Τα περιγράμματα μιας μετα-πανδημικής δυναμικής αρχίζουν να διαφαίνονται
Του Joel Kotkin. Πηγή spectatorworld.com (2-11-2022)
φωτογραφία: Το νέο εργοστάσιο της μικροτσίπ της Intel, στο Οχάιο, μια επένδυση αξίας 20 δισ.$
Οι περισσότεροι πέρα από την κυβέρνηση Μπάιντεν γνωρίζουν ότι η ύφεση είναι πλέον κάτι περισσότερο από πιθανή. Μπορεί να εισερχόμαστε σε αυτό που ο οικονομολόγος Noriel Roubini περιγράφει ως τον «Μεγάλο στασιμοπληθωρισμό: μια εποχή υψηλού πληθωρισμού, χαμηλής ανάπτυξης, υψηλού χρέους, όπου πολλαπλασιάζονται οι πιθανότητες για σοβαρές υφέσεις». Σίγουρα, οι ισχνοί ρυθμοί ανάπτυξης, τα μειούμενα ποσοστά συμμετοχής στην εργασία, και τα ποσοστά παραγωγικότητας που συρρικνώνονται με τον ταχύτερο ρυθμό εδώ και μισό αιώνα δεν είναι προάγγελοι ευτυχισμένων εποχών.
Ωστόσο, η επερχόμενη ύφεση θα μπορούσε να αποδειχθεί συνολικά ευεργετική, αν κάνουμε τις επιλογές που θα αποκαθιστούν τον ανταγωνισμό και θα επαναφέρουν την παραγωγή στις ΗΠΑ και τη Δύση. Τα περιγράμματα μιας νέας μετα-πανδημικής οικονομίας γίνονται ξεκάθαρα, ιδίως στην “Ζώνη του Ηλίου” (σημ. Sun Belt, οι νότιες πολιτείες από τη δυτική έως την ανατολική ακτή) και τμήματα της ενδοχώρας. Αυτή η αναζωογόνηση θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε μια οικονομία ισχυρότερη, πιο καινοτόμα και πρωτοπόρα. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ύφεση δεν θα είναι σκληρή, ιδίως για ομάδες όπως οι μιλλένιαλς, οι εργάτες και οι μετανάστες που έχουν ήδη υποφέρει από την ύφεση του 2008, αλλά και από την πανδημία. Έχουν πέσει θύματα πολύ κακών επιχειρηματικών και κυβερνητικών πρακτικών, που προκάλεσαν πληθωρισμό και δημιούργησαν κίνητρα είτε για να μη δουλεύει κανείς, είτε για την επένδυση σε μη παραγωγικές δραστηριότητες. Αλλά αν η ύφεση του 2008 έδωσε τη θέση της σε μια περίοδο ισχνών ρυθμών ανάπτυξης, αυτή τη φορά ίσως εν τέλει δούμε κάτι διαφορετικό.
Η ισχυρότερη ένδειξη ότι υπάρχει η προοπτική για καλύτερους καιρούς, βρίσκεται στην μεταπανδημική αύξηση της δημιουργίας νέων επιχειρήσεων –που το 2020 έφτασαν τις 4,4 εκατομμύρια, έναντι 3,5 το 2019. Για το πρώτο εξάμηνο του 2022, η αύξησή τους διατηρήθηκε στο 44%, σε σχέση με τα επίπεδα προ πανδημίας. [ ] Σύμφωνα με το Economic Innovation Group, οι ενάρξεις νέων επιχειρήσεων στις ΗΠΑ αναμένεται φέτος να σημειώσουν ρεκόρ.
Στην αιχμή της δραστηριότητας σήμερα, σε αντίθεση με εκείνο που συνέβαινε την προηγούμενη δεκαετία, δεν είναι οι εισαγωγές νέων εταιριών στο χρηματιστήριο, που αντιμετωπίζουν την μεγαλύτερη πτώση εδώ και δύο δεκαετίες. Αντίθετα, μικρές επιχειρήσεις από την βάση καταλαμβάνουν νέες θέσεις, ακόμη και σε κλάδους παροχής υπηρεσιών, που θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν την οικονομία μας. «Πολλά καλά πράγματα συνέβησαν κατά τη διάρκεια του Covid» υποστηρίζει ο Shaheen Sadeghi, ιδρυτής της LAB Holdings με έδρα την Καλιφόρνια, η οποία κατασκευάζει “αντι-μωλ” που φιλοξενούν τοπικές επιχειρήσεις. «Οι μετριότητες χάθηκαν, αλλά οι άνθρωποι που επιβίωσαν τα καταφέρνουν καλύτερα από ποτέ. Δημιούργησαν νέους τρόπους επιχειρηματικής δραστηριότητας που ταιριάζουν με τις νέες πραγματικότητες».
Η ανάπτυξη των μικρών επιχειρήσεων είναι κάτι πολύ διαφορετικό απ’ ό,τι συνέβη την επαύριον της τελευταίας σφοδρής ύφεσης που μας έπληξε, το 2008. Μόλις οι μηχανικοί του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Γουόλ Στρητ τελείωσαν με την κατεδάφιση της οικονομίας, οι κυβερνήσεις εισήλθαν στο παιχνίδι για ευνοήσουν την εδραίωση των ήδη δυνατών παικτών.
Οι μεγάλες τράπεζες ανέκαμψαν γοργά, την ίδια στιγμή που οι ανισότητες εκτοξευόταν και τα εισοδήματα, ιδίως των μειονοτήτων όπως οι Αφροαμερικανοί, βούλιαξαν. Όπως το έθεσε ένας συντηρητικός οικονομολόγος το 2018, «η οικονομική κληρονομιά της τελευταίας δεκαετίας είναι η υπερβολική εταιρική συγκεντροποίηση και η μαζική μεταφορά πλούτου στο κορυφαίο 1% από τη μεσαία τάξη». Ευτυχώς, η επιχειρηματικότητα παραμένει ενσωματωμένη στο εθνικό μας DNA. Σε πιο διευθυνόμενες κοινωνίες –όπως η Γερμανία, η Ιαπωνία ή η Γαλλία– οι κορυφαίες εταιρείες παραμένουν οι ίδιες και οι ίδιες στο πέρασμα του χρόνου · ακόμη και εκείνες που ιστορικά συνδέθηκαν με το φασισμό, όπως η Μερσεντές, η Κρούπ και η Μιτσουμπίσι, επέζησαν από την ατίμωσή τους και παραμένουν κυρίαρχες. Αλλά στις ΗΠΑ, η αλλαγή δια της ασυνέχειας είναι ο κανόνας: Μόνο 53 από τις εταιρείες που βρίσκονται στην λίστα των 500 πλουσιότερων επιχειρήσεων, ήταν εκεί και το 1955.
Η αναδυόμενη νέα οικονομία μεταβάλει και την οικονομική μας γεωγραφία. Η εταιρεία LAB (Μικρές Αμερικανικές Επιχειρήσεις) της Λίντα Σαντέγκι, έχει αναπτύξει περίπου πενήντα προγράμματα ίδρυσης μικρών, ανεξάρτητων επιχειρήσεων που εντοπίζονται σε προαστιακά περιβάλλοντα, μέρη που συνήθως δεν ξεχωρίζουν για την πολιτιστική και επιχειρηματική τους καινοτομία. Τα προγράμματα κυβερνητικής στήριξης που εφαρμόστηκαν τα τελευταία τρία χρόνια, δεν επιβράδυναν τη μετακίνηση ανθρώπων και επιχειρήσεων μακριά από τις πυκνές, συχνά υπερπροοδευτικές μητροπόλεις –κι έτσι η διασπορά των ανθρώπων και τη εργασίας προς την περιφέρεια συνεχίστηκε.
Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη αλλαγή σε σχέση με την εμπειρία του 2008. Τότε η μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση, που προκλήθηκε από την φούσκα των ακινήτων, προκάλεσε πολλές εικασίες για το ότι τα προάστια της Ζώνης του Ήλιου θα μεταβαλόταν στις ‘νέες παραγκουπόλεις’ –όπως έγραφε το Atlantic– και ότι αντίθετα, οι μεγάλες μητροπόλεις θα αναζωογονούνταν. Σίγουρα, ο ολιγαρχικός χαρακτήρας της ανάκαμψης ωφέλησε περισσότερο πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, το Σαν Φρανσίσκο και η Βοστώνη, καθώς εκεί συγκεντρώνονται οι επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού κλάδου και των υψηλών τεχνολογιών.
Η εξελισσόμενη έξοδος από τα μεγάλα αστικά κέντρα ξεκίνησε πριν την Πανδημία, με πάνω από το 90% της συνολικής αστικής ανάπτυξης μεταξύ του 2010 και του 2020 να οφείλεται στην δυναμική των προαστιακών και περιαστικών περιοχών. Η απογραφή του 2020 έδειξε ότι 4 στις 5 κομητείες των ΗΠΑ που αυξάνουν τον πληθυσμό τους κατά τουλάχιστον 300.000 βρίσκονται στο Τέξας, την Αριζόνα και τη Νεβάδα. Το Χιούστον και το Ντάλας είδαν τον πληθυσμό τους να αυξάνεται περισσότερο από ό,τι η Νέα Υόρκη, το Σικάγο, το Λος Άντζελες ή την περιοχή του Σαν Φρανσίσκο.
Η πανδημία και η άνοδος της διαδικτυακής εργασίας φαίνεται ότι επιτάχυναν αυτή την κίνηση. Οι μεγάλες μπλε (σημ.: του Δημοκρατικού κόμματος) πόλεις βίωσαν όλες ισχνούς ρυθμούς δημογραφικής ανάπτυξης, και από το 2020 κι έπειτα, σοβαρές απώλειες. Τον τελευταίο χρόνο, οι μεγαλύτερες απώλειες σημειώθηκαν σε τρεις βασικές πολιτείες: Νέα Υόρκη, Νιου Τζέρσεϋ και Ιλινόις. Στην μεταπανδημική οικονομία, όπου περίπου το 30% των απασχολούμενων αναμένεται να εργάζεται κυρίως εξ αποστάσεως, αυτό μετατρέπει ακόμη και τις μικρές πόλεις σε νέα κέντρα οικονομικού δυναμισμού.
Σε γενικές γραμμές, παρατηρεί ο δημογράφος Wendell Cox, τα γραφεία των περιχώρων έχουν ανακάμψει γρηγορότερα από εκείνα που βρίσκονται στα κέντρα των πόλεων. Σύμφωνα με τον Jay Gardner, πρόεδρο της Site Selectors Guild, οι κορυφαίες εταιρείες εξετάζουν όλο και περισσότερο τις ευκαιρίες σε μικρότερες πόλεις, ακόμη και σε αγροτικές περιοχές. Η μεγαλύτερη άνοδος στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων σημειώθηκε στο βαθύ Νότο, το Τέξας και τα Νοτιοδυτικά, ενώ η Νέα Υόρκη και η δυτική ακτή υστερούσαν. Φέτος, το Zen Business διαπίστωσε ότι τα καλύτερα μέρη για την ανάπτυξη μικρών επιχειρήσεων –από άποψη φόρων, προοπτικών επιβίωσης και νομοθεσίας– βρίσκονται κατά τη συντριπτική πλειονότητά τους στο Νότο, στις Μεγάλες Πεδιάδες, στη Γιούτα και στις Μεσοδυτικές Πολιτείες.
Μια ανέλπιστη πτυχή αυτής της νέας οικονομικής δυναμικής, αφορά στα πρώτα βήματα που πραγματοποιούν οι εταιρίες για τον επαναπατρισμό της παραγωγής τους στις ΗΠΑ. Η τάση για τον επαναπατρισμό της παραγωγής εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια, και υποβοηθείται από την κλιμάκωση της εξόρυξης σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου, που βοηθάει ενεργειακά την αμερικανική παραγωγή. Η πανδημία την επιτάχυνε, ιδίως όταν κατά τις πρώτες της φάσεις διαπιστώθηκε ότι η Κίνα μπλοκάρει τις εξαγωγές κρίσιμου υγειονομικού υλικού. Η επώδυνη εξάρτησή μας –ακόμα και σε ό,τι αφορά στρατιωτικό υλικό– από τον κύριο, παγκόσμιο αντίπαλό μας αναγκάζει τους ανθρώπους να σκέφτονται με πιο καθαρό μυαλό.
Πράγματι, έως και το 70% των επιχειρήσεων που συμμετείχαν σε έρευνα τον Μάρτιο του 2020 δήλωναν ότι είναι πιθανό ή εξαιρετικά πιθανό να επιστρέψουν τις δραστηριότητές τους στις ΗΠΑ στα επόμενα χρόνια. Η Καμίλ Φαρχάτ διευθύνουσα σύμβουλος της RTI Surgical, υποστηρίζει ότι η πανδημία πείθει τους επικεφαλής των επιχειρήσεων να σταματήσουν να «καταστρέφουν το οικοσύστημα εφοδιασμού» που καθιστά εφικτή την παραγωγή. «Για να παραμείνει κανείς ασφαλής θα πρέπει να προβεί σε έναν σχεδιασμό για την έκτακτη ανάγκη. Πρέπει να αποκατασταθεί το δίκτυο και να διατηρηθεί η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα. Ας ελπίσουμε ότι θα πάρουμε αυτό το μάθημα».
Η επιστροφή της παραγωγής στις ΗΠΑ ανοίγει νέες δυνατότητες για περισσότερα πράγματα. Όταν οι επιχειρήσεις μεταφέρουν την παραγωγή στο εξωτερικό, συχνά ακολουθεί και η μεταφορά της έρευνας και ανάπτυξης εκεί. Τώρα οι ΗΠΑ και η Δύση γενικά έχουν την ευκαιρία όχι μόνο να ξαναμάθουν τα βασικά της παραγωγής αλλά και να βελτιώσουν και να διατηρήσουν το πλεονέκτημά τους στην καινοτομία. Έχει αποφασιστική σημασία το γεγονός ότι υπάρχει ευρεία πολιτική συμφωνία για το θέμα αυτό, εκτός από ορισμένους φανατικούς του ελευθεριακού καπιταλισμού και ορισμένους δογματικούς σοσιαλιστές.
Η επιστροφή της παραγωγής θα ενισχύσει την γεωγραφική μετατόπιση που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη. Το νέο επενδυτικό ρεύμα είναι πολύ πιο πιθανό να κατευθυνθεί σε φιλικές προς τις επιχειρήσεις πολιτείες με χαμηλότερο κόστος από ό,τι σε πολιτείες όπως η Καλιφόρνια, η οποία πέρσι κατέλαβε την τελευταία θέση στον πίνακα των νέων κεφαλαιουχικών επενδύσεων. Είναι αποφασιστικής σημασίας το γεγονός ότι το νέο κύμα παραγωγής μικροτσιπ –που υποστηρίζεται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και κάποτε ήταν το καμάρι της Καλιφόρνια– λαμβάνει χώρα σχεδόν εξ ολοκλήρου σε πιο ευέλικτες πολιτείες όπως το Οχάιο, όπου σύντομα θα εγκατασταθεί το μεγαλύτερο εργοστάσιο ημιαγωγών στον κόσμο. Ακόμη και η πράσινη οικονομία, που με τόσο πάθος αγκαλιάζεται από τα προπύργια των Δημοκρατικών, δεν θα δημιουργήσει πολλές θέσεις εργασίας σε αυτά. Σχεδόν όλα τα νέα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικών οχημάτων και μπαταριών βρίσκονται στην καρδιά της χώρας, στο Νότο ή σε τοποθεσίες ανατολικά της Σιέρα Νεβάδα. Το αρχικό εργοστάσιο της Τέσλα στην Καλιφόρνια σύντομα μπορεί να είναι το μοναδικό «πράσινο» εργοστάσιο μεγάλης κλίμακας που έχει απομείνει στην πολιτεία.
Αυτό το νέο κύμα βιομηχανικής ανάπτυξης θα μπορούσε να επιφέρει μεγάλες αλλαγές, φέρνοντας νέο πλούτο και ευκαιρίες σε περιοχές που έμειναν πίσω. Οι μεταποιητικές βιομηχανίες προσελκύουν ειδικευμένους εργαζόμενους όπως μηχανικούς και προγραμματιστές λογισμικού, ενώ την ίδια στιγμή ενθαρρύνουν την κατάρτιση και ανάπτυξη του τοπικού εργατικού δυναμικού. Πολιτείες όπως το Οχάιο, το Κεντάκι, η Νεμπράσκα και το Τενεσί έχουν υιοθετήσει ήδη ευέλικτα προγράμματα κατάρτισης που ακολουθούν τα επιτυχημένα παραδείγματα της Γερμανίας, της Σουηδίας και της Δανίας.
[ ]
Οι πραγματικοί ήρωες της μεταπανδημικής Αμερικής δεν θα είναι οι ολιγάρχες, οι φανταχτεροί επιχειρηματίες που χρηματοδοτούνται από Funds ή οι ελίτ των γραφειοκρατών που κυριάρχησαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας και επιδιώκουν να επαναλάβουν την παράσταση υπό την αιγίδα της «έκτακτης ανάγκης της κλιματικής αλλαγής». Αντί για τους αυταρχικούς γραφειοκράτες και τα δειλά στελέχη εταιρειών, η μελλοντική μας οικονομία εξαρτάται από εκείνους που νοικιάζουν ένα εγκαταλειμμένο κατάστημα στη Μέην Στρητ, ιδρύουν μια επιχείρηση από το σπίτι τους ή χτίζουν μια νέα παραγωγική μονάδα στην ύπαιθρο ή τα προάστια. Αυτό το παράδειγμα δεν θα αναδειχθεί ποτέ από τα ΜΜΕ, αλλά συλλογικά αντιπροσωπεύει μια κρυφή δύναμη, η οποία έχει τη δυνατότητα να επαναφέρει την Αμερική στον δρόμο ενός ισχυρά δημοκρατικού καπιταλισμού, κάτι που ο κόσμος, και ιδίως η επόμενη γενιά, χρειάζεται απεγνωσμένα.
Μετάφραση: Γ.Τ. – Γ.Ρ.
