Εισήγηση του Γιώργου Καραμπελιά στο αντιπυρηνικό διήμερο Θεσσαλονίκης 29-30 Μαΐου 1986, που διοργάνωσε το περιοδικό Πράξις και η Οικολογική Κίνηση.
Περιοδικό Ρήξη, τεύχος 25 (Ιούλιος 1986), σελ. 45-50
Το ζήτημα του πυρηνικού κράτους, ήρθε βίαια να εισβάλει στη χώρα μας, από τους αιθέρες. Ένα ζήτημα, που έμοιαζε σχετικά μακρυνό απ’ αυτή την απομακρυσμένη και επαρχιακή γωνία της Ευρώπης, ξεπροβάλλει με όλη του την ένταση για να υπενθυμίσει πως το πυρηνικό κράτος είναι κιόλας ένα παγκόσμιο κράτος. Βέβαια την ιστορία του δεν θα την ανιχνεύσουμε στην σχετικά πρόσφατη επέκταση της πυρηνικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Το πυρηνικό κράτος γεννήθηκε για πρώτη φορά στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Τότε για πρώτη φορά με την μορφή ενός εφιαλτικού υπερκαθορισμού επιβλήθηκε το πρώτο πυρηνικό τελεσίγραφο. Και η σκληροτράχηλη Ιαπωνία υποχώρησε. Είχε αρχίσει η εποχή του πυρηνικού τρόμου, η εποχή του πυρηνικού κράτους.
Σύντομα η Σοβιετική Ένωση απόκτησε κι αυτή την βόμβα και στο εξής ο κόσμοι, χωρίστηκε σε δυο κόσμους, υποχρεωτικά, που ελέγχουν την πυρηνική αποτροπή. Δεν είναι τυχαίο εξ άλλου πως την θέση της πολιτικής μεγάλης δύναμης, μία κάποια πολιτική αυτονομία, διαθέτουν μόνο εκείνες οι χώρες που διαθέτουν πυρηνικά όπλα, η Γαλλία, η Αγγλία, η Κίνα, η Ινδία. Ήδη από τότε, από το τέλος του Β’ Παγκόσμιου πόλεμου, άρχισε να χτίζεται το πυρηνικό κράτος, το κράτος του πυρηνικού τρόμου. Και τα χαρακτηριστικά του διαγράφτηκαν από την αρχή. Εκβιασμός όλου του πλανήτη σε “μια υποχρεωτική ιεραρχία με κορυφή τις πυρηνικές υπερδυνάμεις. Η συγκεντροποίηση και ο έλεγχος δεν είναι κάτι το καινούργιο, αρχίζει ήδη από τη στιγμή που εμφανίζονται τα πυρηνικά όπλα και μάλιστα σε πλανητικό επίπεδο. Το συγκεντρωτικό πυρηνικό κράτος εμφανίζεται σαν ανάγκη. Η κατοχή και η απειλή της χρήσης τέτοιων τερατωδών μηχανισμών καταστροφής διαμόρφωσε νέες κοινωνικές ιεραρχίες, ενίσχυσε την δύναμη των στρατιωτικών και επιστημονικών γραφειοκρατιών, τον αυταρχισμό της εκτελεστικής εξουσίας, για τον έλεγχο των πυρηνικών μυστικών και την ασφαλή φύλαξη και χρήση τους. Τα Πανεπιστήμια έτειναν να μεταβληθούν σε
προέκταση του υπουργείου άμυνας και οι παλιοί φιλελευθερισμοί των αστών, ο λεγόμενος πλουραλισμός της αστικής δημοκρατίας, όπως και η σοβιετική δημοκρατία από την άλλη πάνε περίπατο. Η κοινωνία γίνεται κοινωνία της άμυνας, του πυρηνικού μυστικού, της Ασφάλειας. Η CIA και η KGB, ο πόλεμος των κατασκόπων, οι κλειστές επιστημονικο-στρατιωτικές ελίτ εξουσιάζουν το μέλλον μας.
Βέβαια το πέρασμα σε μια τέτοια πραγματικότητα ήταν συνέπεια του ίδιου του συστήματος, κι αυτό από δύο πλευρές.
Α. Η τάση στον έλεγχο, η τάση στην κυριαρχία, ενυπάρχει στο βιομηχανικό σύστημα καπιταλισμού και σοσιαλισμού, Ανατολής και Δύσης. Η ανάπτυξη του κεφάλαιου, η ανάπτυξη του ταξικού ανταγωνισμού, οδηγούν αναπόφευκτα στη διόγκωση του κράτους, στην υποταγή των ανθρώπων σε μια κεντρικά ελεγχόμενη δομή, που η τάση της είναι να υπερβεί το εθνικό κράτος και να οικοδομήσει το μέγα-κράτος που περιγράφει ο Οργουελ και που αποπειράθηκε ο Χίτλερ με τις εκατόμβες που προκάλεσε και με την απόπειρα είτε του σταλινικού σοσιαλισμού είτε του χιτλερικού εθνικοσοσιαλισμού είτε τέλος την ρουζβελτιανή εκδοχή του κράτους πρόνοιας.
Πριν λοιπόν υπάρξει το πυρηνικό κράτος, πριν ανακαλυφθούν και χρησιμοποιηθούν τα πυρηνικά όπλα, το σύστημα εμπεριείχε το σπέρμα αυτού του ολοκληρωτικού κράτους, αυτής της άκαμπτης παγκόσμιας πυραμίδας. Η πυρηνική ενέργεια στα χέρια του Χίτλερ καταλαβαίνουμε τι θα είχε σημάνει για την ανθρωπότητα. Ο εξοπλισμός με τα πυρηνικά όπλα δημιουργεί ένα ποιοτικό άλμα στην οικοδόμηση του ολοκληρωτικού κράτους, στην κυριαρχία του Μεγάλου αδερφού. Με τα πυρηνικά όπλα οι δύο υπερδυνάμεις μπορούν πια να καταστρέψουν η μια την άλλη και οι δυο μαζί ολόκληρο τον πλανήτη. Κατέχουν έτσι ένα απόλυτο όπλο που δεν είχε ο Χίτλερ. Η ισορροπία του τρόμου, η ειρήνη του πυρηνικού τρόμου, γίνεται η καθημερινότητα, απτή και χειροπιαστή, της ζωής μας! Ο άνθρωπος έφτασε στα όρια της ισχύος του, μπορεί να καταστρέψει τον ίδιο τον πλανήτη.
Β. Μέσα στο ίδιο το σύστημα, μέσα στο φαουστισμό της βιομηχανικής επανάστασης υπήρχε η διάσταση του ολοκληρωτισμού, η διάσταση που επέτρεψε την ανάπτυξη του πυρηνικού κράτους.
Η λογική της προόδου, που ξεκινάει από την Αναγέννηση και τον Ορθολογισμό, η λογική της αδιάκοπης προόδου, η
Λογική της αδιάκοπης επέκτασης της κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στη φύση, η λογική της αδιάκοπης τελειοποίησης των μέσων του πολέμου, αυτή η αδιαφοροποίητη και α-ηθική λογική της ανάπτυξης, που στη συνέχεια οδήγησε σε όλες τις σφαγές από τις αποικίες μέχρι τις μητροπόλεις για τον εκπολιτισμό των ιθαγενών και το σωφρονισμό των προλεταρίων, αυτή είναι που καταρρίπτει όλα τα παλιά ταμπού της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Στο 19ο αιώνα αυτή η προμηθεϊκή συμπεριφορά του λευκού εκπολιτισμένου και βιομηχανικού ανθρώπου εξυμνήθηκε σαν η οριστική κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη φύση και η έλευση της αταξική κοινωνίας αντιμετωπίστηκε σαν η κορωνίδα αυτής της κατάκτησης, σαν την κοινωνία που θα οικοδομηθεί, αναγκαία και αναπότρεπτα, πάνω στη βάση των νέων τεραστίων παραγωγικών δυνάμεων που γέννησε η βιομηχανική εποχή. Ο νεαρός Μαρξ σε μια υπέρτατη στιγμή πρόκλησης απέναντι στη Φύση μιλούσε για τον άνθρωπο που μέσα απο την βιομηχανία μεταβάλλει όλο το φυσικό κόσμο σε ιστορικό, ανθρώπινο κόσμο – σε υλικό σώμα του ανθρώπου. Αν αυτή η υπερβολή που μεταβάλει τον άνθρωπο σε νέο θεό που εξουσιάζει το σύμπαν μετριάστηκε από τον ώριμο Μαρξ δεν παύει όμως να αποδίδει όλο το μέγεθος του προμηθεϊκού θετικισμού που διαπερνούσε τη σκέψη του 19ου αιώνα. Ο άνθρωπος, η επιστήμη, η τεχνική βαδίζουν προς την πρόοδο και δεν υπάρχει άλλη εκδοχή εκτός από τον τελικό θρίαμβο του ανθρώπου πάνω στη φύση και το πεπρωμένο του. Η ανάπτυξη, ο νόμος της ανάπτυξης, η λατρεία της ανάπτυξης γίνεται το άλφα και το ωμέγα της ιδεολογίας τόσο των αστών όσο και των σοσιαλιστών. Εκεί θα αναζητηθεί και η βαθύτερη ιδεολογική συνάφεια που συνδέει τον καπιταλισμό με το σοσιαλισμό, σ’ εκείνη τη θεωρία της προόδου που προσμετράται με την αέναη συσσώρευση υλικών αγαθών, από την οποία συσσώρευση απορρέει σχεδόν αυτόματα και η κοινωνική πρόοδος! Εξ άλλου αυτό δεν λένε και τα δύο συστήματα σήμερα, δηλαδή ο σοσιαλ-καπιταλισμός του παρόντος, πως η ανάπτυξη επιφέρει την υλική πρόοδο και ευημερία των μελών της κοινωνίας, άσχετα με την τάξη που ανήκουν. Η ποσοτική συσσώρευση είναι τα άγια των αγίων του θετικισμού του 19ου αιώνα.
Και έπρεπε να έρθει ο 20ός αιώνας για να ανατραπεί αυτό το θεοφράστειο αναπτυξιακό ειδύλλιο. Έπρεπε να έρθει ο 20ος αιώνας με τα εκατομμύρια, δεκάδες εκατομμύρια θύματα στα πεδία των μαχών, έπρεπε να έρθει ο 20ος αιώνας, ο αιώνας του Άουσβιτς και του Γκουλάγκ, για να ενταφιάσει αυτά τα αναπτυξιακά παραμύθια. Έπρεπε να έρθει ο αιώνας όπου το επίπεδο της ζωής ανάμεσα στην Καλιφόρνια και το Μπάγκλαντες διαφέρει τόσο όσο ποτέ άλλοτε στην ανθρώπινη ιστορία, όπου η ανάπτυξη μερικών σημαίνει την υπανάπτυξη και το θάνατο των άλλων.
Έπρεπε να έρθει, ο αιώνας που παρά την κάλυψη, δυνητικά, των θεμελιακών αναγκών όλου του πλανήτη, τα δύο τρίτα του συνεχίζουν να πεινάνε ενώ το άλλο τρίτο σκάει από υπερσιτισμό, προσπαθεί να κάνει κούρες αδυνατίσματος και πεθαίνει από καρκίνους, καρδιοπάθειες και αυτοκινητιστικά δυστυχήματα. Έπρεπε να έρθει ο αιώνας των ηρεμιστικών και των ναρκωτικών στη Δύση, και της βότκας στην Ανατολή, για να αρχίσει να κλονίζεται ο μύθος της ανάπτυξης, για να γίνει κατανοητό πως υπάρχει ένα πραγματικό δίλημμα, ένα δίλημμα που παίρνει σήμερα μια νέα και επείγουσα μορφή: ζωή ή θάνατος, κομμουνισμός ή βαρβαρότητα. Δεν υπάρχει μονόδρομος αλλά επιλογή·
Σ’ αυτές λοιπόν τις δύο προϋποθέσεις -ιδεολογικές και πολιτισμικές – την τάση για έλεγχο και κυριαρχία από την μια και την θεωρία της αδιάκοπης ανάπτυξης ήρθε να οικοδομηθεί το πυρηνικό κράτος.
Με την πυρηνική ενέργεια αυτές οι δύο σταθερές του σοσιαλ-καπιταλισμού βρίσκουν την ολοκλήρωσή τους, τόσο ώστε οδηγούν στην αντιστροφή τους. Η λογική της συγκέντρωσης και του ελέγχου οδηγεί στον απόλυτο έλεγχο μέσω της πυρηνικής απειλής και της υπέρβασης κάθε προηγούμενου ορίου της ανάπτυξης, με την διάσπαση του ατόμου και του πυρήνα του. Εδώ πια αποκαλύπτεται ο’ όλο το μεγαλείο του ο διττός χαρακτήρας της ανάπτυξης. Ανάπτυξη τίνος πράγματος και για ποιο στόχο;
Η ΕΙΡΗΝΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Η επέκταση της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας στη παραγωγή ήταν προφανώς η αναπόφευκτη συνέπεια της πολεμικής ανακάλυψης. Σ’ όλη την ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού ο πόλεμος και η τεχνολογική ανάπτυξη ήταν δίδυμα αδέρφια. Πρώτα ήρθαν τα σιδερένια ξίφη των Ασσυρίων και των Δωριέων και μετά -πολύ μετά, τα σιδερένια αλέτρια. Τα κράματα του χάλυβα, του σιδήρου, του μαντεμιού, δοκιμάστηκαν πρώτα στα κανόνια και μετά, πολύ μετά, στις ατμομηχανές.
Κι αυτή τη φορά το πέρασμα από τον πόλεμο στην ειρήνη δεν ήταν παρά η φυσική και λογική συνέπεια της πυρηνικής ανακάλυψης. Όμως το βήμα δεν ήταν απλά ποσοτικό, έφερνε μια νέα ποιοτική διάσταση. Αν πάντοτε – όπως λέει ο Μπρεχτ – η ειρήνη τους εξόντωνε ότι άφηνε όρθιο ο πόλεμος τους, αν πάντοτε η ειρήνη των κυρίαρχων τάξεων σήμαινε το λιμό, το θάνατο, την υπερ-εργασία, τη μόλυνση και τη δυστυχία, ποτέ άλλοτε πριν τα πυρηνικά η ταύτιση ειρήνης και πολέμου δεν έπαιρνε τέτοιες διαστάσεις. Τόσο ο πόλεμος τους μπορεί να εξοντώσει την ανθρώπινη ζωή, όσο και η ειρήνη τους. Η ειρήνη τους ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο πόλεμος εναντίον μας όσο σήμερα. Η οικοδόμηση του πυρηνικού κράτους βρίσκει την ολοκλήρωσή του στη λεγόμενη ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας.
Α. Ο πρώτος λόγος για την χρήση της πυρηνικής ενέργειας για παραγωγή ηλεκτρισμού είναι για τις περισσότερες χώρες αν όχι για όλες, η κατοχή της πυρηνικής τεχνολογίας που θα τους επιτρέψει στη δεδομένη στιγμή είτε να κατασκευάσουν, είτε να πολλαπλασιάσουν πυρηνικά όπλα, με το πλουτώνιο που παράγουν οι αντιδραστήρες. Β. Η επέκταση της πυρηνικής ηλεκτροπαραγωγής αρχίζει σε μεγάλη κλίμακα μετά την πετρελαϊκή κρίση που δεκαπλασίασε την τιμή του πετρέλαιου. Και όχι μόνο γιατί δεκαπλασιάστηκε η τιμή του, αλλά για ένα βαθύτερο λόγο. Ο βιομηχανικός κόσμος κατανόησε πως οι χώρες που ελέγχουν τις πηγές των πρώτων υλών και της ενέργειας μπορούν να απειλήσουν με ασφυξία τον βιομηχανικό κόσμο. Το ίδιο όπως και οι σκληροτράχηλοι ανθρακωρύχοι μέσα στις μητροπόλεις. Επομένως πέρα από την άμεση οικονομική αποδοτικότητα των πυρηνικών ηλεκτροσταθμών – που είναι εξ άλλου αμφίβολη και αμφισβητούμενη – το κύριο στοιχείο είναι η πολιτική αποτελεσματικότητα, η περιθωριοποίηση των χωρών παραγωγών πρωτογενών πηγών ενέργειας και της παραδοσιακής εργατικής τάξης. Την ίδια στιγμή δηλαδή που το κράτος κάνει την επιλογή της αυτοματοποίησης, της ρομποτοποίησης και της χρήσης πυρηνικής ενέργειας στην παραγωγή, σαν εκδίωξη των παραγωγών, της
εργατικής τάξης, από την άμεση παραγωγική διαδικασία και έτσι πλησιάζει το όνειρο του της εξάλειψης κάθε στοιχείου ανταγωνισμού από την παραγωγή, την ίδια στιγμή κάνει μια παραπλήσια επιλογή σε μια άλλη κλίμακα, την επιλογή της πυρηνικής ενέργειας που αποκλείει και υποτάσσει τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες. Και είδαμε πως αυτή η πολιτική απέδωσε ήδη τεράστιους καρπούς. Οι τιμές του πετρελαίου κατρακύλησαν και οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες βρέθηκαν και πάλι εξαρτημένες από τα δάνεια των μητροπόλεων. Έτσι οδηγείται στο ζενίθ η τάση του κεφαλαίου να εξαλείψει από την παραγωγή κάθε κοινωνική ή ταξική αναφορά, να απορρίψει κάθε σχέση ανθρώπου με άνθρωπο και να την μεταβάλει σε σχέση του κεφαλαίου με τις μηχανές.
Οι συνέπειες αυτής της μετατροπής είναι ανυπολόγιστες.
Αρχικά ενισχύονται στον υπέρτατο βαθμό οι τάσεις ελέγχου και κυριαρχίας που ήδη είχαν εγκαινιαστεί με το πέρασμα στα πυρηνικά όπλα. Η στρατιωτικο-επιστημονική πυρηνική ελίτ επενδύει πια το σύνολο των ηγετιδών τάξεων και επιβάλει το νόμο του ελέγχου, του πυρηνικού μυστικού, των αδιαφανών μηχανισμών ουσιαστικής εξουσίας. Αν ήδη ο παραδοσιακός αστικός φιλελευθερισμός κατέρρεε, κάτω από την συγκέντρωση και ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, αν η ζωντανή εργασία, οι άνθρωποι στέναζαν όλο και περισσότερο κάτω από το διογκωμένο βάρος της νεκρής εργασίας, του σταθερού κεφάλαιου, το πέρασμα στην πυρηνική βιομηχανία εξαλείφει πια κάθε έννοια και δυνατότητα αυτονομίας. Το ειρηνικό πυρηνικό κράτος, παράλληλα με το στρατιωτικό, είναι το κράτος του απόλυτου ελέγχου.
Κατά συνέπεια η τάση στον εξοντωτισμό γίνεται κυρίαρχη. Δείξαμε προηγουμένως πως η πρόοδος είχε πάντα έναν αμφίστομο χαρακτήρα, ένα χαρακτήρα ζωής και θανάτου ταυτόχρονα. Λειτουργούσε σαν ζωή και θάνατος. Όμως σε σχέση με τη φύση ο βιομηχανικός πολιτισμός έχει μια και μόνη σχέση, τη σχέση του θανάτου, της υποταγής. Η υποταγή και ο θάνατος της φύσης είναι ο νόμος και οι προφήτες αυτού του νέου Λεβιάθαν. Καθημερινά, αδιάκοπα, ο βιομηχανικός πολιτισμός καταστρέφει ατελείωτες δυνάμεις της φύσης. Από τα εκατομμύρια των τόννων ορυκτών που εξάγει, τα εκατομμύρια ζώα που κατακρεουργεί, μέχρι τα ποτάμια και τις θάλασσες που μολύνει. Ξέρουμε όλοι πως το κύριο χαρακτηριστικό του ανθρώπου είναι πως πατώντας πάνω στη φυσική του υπόσταση τραβάει πέρα απ’ αυτή. Όμως αυτός ο δυϊσμός που εκφράζει όλη την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, σαν φύση και ύλη και σαν πνεύμα, ιδέες, συναισθήματα, όνειρα, πολιτισμό, αυτός ο δυϊσμός της ανθρώπινης φύσης σε ελάχιστες κοινωνίες και εποχές έτεινε προς κάποια ισορροπία. Στις περισσότερες χωριζόταν προς δύο κατευθύνσεις, είτε προς μια παθητική σχέση με τη φύση, μια αποδοχή της κυριαρχίας του φυσικού -ζωϊκού χαρακτήρα, και αυτό τον προσανατολισμό θα τον συναντήσουμε σε πολλές ανατολικές ή αμερικανο-ινδιάνικες κοινωνίες, είτε να πάρει μια μορφή κατάκτησης και καταστροφής της φύσης, μια αγχωτική αναζήτηση της μετατροπής της φύσης στο σύνολο της σε υλικό και ιστορικό σώμα του ανθρώπου όπως οραματίζονταν ο νεαρός Μαρξ.
Μόνο εποχές σαν την αρχαία Ελλάδα, ή την Αναγέννηση στη Δύση αντιπροσωπεύουν κάποιες στιγμές ισορροπίας Κάποιες στιγμές που ο άνθρωπος σαν ζωϊκότητα-φύση και σαν πνευματικότητα, εξανθρωπισμένη δημιουργικότητα, έτειναν να ισορροπούν, έστω και για λίγο. Ο βιομηχανικός πολιτισμός οικοδομείται πάνω σε μια μονοσήμαντη σχέση υποταγής και περιφρόνησης της φύσης. Και βέβαια αυτή η περιφρόνηση της φύσης γενικά συνεπάγεται ή και προϋποθέτει την ίδια την περιφρόνηση της ανθρώπινης φύσης και υπόστασης. Ο βιομηχανικός πολιτισμός δεν ενδιαφέρεται για τους ανθρώπους αλλά για την εργατική τους δύναμη, την καταναλωτική τους δυνατότητα, τους αντιμετωπίζει σαν κατηγορία, ή κατηγορίες. Έτσι πέντε ή δέκα εκατομμύρια νεκροί σε ένα πόλεμο, μερικά εκατομμύρια πρόσφυγες δεν είναι παρα λύση σε ένα πολιτικό ή κοινωνικό πρόβλημα. Σε τελική ανάλυση η ανθρώπινη ζωή είναι αδιάφορη, εκείνο που ενδιαφέρει είναι η πρόοδος, η πρόοδος των κερδών, η κυριαρχία. Αυτή η τάση της καταστροφής της φύσης φτάνει μέχρι την καταστροφή της ανθρώπινης φύσης μέσα από τη διατροφή, την μόλυνση, τα κάθε είδους ναρκωτικά, τα χημικά προϊόντα, το άγχος και τις ψυχασθένειες. Με τα πυρηνικά όπλα και τους πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτρενέργειας η τάση του εξοντωτισμού, της καταστροφής της φύσης, φτάνει στην υπέρτατη εγκληματική συνέπειά της. Ο πόλεμος ενάντια στη φύση μεταβάλλεται σε πόλεμο ενάντια στην ίδια την ανθρώπινη φύση, την ίδια την ανθρώπινη υπόσταση. Ο κύκλος έχει πια ολοκληρωθεί, η καταστροφή της φύσης μεταβάλλεται στην καταστροφή ή την απειλή της καταστροφής της ανθρώπινης φύσης. Ποιό άλλο ον, ποιός άλλος πολιτισμός θα εφτανε μπρος στις ανάγκες της κυριαρχίας του να απειλεί τον εαυτό του με εξαφάνιση; Ποιός άλλος πολιτισμός θα διακινδύνευε το πυρηνικό ολοκαύτωμα ενός πολέμου, είτε τον πυρηνικό χειμώνα των Τσερνομπίλ;
Ο εξοντωτισμός γίνεται έτσι η κατευθυντήρια γραμμή της κοινωνίας του κεφαλαίου, σε ανατολή και δύση. Για τις ανάγκες της κυριαρχίας και της συσσώρευσης μας απειλεί με εξαφάνιση. Η κοινωνία μας γίνεται πια κοινωνία της αγωνίας του θανάτου. Το παραμικρό στρατιωτικό ή ειρηνικό παραπάτημα και θα ακολουθήσει η καταστροφή. Τι πιο ένδοξο τέλος για την πρόοδο!
Όμως το πυρηνικό κράτος δεν δια-σπάει μόνο τον πυρήνα του ατόμου, θέλει να μεταβάλει και τον πυρήνα, τα χρωμοσώματα των ίδιων των ανθρώπων. Σήμερα το πυρηνικό κράτος δεν ξοδεύει δισεκατομμύρια δολλάρια μόνο για τα πυρηνικά αλλά και για την βιογενετική, για τον έλεγχο και προσανατολισμό τηι, γενετικής πληροφορίας, στα χρωμοσώματα. Σήμερα το πυρηνικό κράτος είναι πυρηνικό μ’ αυτή τη διττή έννοια, είναι διττά εξοντωτικό. Δεν απειλεί μόνο την ανθρώπινη ζωή με τη ραδιενέργεια αλλά και το ανθρώπινο είδος με γενετικές μεταλλάξεις. Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος για τον οποίο μίλαγε ο Χάξλεϋ, ο κόσμος όπου οι τάξεις θα ορίζονται σύμφωνα με τα γενετικά τους χαρακτηριστικά, όπου η κάστα των υπερανθρώπων θα κυβερνάει τους υπανθρώπους, αποτελεί μια απειλή πολύ πιο κοντινή απ’ ότι φανταζόμαστε.
Και η εικόνα έρχεται να ολοκληρωθεί με την πληροφορική και τους ηλεκτρονικούς εγκεφάλους, που συγκεντροποιούν την παγκόσμια πληροφορία και παγκοσμιοποιούν τις παραγωγικές διαδικασίες.
Αυτός είναι ο κόσμος που ζούμε και οι νέοι ιππτότες της αποκαλύψεως έχουν νέα ονόματα, πρόοδος, επιστήμη, συσσώρευση.
ΠΟΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΛΥΣΗ;
Απέναντι σ’ αυτή τη ριζική απειλή του εξοντωτισμού είναι προφανές, πως πρέπει να πάρουμε ριζικά μέτρα. Και δεν θεωρούμε ριζικά μέτρα αυτό που συνήθως λέγεται, να ανατρέψουμε την κυριαρχία του κεφαλαίου. Προφανώς αυτός είναι απαραίτητος όρος αλλά όχι και επαρκής. Εκείνο που πρέπει να ανατραπεί δεν είναι απλά μια τάξη, είναι ένας ολόκληρος πολιτισμός, χρειαζόμαστε όχι απλά μια κοινωνική αλλαγή αλλά αλλαγή εποχής, αλλαγή πολιτισμού. Αυτό συγκεκριμένα σημαίνει:
Α. Ότι προφανώς ανατρέπεται μια κοινωνία εκμετάλλευσης του ανθρώπου από άνθρωπο και χώρας από χώρα.
Ομως για να γίνει πραγματικότητα κάτι τέτοιο και να πάψει να γεννάει την κυριαρχία και την εξουσία μέσα από τους πόρους της, για να μην αντικαταστήσουμε την παλιά ιεραρχία του κεφαλαίου με μια νέα τεχνο-φασιστική ιεραρχία, θα πρέπει να ανατραπεί εκ βάθρων όλο το οικοδόμημα του σημερινού πολιτισμού Of όλους τους τομείς.
Στον ιδεολογικό τομέα θα πρέπει να απορριφθεί η ιδεολογία της αδιάκοπης ποσοτικής ανάπτυξης. Η ανάπτυξη όχι απλά πρέπει να αναπροσανατολιστεί αλλά συχνά και να σταματήσει. Αυτό σημαίνει πως σπάει η πρόσδεση στο φαουστικό πρότυπο, η πρόσδεση στο εξωστρεφές και κατακτητικό πρότυπο του δυτικού πολιτισμού, που απλώθηκε στη συνέχεια σε όλο τον κοσμο – και προωθείται ένα πρότυπο συμβίωσης του ανθρώπου με την φύση και με τον άλλο άνθρωπο καθόσον φύση.
θα πρέπει επίσης να καταρριφτεί η παιδιάστικη θετικιστική αντίληψη της αδιάκοπης προόδου, της πίστης σε μια Χεγγελιανή ή και θρησκευτική αντίληψη της τελείωσης, που ισχυρίζεται πως παρ’ όλα τα εμπόδια ο άνθρωπος βαδίζει προς τα πεπρωμένα της απελευθέρωσης με κινητήρα την πρόοδο. Σ’ αυτή την αντίληψη εδράζεται και η σκοπιά εκείνων των ειρηνιστών, στυλ Παπανδρέου, Μαρκόπουλου ή Φλωράκη που ενώ στρέφονται ενάντια στη χρήση των πυρηνικών όπλων – στα λόγια πάντα – από την άλλη υποστηρίζουν την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Πρόκειται για έκφραση της βαθειά ριζωμένης αντίληψης. Είναι ο καπιταλισμός και οι πόλεμοι που κάνουν κακή τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Αν λοιπόν εξαλείψουμε αυτό τον κίνδυνο
Ιδιαίτερα σήμερα που η Ρωσία έχει λυγίσει κάτω από το βάρος των εξοπλισμών -τότε η ανθρωπότητα θα μπορεί περιχαρής να γεμίσει όλο τον πλανήτη με πυρηνικά εργοστάσια, που κατά το κοινώς λεγόμενο «θα διευκολύνουν τη ζωή του ανθρώπου» μόνο που ξεχνάνε να συμπληρώσουν – απειλώντας την με θάνατο. Πρέπει να πάψουμε να πιστεύουμε στο αναπόφευκτο της προόδου, της αλλαγής, του κομμουνισμού. Η πάλη με τις καθεστωτικές εξουσιαστικές δυνάμεις είναι μια πάλη ζωής ή θανάτου, μια πάλη όπου δεν ανοίγεται μπροστά μας κάποιος κομμουνιστικός μονόδρομος συνδεδεμένος με την πρόοδο, αλλά ένα δίλημμα ανάμεσα σε μια κοινωνία αυτόνομη και εναλλακτική και μια κοινωνία τεχνοφασιστική, μια κοινωνία του πυρηνικού κράτους, μια κοινωνία της ευγονικής και του ελέγχου των επιθυμιών και πληροφοριών.
Η πίστη στο αναπόφευκτο του κομμουνιστικού παραδείσου, όμοια με την πίστη στο αναπόφευκτο του επουράνιου υπερβατικού παραδείσου, δεν στηρίζεται πουθενά, η βαρβαρότητα και ο θάνατος είναι τόσο κοντά όσο ο κομμουνισμός και η ζωή. Και πρόκειται να επιλέξουμε εμείς και όχι κάποια τεχνολογία ή επιστήμη για το είδος της κοινωνίας που θέλουμε. Κανένας μηχανιστικός ντετερμινισμός, καμμιά σιδερένια αλληλουχία, αλλά ελευθερία, αυτοκαθορισμός, αυτονομία, για το καλύτερο και το χειρότερο!
Κατά δεύτερο λόγο αυτός ο ιδεολογικός μετασχηματισμός πρέπει να συνοδευτεί από την πρόταση και την επιδίωξη μιας άλλης κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που στηρίζεται στην απο-κέντρωση και όχι τη
συγκέντρωση, τη συνεργασία και όχι την κυριαρχία, την αυτονομία και όχι την υποταγή. Αυτό σημαίνει σπάσιμο των παραγωγικών και οικιστικών μονάδων, διασπορά των πληροφοριακών μέσων, καταφυγή σε ήπιες μορφές ενέργειας, που στο μεγαλύτερο ποσοστό τους να μπορούν να ελεγχθούν από την κοινότητα και να ενταχθούν σε ένα παραγωγικό σύστημα ταυτόχρονα σύγχρονο και αποκεντρωμένο
Οπως λέει ο Αντρέ Γκορζ μια τέτοια κοινωνία στηρίζεται κατ’ αρχήν στην οργάνωση της παραγωγής σε επίπεδο της μικρής κοινότητας και περιορίζει όσο περισσότερο γίνεται τις παραγωγικές μονάδες, από τις οποίες ελάχιστες μόνο συνεχίζουν να έχουν εθνικές ή και υπερεθνικές διαστάσεις. Αυτή η αποκέντρωση και σμίκρυνση των παραγωγικών μονάδων στηρίζεται στις τεράστιες αποκεντρωτικές δυνατότητες της μικροηλεκτρονικής και της πληροφορικής.
Μια τέτοια κοινωνία προϋποθέτει την μείωση της κατανάλωσης υλικών αγαθών στον αναπτυγμένο βιομηχανικό κόσμο και την σταδιακή μεταφορά πόρων από τις μητροπόλεις προς την περιφέρεια. Αυτή η μείωση της κατανάλωσης στις αναπτυγμένες χώρες είναι προϋπόθεση για την μείωση του εργάσιμου χρόνου και την μεταφορά πόρων στον Τρίτο Κόσμο. Η μείωση της κατανάλωσης σε τρόφιμα, ατσάλι, τσιμέντο, πλαστικά, αυτοκίνητα και εμπορευματοποιημένη κοινωνικότητα είναι, για παράδειγμα, όρος για μια άλλη κοινωνία, στην οποία δεν φτάνουμε απλά κατανέμοντας με διαφορετικό τρόπο την πίττα του εισοδήματος, αλλά αλλάζοντας την ίδια την πίττα, την ίδια την παραγωγή.
Τέλος η πραγματικότητα του πυρηνικού κράτους και της βιογενετικής επιβάλει σε μια νέα κοινωνία να οικοδομήσει μια σειρά από νέες απαγορεύσεις, που θα έρθουν να αντικαταστήσουν τα παλιά ξεπερασμένα ταμπού. Με τον ίδιο τρόπο που οι κοινωνίες θεσμοθέτησαν την απαγόρευση της αιμομιξίας, ή της δολοφονίας, έτσι σήμερα σε μια άλλη κοινωνία πρέπει να υπάρξουν οι σύγχρονες δέκα εντολές, η σύγχρονη κατηγορική επιταγή δίπλα στο βιβλικό και τόσο καταπατημένο «ου φονεύσεις». Μια τέτοια κοινωνία πρέπει να θέσει υπό απαγόρευση τα πυρηνικά, εκτός από την χρήση τους για έρευνα και να απαγορεύσει κάθε παρέμβαση στη γενετική πληροφορία. Η απαγόρευση της πυρηνικής ενέργειας πρέπει να είναι καθολική, όχι μόνο σε ότι αφορά τα όπλα, αλλά και τη παραγωγή.
Αν φανταστούμε για λίγο τον κόσμο μας χωρίς πυρηνικά όπλα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε την τεράστια αλλαγή στην παγκόσμια ιεραρχία που θα επέφερε. Αυτοκρατορίες και μπλοκ θα κατέρρεαν, θα αυξανόταν η αυτονομία της περιφέρειας, απέναντι στο πυρηνικό κέντρο κλπ.
Μια εναλλακτική αυτόνομη κοινωνία δεν θα αποδεχόταν αδιάκριτα κάθε πρόοδο επιστημονική και τεχνική, θα απέρριπτε την ύβρη της πυρηνικής ενέργειας όπως και κάθε μορφή επιστημονικής και τεχνικής εξέλιξης που θα οδηγεί σε καταστροφή της φύσης και δη της ανθρώπινης φύσης, θα οικοδομεί κάποια νέα ταμπού για την κοινωνία μας και θα αποπειράται την εγκαθίδρυση μιας νέας ισορροπίας ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση, ανάμεσα στον άνθρωπο σαν υπέρβαση της φύσης και τον άνθρωπο σαν φύση.
ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΝ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ
Το ερώτημα που ανακύπτει βέβαια είναι το υποκείμενο του μετασχηματισμού. Ποιό είναι το-κοινωνικό υποκείμενο που μπορεί να βάλει φραγμό στην παραπέρα επέκταση του πυρηνικού κράτους και να θεσπίσει μια νέα κοινωνία ένα νέο πολιτισμό.
Στον 19ο αιώνα, και στο πρώτο μισό του 20ού η απάντηση έμοιαζε απλή και σχεδόν αυτόματη, το υποκείμενο της σοσιαλιστικής επανάστασης, της αλλαγής της κοινωνίας είναι η εργατική τάξη, με την παραδοσιακή της έννοια σαν η τάξη των βιομηχανικών εργατών. Και για τον 19ο αιώνα και την εποχή μας μέχρι την Κεΰνσιανή επανάσταση – όσο η αξιοποίηση του κεφαλαίου αφορούσε μόνο τον τομέα της συγκεντρωμένης βιομηχανικής παραγωγής, τα πράγματα ήταν κάπως έτσι. Από τη στιγμή και πέρα που το κεφάλαιο επεκτείνει την αξιοποιητική του κυριαρχία στην αναπαραγωγή, από τη στιγμή που οι παλιές ατομικές, οικογενειακές κλπ. υπηρεσίες μεταβάλλονται σε εμπόρευμα, έκτοτε η παλιά έννοια της εργατικής τάξης παύει να αποδίδει την πραγματικότητα. Η έννοια του εκμεταλλευόμενου και του καταπιεζόμενου διευρύνεται αφάνταστα και γι’ αυτό η εποχή μας γνωρίζει την επέκταση νέων πρωτόφαντων, κινημάτων – νεολαιίστικο, φοιτητικό, γυναικείο, φυλετικό, εθνοτικό – όλα αυτά τα κινήματα έρχονται να προστεθούν στα κινήματα της εργατικής τάξης. Και τέλος ένα ακόμα καινούργιο κίνημα, το οικολογικό κίνημα, το κίνημα που ασχολείται με την καταστροφή του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης φύσης. Το υποκείμενο του μετασχηματισμού μεταβάλλεται σε ένα παζλ δυνάμεων και πρακτικών. Γιατί πράγματι το γυναικείο κίνημα ξεκινώντας από την αντίθεση άντρα-γυναίκας και την υποδεέστερη θέση της γυναίκας έρχεται να προστεθεί σαν τέτοιο-γυναικείο κίνημα – στις δυνάμεις που παλεύουν ενάντια στον κεφαλαιοκρατικό υπερκαθορισμό. Το νεολαιίστικο κίνημα ξεκινώντας από την αντίθεση νέων-ώριμων, ενσωματωμένων στην παραγωγή και έξω απ’ αυτή, έρχεται να προστεθεί στις δυνάμεις της αντικαπιταλιστικής ανατροπής κ.ο.κ. Το υποκείμενο λοιπόν χάνει από την μια την παλιά του ομοιογένεια, διασπάται, αλλά γίνεται ταυτόχρονα πολύ πιο καθολικό. Πολλαπλές και αυτόνομες αντιθέσεις επενδύονται με ένα νέο αντικεφαλαιοκρατικό περιεχόμενο. Σ’ αυτή ακριβώς την πολλαπλότητα του υποκειμένου στηρίζεται η αυτονομία του. Η προσδοκία της μεταβολής του προλεταριάτου σε καθολικό υποκείμενο, που αναγγελόταν από το Μαρξ σαν στοιχείο της σοσιαλιστικής ανατροπής, αρχίζει να πραγματώνεται στις μέρες μας με ένα τρόπο που δεν μπορούσε να φανταστεί ο Μαρξ. Η ανατροπή του σοσιαλ-καπιταλισμοό αρχίζει να παίρνει ανθρωπολογικές διαστάσεις. Και αυτές οι ανθρωπολογικές διαστάσεις δεν είναι κρυμμένες ή έμμεσες όπως αυτές που επεσήμαναν στο 19ο αιώνα, ότι δηλαδή η απελευθέρωση της εργατικής τάξης θα σημάνει την απελευθέρωση του ανθρώπου γενικά από το εμπόρευμα ακόμα και του ίδιου του αστού, μέσα από την εξάλειψή του σαν αστού, και του προλετάριου μέσα από την εξάλειψη του σαν προλετάριου. Σήμερα αυτή η ανθρωπολογική διάσταση γίνεται άμεση και απτή. Το κεφάλαιο απειλεί την ίδια την ανθρώπινη υπόσταση, μέσα από την καταστροφή του περιβάλλοντος, μέσα από την καταστροφή της ανθρώπινης φύσης. Γι αυτό και το οικολογικό κίνημα έχει διαστάσεις άμεσα οικολογικές και ανθρωπολογικές, γιατί αφορά ένα νέο είδος καθολικού προλετάριου, – τον άνθρωπο – το, είδος άνθρωπος.
Αν λοιπόν ο προλετάριος του φιλελεύθερου καπιταλισμού ήταν η βιομηχανική εργατική τάξη και το προλεταριάτο του κοινωνικού κράτους είναι ο κοινωνικός εργάτης, ποιός άλλος εκτός από το είδος άνθρωπος, είναι ο προλετάριος του πυρηνικού κράτους, ο πυρηνικός προλετάριος;
Έτσι λοιπόν παράλληλα με τις έμμεσες ανθρωπολογικές διαστάσεις του παλιού προλεταριακού κινήματος, το κίνημα του πυρηνικού κράτους αποκτάει άμεση οντολογική διάσταση. Πράγμα που βέβαια δεν σημαίνει πως οι παλιές διαιρέσεις ανάμεσα σε τάξεις και στρώματα εξαφανίζονται ολοσχερώς, αλλά παύουν να έχουν την παλιά διαφάνεια, μια και νέου τύπου αντιθέσεις – γυναικείο, νεολαιίστικο, οικολογικό κλπ. έρχονται να υπερκεράσουν παλιές διαστρωματώσεις και τοξικότητες και να τις αναπαράγουν κάτω από τον υπερκαθορισμό τους.
Το υποκείμενο της πάλης ενάντια στο πυρηνικό κράτος για την έλευση μιας νέας κοινωνίας είναι ένα υποκείμενο πολλαπλό, ένα υποκείμενο που συμπεριλαμβάνει δίπλα στις παλιές κατηγορίες, εργάτες, νέοι, γυναίκες, ένα νέο καθολικό υποκείμενο, την κατηγορία άνθρωπος. Οι παλιές άκαμπτες τοξικότητες διαπερνούνται από νέες, διαταξικές συσσωματώσεις. Ή μάλλον για να είμαστε ακριβέστεροι το πυρηνικό κράτος είναι ένα τεράστιο βήμα για την προλεταριοποίηση του είδους άνθρωπος, πέρα από τις επί μέρους διαιρέσεις και αντιθέσεις.
Βέβαια εδώ θα πρέπει να προσέξουμε ένα σημείο. Η ανθρωπολογική διάσταση της αντιπαράθεσης δεν σημαίνει πως ξαφνικά η πάλη για την ανατροπή του συστήματος μεταβάλλεται σε πάλη χωρίς αντίπαλο. Απέναντι’ μας θα εξακολουθούν να υπάρχουν άνθρωποι, μπάτσοι, καπιταλιστές, τεχνοκράτες κλπ. Όμως, αυτό δεν αναιρεί την ανθρωπολογική διάσταση του κινήματος. Απλούστατα το κίνημα του ταξικού ανταγωνισμού επενδύεται άμεσα με ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά, κι έτσι τείνει στην καθολικότητα.
Αυτή η πολλαπλότητα του υποκειμένου και των αντιθέσεων που εκφράζει είναι εκείνη που θεμελιώνει και την αυτονομία των κινημάτων. Αυτά τα διαφορετικά κινήματα δεν είναι αναγώγιμα σε μια και μοναδική αντίθεση· αναφέρονται σε πολλαπλές αντιθέσεις, αστών-προλεταρίων, άνδρα-γυναίκας, πολιτιστικής εποχής και μόνο υπερκαθορίζονται από τη κεφάλαιο Γι αυτό είμαστε αυτόνομοι. Η αυτονομία δεν είναι η διακήρυξη μιάς ιδεολογικής προϋπόθεσης αλλά μια πρακτική διαπίστωση. Και βέβαια αυτονομία δεν σημαίνει ανταγωνισμός ανάμεσα στις διαφορετικές διαστάσεις και υποκείμενα. Αυτονομία και συνεργασία. Συνεργασία, γιατί ο αντίπαλος είναι αν όχι κοινός, αλλά ΚΑΙ κοινός. Αυτό είναι το πρώτο συνθετικό της πρότασης γύρω από το υποκείμενο και τις εναλλακτικές λύσεις. Το δεύτερο είναι ακριβώς η εναλλακτικότητα!
ΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ, ΤΩΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΛΥΣΕΩΝ
Η διαφοροποίηση του νέου υποκειμένου σε σχέση με το παλιό δεν αφορά μόνο τις διαστάσεις, το εύρος, τη σύνθεση του, αφορά και τον τρόπο πάλης του, τις προτάσεις του. Το νέο υποκείμενο δεν παραμένει ένα υποκείμενο οραματικό, όπως ήταν το εργατικό υποκείμενο του 19ου αιώνα, η έλευση μιας νέας κοινωνίας-εναλλακτικής λύσης απέναντι στο πυρηνικό κράτος – δεν θα στηριχτεί μόνο η κύρια στην πολεμική μεγαμηχανή κάποιου επαναστατικού κόμματος αλλά πολύ περισσότερο στην καθημερινή μοριακή επανάσταση, εκείνη την επανάσταση που απαντάει στη μικρο-φυσική της εξουσίας του κοινωνικού και πυρηνικού κράτους. Η σημερινή πάλη ενάντια στο Λεβιάθαν του κράτους και του κεφαλαίου δεν είναι ούτε μπορεί να είναι μονοδιάστατα πολιτική. Την εποχή που ωριμάζει ο κομμουνισμός σαν διεκδίκηση των ριζικών αναγκών του ανθρώπου δεν είναι δυνατή η κυριαρχία της υψηλής πολιτικής, γιατί ακριβώς η κομμουνιστική ανατροπή προϋποθέτει την υποκειμενική και προσωπική, μοριακά, συμμετοχή του καθένα. Και προφανώς αυτή η συμμετοχή δεν μπορεί να εξαντλείται σε κάποια μακρυνή στοχοθέτηση, αλλά να αφοράει την ίδια την καθημερινότητα, την ίδια την πολυποίκιλη παρέμβαση και πρακτική των ανθρώπων σε όλα τα πεδία.
Έτσι λοιπόν όταν προτείνουμε απέναντι στο πυρηνικό κράτος μια εναλλακτική πρόταση κοινωνίας δεν εξαντλούμαστε μόνο σ’ αυτή τη διακήρυξη των προθέσεων. Αντίθετα η ίδια η συνολική πρόταση προϋποθέτει την ενεργο-ποίησή μας εδώ και σήμερα. Εδώ και σήμερα θα χτίσουμε εκείνους τους αντι-θεσμοΰς, τα κινήματα, τις νέες ατομικές υποκειμενικότητες και ανθρώπινες σχέσεις. Εδώ και σήμερα θα προτείνουμε νέα μοντέλα παραγωγής, νέα μοντέλα οργάνωσης της παραγωγής. Εδώ και σήμερα, παράλληλα με τις διαδηλώσεις και την αντιπαράθεση με το κράτος, παράλληλα με τα δημοψηφίσματα και τις εκλογικές κινητοποιήσεις, θα οικοδομούμε εκείνες τις πρωτόλειες σήμερα κοινοτικές-κοινο-βιακές μορφές εναλλακτικού τρόπου καθημερινότητας και παραγωγής. Γιατί η ανάγκη μιας άλλης κοινωνίας είναι πια υπερώριμη. Γι αυτό και αναδύεται σαν άμεση, πιεστική, ατομικοποιημένη επιθυμία και ανάγκη των ανθρώπων.
Αυτή η γενική κατεύθυνση σημαίνει πως από σήμερα – και για σήμερα, ακριβώς για να μπορεί να υπάρξει αύριο, για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε σαν κίνημα αλλά και σαν έμβια όντα – παλεύουμε ενάντια στα πυρηνικά, παλεύουμε για την απαγόρευσή τους και προτείνουμε τόσο μια νέα οργάνωση της παραγωγής όσο και της ενεργειακής βάσης. Αυτό που προτείνουμε και που πειραματικά μπορούμε να προχωρήσουμε ήδη από σήμερα, είναι η στροφή του ενεργειακού μοντέλου προς ένα μοντέλο που θα καταναλώνει λιγώτερη ενέργεια (γιατί ας φανταστούμε τι θα γίνει στον κόσμο μας αν οι χώρες του τρίτου κόσμου αρχίσουν να χρησιμοποιούν αυξημένα ποσά ενέργειας, παραπλήσια με εκείνα των βιομηχανικών χωρών. Προφανώς θα οδηγηθούμε στις χειρότερες οικολογικές καταστροφές και θα πεθάνουμε ψητοί από το φαινόμενο του θερμοκηπίου, πριν ίσως μας εξοντώσει η μόλυνση ή η ραδιενέργεια). Άμεση λοιπόν και δραστική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Μόνο ο περιορισμός του συγκοινωνιακού χάους που δημιουργεί το ιδιωτικό αυτοκίνητο, η ισόρροπη κατανομή χώρων κατοικίας και παραγωγής, κλπ. κλπ. θα συνεπάγονταν τεράστια μείωση των καταναλωνόμενων ενεργειακών πόρων.
Παράλληλα με την παρέμβαση σ’ αυτο το επίπεδο, την αλλαγή δηλαδή του μοντέλου κοινωνίας, που οδηγεί στη μείωση της καταναλωνόμενης ενέργειας στο μισό της σημερινής – και αυτό σε ένα πρώτο στάδιο – θα πρέπει να παρέμβουμε και σε ένα άλλο.
Εκείνο της προώθησης της χρησιμοποίησης ανανεώσιμων και όχι ρυπογόνων πηγών ενέργειας. Ο αέρας, ο ήλιος, τα κύματα της θάλασσας, η βιομάζα, οι υδατοπτώσεις κλπ. μπορούν να αναπτυχθούν σε πολλαπλά επίπεδα, αρχίζοντας από εκείνο της ατομικής κατοικίας, που μπορεί να αυτονομείται ενεργειακά, φτάνοντας τη χρησιμοποίηση θερμών υπόγειων υδάτων για τη θέρμανση των πόλεων κλπ.
Αυτές οι μορφές ενέργειας μπορούν να δοκιμάζονται πειραματικά και να χρησιμοποιούνται από εμάς τους ίδιους.
Οι εναλλακτικές λύσεις λοιπόν, απέναντι στο πυρηνικό κράτος περιγράφουν ολόκληρη τη γκάμα των λύσεων, από εκείνη της αλλαγής του τρόπου ζωής μας και των ενεργειακών αναγκών μας, μέχρι την πάλη για νέες μορφές ενέργειας και για την κατάργηση των πυρηνικών και φτάνουν μέχρι την συνολική εναλλακτική πρόταση μιας άλλης κοινωνίας, ενός άλλου πολιτισμού που θα ξεπεράσει τις ιδεολογικές και πολιτιστικές προϋποθέσεις του ίδιου του δυτικού πολιτισμού και όχι απλά του καπιταλισμού. Γιατί πράγματι ο δυτικός πολιτισμός οδηγεί αναπόφευκτα στο θάνατο, την ερήμωση, το πυρηνικό κράτος. Η ανθρώπινη ιστορία χρειάζεται, απαιτεί μια νέα σύνθεση, μια αληθινά πλανητική σύνθεση. Και το δίλημμα που μπαίνει μπρος στους ανθρώπους είναι το εάν θα αφεθούν και πάλι στην θανατηφόρα ορμή κάποιων βαρβάρων, του Αττίλα που εδρεύει στην Ουάσιγκτων και τη Μόσχα αλλά και στα ίδια τα μυαλά και τις επιθυμίες του Χόμο Καταναλότικους, με κίνδυνο και τίμημα την εξαφάνιση, είτε αν θα κατορθώσουν να ξεπεράσουν τον ιστορικό νόμο που μέχρι τα σήμερα διείπε τις ανθρώπινες κοινωνίες:
Ένας πολιτισμός, μια μορφή πολιτισμού, δεν ανατρέπεται για να έρθει αμέσως στη θέση του ένας νέος πολιτισμός. Πάντα το τέλος ενός πολιτισμού ήταν παρακμή και αποσύνθεση, και μόνο μετά, σε ένα νέο έδαφος και ίσως και σε άλλες περιοχές, εμφανιζόταν κάποια νέα πολιτιστική, παραγωγική ταυτότητα. Εμείς σήμερα δεν διαθέτουμε την πολυτέλεια για τέτοιου είδους αναμονή. Το αίτημα είναι επείγον και κατηγορικό. Είτε θα αντικαταστήσουμε εδώ και τώρα αυτό το είδος πολιτισμού, που μοιάζει πια όλο και περισσότερο με βαρβαρότητα, με ένα νέο πολιτισμό, με ένα νέο άνθρωπο, είτε ίσως δεν θα ξαναβρούμε καμιά άλλη μελλοντική ευκαιρία. Για μια ακόμα φορά θα δοκιμαστεί η ανθρώπινη αυτονομία. Άραγε θα διαψεύσει έναν ακόμα δήθεν αδήριτο και αμετάθετο ιστορικό νόμο, θα διακηρύξει με την πράξη του το πέρασμα σε ένα νέο στάδιο της ανθρώπινης ιστορίας; Αυτό είναι το στοίχημα που βάζει το αυτόνομο εναλλακτικό επαναστατικό κίνημα της εποχής μας, που αναμετριέται πια με τις ρομφαίες του πυρηνικού θανάτου.
Η αισιοδοξία είναι η μοναδική διέξοδος, αισιοδοξία της θέλησης και αισιοδοξία του λογικού!
Πέρα όμως από κει ο θάνατος και η βαρβαρότητα.
Διαβάστε επίσης:
