαλιτζίδικα”, ενώ και ‘κείνες οι εκπομπές που άλλοτε επαίρονταν για το “σοβαρό” τους χαρακτήρα, το γύρισαν σε απλοϊκές συνεντεύξεις διασημοτήτων. Η απουσία ή τουλάχιστον ο υποσκελισμός των μεγάλων πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών συμβάντων που εν πολλοίς καθορίζουν τις συλλογικές μας τύχες είναι προφανής. Η πλειοψηφία των ενημερωτικών εκπομπών δείχνει να προτιμά πλέον τις μικρές προσωπικές ιστορίες, παρά την ιστορία με “Ι”.
Αυτή η στροφή δεν υποδηλώνει μόνο μια σαφή υποβάθμιση της ενημέρωσης προς όφελος του κενού θεάματος. Υποδηλώνει μια γενικότερη αλλαγή ή την προσπάθεια για την “από τα πάνω” επιβολή της στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Έχουμε συνηθίσει, στις συνθήκες της τηλεοπτικής δημοκρατίας, την ενσωμάτωση του δημόσιου χώρου στο θέαμα της τηλεοπτικής προβολής. Τώρα, πρέπει να συνηθίσουμε την ίδια την περιθωριοποίηση των δημόσιων ζητημάτων, μέσα από τον τηλεοπτικό εγκλεισμό στις πτυχές της ιδιωτικής μας καθημερινότητας.
Πρέπει να συνηθίσουμε στη λήψη μιας άμορφης πληροφοριακής μάζας η οποία καταρρίπτει κάθε έννοια ιεράρχησης των γεγονότων. Πρέπει να εξοικειωθούμε με τη νέα τηλεοπτική αντίληψη, που εξισώνει -με τη συμβολή του γρήγορου μοντάζ, των οπτικοακουστικών τρυκ και των εντυπωσιακών σπικάζ- την επίθεση στο Ιράκ με την…επίθεση τσαντάκηδων στο λιμάνι του Πειραιά. Πρέπει να εξοικειωθούμε με τον τρόμο της διπλανής πόρτας, αλλά να εξορίσουμε κάθε στοιχείο δυσαρέσκειας, διαφωνίας, αντίθεσης και αντίδρασης στις επιλογές των πολιτικών και οικονομικών ελίτ.
Τα ΜΜΕ δεν κατασκευάζουν μόνο τη συναίνεση, κατά τη γνωστή ρήση του Νόαμ Τσόμσκι. Περισσότερο, αποτελούν τον καθρέπτη της μαζικής κοινωνικής συνείδησης ή, τουλάχιστον, το είδωλο πάνω στο οποίο οι κυρίαρχοι επιθυμούν να την διαμορφώσουν. Η κλειστοφοβική εικόνα των τηλεοπτικών δελτίων, αυτός ο γυάλινος ιδιωτικός κόσμος που κατασκευάζουν με την προβολή της καθημερινής ασημαντότητας ως είδηση, διαμορφώνει το κυρίαρχο πρότυπο του συλλογικού αυτισμού που θέλει να επιβάλει το εκσυγχρονιστικό καθεστώς στην ελληνική κοινωνία.
Αυτός είναι εξ άλλου που, μεταβάλλοντας τον ενεργό πολίτη σε παθητικό τηλεθεατή, θα εξαλείψει κάθε έννοια μαζικής συμμετοχής από την δημοκρατική διαδικασία. Για να μπορέσει ανενόχλητο το εμπόρευμα να σχεδιάσει την κατάληψη μιας “έρημης χώρας”, μιας και οι “κούφιοι άνθρωποι” δεν θα έχουν πλέον συνειδήσεις για ν’ αντισταθούν…
