Μία εκδρομή της Ομάδας Πολιτισμού του Κινήματος Άρδην
Την Κυριακή, 5 Ιουνίου, το Κίνημα Άρδην επισκέφτηκε αρχαιότητες της Δυτικής Αθήνας και συγκεκριμένα το Ιερό της Αφροδίτης, στον συνοικισμό της Αφαίας, ένα διασωζόμενο τμήμα της αρχαίας Αττικής Οδού και, τέλος, τη Μονή Δαφνίου. Την ξενάγηση και στους τρεις αυτούς αρχαιολογικούς χώρους είχε αναλάβει μέλος του Κινήματος Άρδην.
Ξεκινήσαμε από το Ιερό της Αφροδίτης, στα δεξιά της Αθηνών – Κορίνθου, λίγο πριν ο δρόμος συναντήσει τη θάλασσα του Σκαραμαγκά. Ο χώρος ήταν αφιερωμένος στη θεά Αφροδίτη και αναφέρεται από τον Παυσανία, χωρίς όμως να γνωρίζουμε περισσότερα για το είδος της λατρείας που λάμβανε χώρα. Τα ορατά λείψανα, κυρίως δε οι εσοχές στον βράχο, τα «ντουλαπάκια» όπως λέγονται σήμερα, τράβηξαν την προσοχή των ξένων περιηγητών από την αρχή του 19ου αιώνα.
Το βόρειο τμήμα του ναού ακουμπά στον λαξευμένο βράχο, ενώ ανάμεσα σε αυτόν και στο πρόπυλο βρίσκεται ένας βωμός ή μεγάλη βάση, όπου ίσως εδραζόταν το κυρίως λατρευτικό άγαλμα της θεάς. Στην ευρεία πλατεία που σχηματίζεται μπροστά στον βράχο έχουν απομείνει βάσεις αναθημάτων, κυρίως όμως τα λαξεύματα απευθείας στον βράχο δηλώνουν τη θέση των αναθημάτων, ενώ και οι ίδιες οι κόγχες προορίζονταν για αναθήματα.
Τα αναθήματα που βρέθηκαν ήταν κυρίως αγαλμάτια Αφροδίτης, αλλά και συντάγματα Αφροδίτης και Έρωτα, άλλα ήταν ανάγλυφα με άμεση αναφορά στη λατρευόμενη θεότητα, περιστέρια και ανάγλυφα με απεικόνιση αιδοίων. Σώζεται επίσης τμήμα του κορμού του λατρευτικού αγάλματος της Αφροδίτης και τμήμα από θωράκιο, που πιθανόν κοσμούσε μέρος του περιβόλου, με πομπή Ερώτων. Όσα από αυτά έχουν σωθεί βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Ακολούθως σταματήσαμε στο διασωζόμενο τμήμα της Ελευσίνιας Ιεράς Οδού. Το τμήμα αυτό, μήκους περίπου 200 μέτρων, βρίσκεται ακριβώς στο σημείο εξόδου της Αθηνών – Κορίνθου, προς Σχιστό. Είναι εξαιρετικά καλοδιατηρημένο, έχει ανασκαφεί κοντά στο ιερό της Αφροδίτης στην Αφαία Σκαραμαγκά και ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει τις αυλακιές-αποτυπώματα από τις ρόδες των διερχόμενων αρμάτων και αμαξιών που είναι εμφανείς μέχρι και σήμερα.
Τμήματα της οδού έχουν αποκαλυφθεί, επίσης, στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού, αλλά και στην περιοχή δυτικά του. Ακόμη, το αρχαίο οδόστρωμα έχει εντοπιστεί σε πολλά σημεία της πεδιάδας του αθηναϊκού Κηφισού. Τμήμα της οδού, μήκους 44 μ., έχει ανασκαφεί μπροστά από το 9ο Δημοτικό Σχολείο Χαϊδαρίου, στη συμβολή της σημερινής Ιεράς Οδού με την οδό Κολοκοτρώνη και προς τα δυτικά. Γύρω στα 47 μ. δυτικότερα, έχει ανασκαφεί τμήμα της Ιεράς Οδού μήκους 23,5 μ., από το οποίο σώζεται μόνο το βόρειο ανάλημμα του δρόμου. Μικρότερα τμήματα του αρχαίου δρόμου έχουν εντοπιστεί και προς τα ανατολικά, εντός των ορίων του σύγχρονου Δήμου Χαϊδαρίου.
Τελευταίος χώρος της περιήγησής μας η Μονή Δαφνίου. Η εντυπωσιακή αρχιτεκτονική της και η ιδιαίτερη ψηφιδωτή διακόσμηση του ναού της, την καθιστούν ένα από τα πλέον εξαιρετικά μνημεία της βυζαντινής τέχνης. Από το 1990 αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Η μονή ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα πάνω στα ερείπια του ναού του Δαφναίου Απόλλωνα ο οποίος είχε καταστραφεί από τους Γότθους το 395. Κάποιοι κίονες ιωνικού ρυθμού του αρχαίου ναού χρησιμοποιήθηκαν και πάλι. Σήμερα έχει διασωθεί μόνο ένας, ενώ οι υπόλοιποι μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο από τον λόρδο Έλγιν. Το καθολικό της μονής χρονολογείται στον όψιμο 11ο αιώνα και ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του οκταγωνικού σταυροειδούς ναού. Στο καθολικό της μονής σώζονται ψηφιδωτά, τα καλύτερα διατηρημένα της πρώτης περιόδου (δυναστεία Κομνηνών, 1100 περίπου) που αντιπροσωπεύονται από την αυστηρή και ιερατική απεικόνιση του Παντοκράτορα Χριστού στο εσωτερικό του τρούλου, κύριο χαρακτηριστικό της μακεδονικής εποχής.
Μετά τη λεηλασία της μονής από τους Σταυροφόρους το 1205, ο Όθων ντε λα Ρος (Otto de la Roche), Δούκας των Αθηνών, την παραχώρησε στους Κιστερκιανούς μοναχούς. Οι Γάλλοι μοναχοί ανοικοδόμησαν τον εξωνάρθηκα, πρόσθεσαν έναν περίβολο γύρω από το μοναστήρι καθώς και άλλες αλλαγές μέχρι και την εκδίωξή τους από τους Τούρκους, όταν η μονή παραδόθηκε το 1458 και πάλι στους ορθόδοξους μοναχούς. Με το πέρασμα των αιώνων η μονή ερημώθηκε. Οι εργασίες αποκατάστασής της ξεκίνησαν μόλις το 1888.
Η περιήγησή μας ολοκληρώθηκε σε παραλιακό κέντρο του Ασπροπύργου όπου συζητήσαμε και ανταλλάξαμε απόψεις και εντυπώσεις από τους αρχαιολογικούς χώρους που επισκεφτήκαμε αλλά και γύρω από την τρέχουσα επικαιρότητα. Η επιτυχία της ξενάγησης στους χώρους αυτούς μας οδήγησε στη δέσμευση να επαναλάβουμε τις επισκέψεις σε επίσης αξιόλογους και σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους τον Σεπτέμβριο, με το πρόγραμμα να ανακοινώνεται εγκαίρως.
