Συνέντευξη του ιστορικού Ναμπίλ Μουλίν* στους Βινσέντ Ζιρέ (Le Monde) και Ολιβιέ ντε Λαγκάρντ (France Info)
από το Άρδην τ. 103, Δεκέμβριος 2015 – Φεβρουάριος 2016
Ο NABIL MOULINE είναι ιστορικός, πολιτειολόγος και ερευνητής στο CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών). Έχει γράψει το βιβλίο «Ιστορία της Σαουδικής Αραβίας» (εκδ. Flammarion, 2013), καθώς και το «Ιερείς του ισλάμ. Θρησκευτική αυθεντία και πολιτική εξουσία στη Σαουδική Αραβία (18ος-21ος αιώνες)» (PUF, 2011). Το τελευταίο έργο του, «Το Χαλιφάτο, πολιτική ιστορία του ισλάμ» (Flammarion), κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2016.
Ο ιδεολογικός κινητήρας της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος είναι η διά της βίας ανασυγκρότηση ενός χαλιφάτου, ιδρυτικού μύθου του ισλάμ. Ο ιστορικός Ναμπίλ Μουλίν αποκρυπτογραφεί τη γένεση αυτού του μύθου και τη χρησιμοποίησή του από τους τζιχαντιστές ηγέτες και αναλύει το μέλλον του ΙΚ.
Το Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ) εγγράφεται σε μία ρήξη με ό,τι γνώρισε η ιστορία του μουσουλμανικού κόσμου μεχρι τώρα ή εγγράφεται σε μια μορφή συνέχειας;
Αν τοποθετηθούμε στην πλευρά της μακράς διάρκειας, μπορούμε να πούμε πως οι ιδέες και η δράση ενός κινήματος σαν το ΙΚ εγγράφονται σε αυτό που αποκαλούμε «κοινοτοπία της εξαίρεσης». Πράγματι, το ΙΚ αναπαράγει σχήματα που τα γνωρίζουμε πολύ καλά από τον πρώιμο Μεσαίωνα στον μουσουλμανικό κόσμο, σχήματα μεσσιανικά που θέλουν να αποκαταστήσουν την καταγωγική ενότητα της κοινότητας των πιστών, να ξαναζωντανέψουν το χαλιφάτο, να κατακτήσουν τον κόσμο και να εφαρμόσουν τη σαρία σε όλους τους τομείς, με σκοπό να κερδίσουν τη σωτηρία. Ωστόσο, το ΙΚ, προϊόν της νεωτερικότητας, διακρίνεται από τα παρελθόντα κινήματα, καθώς δανείζεται, άμεσα ή έμμεσα, εννοιολογικές και οργανωτικές δομές δυτικής έμπνευσης, δηλαδή ολοκληρωτικές.
Το ΙΚ, λοιπόν, διακηρύσσει ότι θέλει να αποκαταστήσει ένα «μεγάλο χαλιφάτο». Περί τίνος πρόκειται ακριβώς;
Πρόκειται για το αντίστοιχο αυτού που στη Δύση αποκαλούμε μια παγκόσμια μοναρχία. Το σχέδιο αποσκοπεί στην αποκατάσταση μιας αυτοκρατορίας η οποία κυριάρχησε μόνο στην αρχή της Εγίρας, για λιγότερο από δύο αιώνες. Αυτή η ιδέα της ενότητας παρέμεινε ένα από τα παραδείγματα της αραβομουσουλμανικής σκέψης και δράσης και μάλιστα παροξύνθηκε από την «αυτοχθονοποίηση» των ευρωπαϊκών εθνικιστικών ιδεών της σύγχρονης εποχής. Έτσι, στη διάρκεια της Ιστορίας, πολλά κινήματα προσπάθησαν να αποκαταστήσουν αυτήν την καταγωγική ενότητα στηριζόμενα σε διαφορετικά προτάγματα. Αυτή η ενότητα μπορεί να είναι εκείνη του μουσουλμανικού κόσμου, δηλαδή μια αυτοκρατορία που εκτείνεται από τον νότο της Γαλατίας έως τα σύνορα της Ινδίας, χοντρικά η αυτοκρατορία των Ομεϊαδών, που κυριάρχησε κατά τον 7ο και 8ο αιώνα, και πιο συγκεκριμένα από το 661 έως το 750. Ή, πάλι, αυτή η ενότητα μπορεί να αποσκοπεί σε μια ακόμα ευρύτερη επικράτεια, με την κατάκτηση όλου του κόσμου, με στόχο τον εξισλαμισμό του, εν αναμονή της Δευτέρας Παρουσίας. Και, για τους εμπνευστές αυτής της παγκόσμιας μοναρχίας, δεν υπάρχει άλλος Θεός εκτός από τον Αλλάχ, άλλη κοινότητα εκτός από την Ούμμα, άλλος νόμος εκτός από τη σαρία και άλλος ηγέτης εκτός από τον χαλίφη… Επομένως το μεγάλο χαλιφάτο αποτελεί ακριβώς μια θεοκρατία!
Γιατί αυτό το ζήτημα του χαλιφάτου, κεντρικό για το ισλάμ, δίχασε τόσο τους μουσουλμάνους;
Το χαλιφάτο επιβάλλεται εξ αρχής ως η μήτρα των πολιτικοθρησκευτικών θεσμών στο ισλάμ. Κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων αιώνων της Εγίρας, βρέθηκε στο κέντρο κάθε διαδικασίας πολιτικής και ταυτοτικής οικοδόμησης του μελλοντικού μουσουλμανικού πολιτισμού και θρησκείας. Αρχικώς, το ζήτημα του χαλιφάτου θα διχάσει τους πρώτους συντρόφους του προφήτη Μωάμεθ, αλλά αυτές οι διαιρέσεις είναι κυρίως πολιτικές. Δεν πρόκειται καθόλου για θεολογικές διαφορές αλλά πραγματικά για ένα ζήτημα εξουσίας: ποιος θα κυβερνήσει την κοινότητα μετά την εξαφάνιση του ιδρυτή της; Μόνο αργότερα, μεταξύ 6ου και 10ου αιώνα, οι πολιτικές διαιρέσεις θα μετασχηματιστούν σταδιακώς σε πολιτικο-θρησκευτικές, με αποτέλεσμα τη δημιουργία τριών κύριων κλάδων του ισλάμ, τον σουνιτισμό, τον σιιτισμό και τον χαριζισμό, καθώς και των κύριων μουσουλμανικών θεολογικών σχολών.
Γιατί, στο κέντρο αυτής της ιδέας του χαλιφάτου, βρίσκεται ο πόλεμος;
Ως εκπρόσωποι του Θεού επί της Γης, εμπνευσμένοι καθοδηγητές και ηγέτες των πιστών, οι πρώτοι άρχοντες του ισλάμ είχαν την εδραία πεποίθηση ότι είχαν κληρονομήσει τη Γη. Και για να επανιδιοποιηθούν αυτή την κληρονομιά και να επιβάλουν σε αυτήν «τον» θεϊκό νόμο, καταφεύγουν στην τζιχάντ, τον ιερό πόλεμο. Αυτός, ευρισκόμενος στο κέντρο της δράσης του χαλιφάτου, ιεροποιήθηκε σύντομα από τους ουλεμάδες και βέβαια εργαλειοποιήθηκε ευρέως, ακόμα και σήμερα, από διάφορες πολιτικοθρησκευτικές ομάδες, παντού στον μουσουλμανικό κόσμο.
Κατά τη γνώμη σας, θα πρέπει άραγε να αναζητήσουμε τις ρίζες αυτής της ανανέωσης του ριζοσπαστικού ισλάμ στην απογοήτευση που κληροδότησε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος;
Όντως, ο ριζοσπαστικός ισλαμισμός έχει τις ρίζες του στην απογοήτευση που προκάλεσε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η κατάργηση του χαλιφάτου, η δυτική κυριαρχία και η δυναμική ανάπτυξη νέων μορφών κοινωνικοποίησης προκάλεσαν, μεταξύ άλλων, μια πραγματική σύγχυση σε ορισμένους μουσουλμανικούς κύκλους. Για να ξεπεράσουν αυτή την «κρίση», οι πρωτεργάτες αυτής της ιδεολογίας ισχυρίζονται ότι προσφέρουν στους πιστούς που βρίσκονται σε σύγχυση μια «σφαιρική» απάντηση. Με κάποιες διανοητικές ταχυδακτυλουργίες που προκύπτουν από διαστρεβλώσεις εννοιών, συμβόλων και εικόνων μουσουλμανικής και ευρωπαϊκής προέλευσης, οι διάφορες ισλαμιστικές ομάδες προτείνουν στους οπαδούς τους ένα νέο ξεκίνημα, μια νέα ταυτότητα, έναν νέο τρόπο ζωής. Κοντολογίς, μία «αναπαράσταση του κόσμου» που μας προσφέρει τη βεβαιότητα ότι ανήκουμε σε κάτι μεγαλύτερο από εμάς τους ίδιους: η ομάδα των εκλεκτών που έχουν επιφορτιστεί από τον Θεό να αποκαταστήσουν την αληθινή θρησκεία, την ενότητα της Ούμμα, υπό την αιγίδα ενός ηγέτη των πιστών, πριν εφορμήσουν για την κατάκτηση του κόσμου και την εξασφάλιση της σωτηρίας! Αυτή η αναπαράσταση έχει ως αφετηρία της την αρχή ότι «η λύση είναι το ισλάμ»!
«Η λύση είναι το ισλάμ», το σύνθημα των Αδελφών Μουσουλμάνων της Αιγύπτου θα κυριαρχήσει…
Αρχικώς, αυτό το σύνθημα δεν ανήκε αποκλειστικά στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, αλλά οι τελευταίοι αναδείχθηκαν σταδιακά ανάμεσα στους υπόλοιπους, κατά τις δεκαετίες 1930-1940, μονοπωλώντας το σύνθημα «η λύση είναι το ισλάμ». Ο ιδρυτής αυτής της αδελφότητας-εταιρείας, ο Χασάν αλ-Μπάννα, είναι εκείνος που θα επεξεργαστεί ένα τελεολογικό πρόταγμα. Πράγματι, θα προτάξει ένα πολύ απλό είδος φύλλου πορείας: πρέπει να εξισλαμίσουμε την κοινωνία από τα κάτω και να καταλάβουμε την εξουσία από τα πάνω, ώστε να δημιουργήσουμε ένα «ισλαμικό κράτος». Αυτή η οντότητα θα πρέπει να αποτελέσει ένα είδος προγραμματικής αρχής. Σιγά-σιγά, πολλά κινήματα στον μουσουλμανικό κόσμο θα παραδειγματιστούν από αυτή την οντότητα και θα ιδρύσουν ισλαμικά κράτη σχεδόν παντού. Στη συνέχεια, αυτά θα προσχωρήσουν σε μια διαδικασία ενοποίησης, μέσα από προγράμματα στενής συνεργασίας. Και αυτό θα καταλήξει, σύμφωνα με τον Χασάν αλ-Μπάννα, στην κατάργηση των αποικιακών συνόρων, στην αποκατάσταση της καταγωγικής ενότητας της Ούμμα και στην αναδημιουργία του χαλιφάτου.
Ωστόσο, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι, γιατί, την εποχή της αποαποικιοποίησης, θα δημιουργηθούν ανεξάρτητα κράτη. Αυτή η ενότητα του μουσουλμανικού κόσμου δεν αποκαταστάθηκε ποτέ…
Ναι. Η αποτυχία του εγχειρήματος των Αδελφών Μουσουλμάνων, κατά τις δεκαετίες 1940-1950, να καταλάβουν την εξουσία, θα ωθήσει κάποιους από αυτούς στη ριζοσπαστικοποίηση. Και ακριβώς, μέσα στις φυλακές του Αιγυπτίου προέδρου, Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, που καταστέλλει το κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων, μια νέα ιδεολογία θα δει το φως της ημέρας: ο τζιχαντισμός. Ο οργανικός διανοούμενος αυτής της νέας ιδεολογίας είναι ο Σαγιέντ Κουτμπ. Σύμφωνα με αυτόν, ο κόσμος έχει (ξανα)πέσει στην απουσία πίστης: οι «πραγματικοί» πιστοί, που είναι πια μικρή μειοψηφία, πρέπει να πραγματοποιήσουν μία Έξοδο που θα τους επιτρέψει να σπάσουν κάθε δεσμό με τις άπιστες κοινωνίες. Ο Κουτμπ προπαγανδίζει τη δημιουργία ενός στέρεου προγράμματος, με βάση το οποίο ορισμένοι εκλεκτοί θα αποδυθούν στην κατάκτηση της εξουσίας για να εγκαθιδρύσουν το ισλαμικό κράτος και τον ισλαμικό νόμο, στα πλαίσια μιας ολοκληρωτικής τζιχάντ.
Το ΙΚ προσελκύει χιλιάδες εθελοντές από όλα τα μέρη του κόσμου. Το χαλιφάτο, για το οποίο μιλάτε, λειτουργεί πάντα σαν μια κραυγή συσπείρωσης που επιτρέπει στο ΙΚ να στρατολογεί;
Ακολουθώντας πολλά κινήματα πριν από αυτό, το ΙΚ βλέπει το χαλιφάτο τόσο σαν αντικειμενικό σκοπό όσο και σαν μέσο. Προκειμένου να εντυπωθεί στα μυαλά των περισσοτέρων και να στρατολογήσει όσο γίνεται περισσότερους, η οργάνωση ΙΚ εργαλειοποιεί το χαλιφάτο κατά το δοκούν. Στο αραβομουσουλμανικό φαντασιακό, και μάλιστα το σουνιτικό, η παγκόσμια μοναρχία παραπέμπει σε έναν χρυσόν αιώνα όπου βασιλεύουν η ενότητα, η ευημερία και το μεγαλείο. Αυτή η ειδυλλιακή αναπαράσταση, που δημιουργήθηκε από τους σοφούς και τους λογίους του Μεσαίωνα, μεταφέρθηκε και ενισχύθηκε στη σύγχρονη εποχή από τα σχολικά προγράμματα, τις τηλεοπτικές εκπομπές, τα σήριαλ και τα σινερομάντζα, τις ταινίες, τα κείμενα και τα κοινωνικά δίκτυα. Έτσι, το ΙΚ δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να εκμεταλλεύεται προς όφελός του αυτή την περιρρέουσα ατμόσφαιρα.
Είναι αξιοθαύμαστο το γεγονός ότι αυτή η στρατηγική διαμορφώθηκε στο διάστημα ανάμεσα στο 2002 και το 2004…
Ναι, κατά πάσα πιθανότητα, ο Αμπού Μπακρ Νατζί, ένας Αιγύπτιος τζιχαντιστής που ανήκει στην Αλ Κάιντα, έγραψε το: Για τη διαχείριση της αγριότητας: το πιο κρίσιμο στάδιο που θα διασχίσει η κοινότητα των πιστών. Αυτό το βιβλίο, που έχει συλληφθεί σαν ένα στρατηγικό σχέδιο, υποδεικνύει το πώς δημιουργείται ένα «ισλαμικό κράτος». Κατ’ αρχάς, ο Αμπού Μπακρ Νατζί θέτει δύο υποθέσεις που το 2002-2004 φάνταζαν εξωπραγματικές. Σε μια σειρά άρθρων που θα συγκεντρωθούν στη συνέχεια, υποθέτει ότι οι Αμερικανοί θα αποσυρθούν από τη Μέση Ανατολή και ότι πολλά αραβικά καθεστώτα θα διωχθούν από την εξουσία. Είναι μια πρόβλεψη, μια οιονεί προφητεία! Πράγματι, οι Αμερικανοί θα αποσυρθούν από το Ιράκ και λαϊκές εξεγέρσεις θα προκαλέσουν την ανατροπή πολλών ηγετών το 2011. Έτσι, τουλάχιστον επτά χρόνια πριν από αυτά τα γεγονότα, ο Αμπού Μπακρ Νατζί προπαγανδίζει μια πρώτη φάση, τη φάση της «αποθάρρυνσης». Συμβουλεύει τους τζιχαντιστές να ριζώνουν σε στρατηγικούς χώρους και περιοχές, να δημιουργούν εκεί ένα είδος ιερού, να προκαλούν συνεχώς δολιοφθορές στα καθεστώτα και να οργανώνουν θεαματικές ενέργειες εναντίον των Δυτικών, ώστε να αποσταθεροποιούν όλον τον κόσμο μέχρι να αποσυρθούν οι Αμερικανοί και να πέσουν τα αραβικά καθεστώτα. Τότε, περνάμε στη δεύτερη φάση, τη φάση της «διαχείρισης της αγριότητας». Σύμφωνα με τον Αμπού Μπακρ Νατζί, η πτώση των αραβικών καθεστώτων θα προκαλέσει ένα χάος σε αρκετές περιοχές, το οποίο κανένας δεν θα μπορεί να διαχειριστεί. Θα υπάρξει τότε ένα είδος πολέμου «όλων εναντίον όλων», για να δανειστούμε τον όρο του φιλοσόφου Τόμας Χομπς.
Και σε αυτήν τη δεύτερη φάση, ο Αμπού Μπακρ Νατζί «νομιμοποιεί», κατά κάποιον τρόπο, «τη σφαγή, την απαγωγή, τον αποκεφαλισμό, τη σταύρωση, την πυρά, τον βιασμό», όλα είναι γραμμένα…
Ναι, έχετε δίκιο. Λέει ότι οι τζιχαντιστές πρέπει να είναι προετοιμασμένοι γι’ αυτήν τη φάση, την πιο σημαντική, που θα διανύσει οι κοινότητα των πιστών. Λέει επίσης πως οι τζιχαντιστές πρέπει να εκμεταλλευθούν αυτή την κατάσταση για να κατακτήσουν μια περιοχή, να την κάνουν ιερή, να την ομογενοποιήσουν θρησκευτικά και γλωσσικά, με σκοπό να την μεταβάλουν σε μία «πλατφόρμα», την πλατφόρμα στην οποία προέτρεπε ο Σαγιέντ Κουτμπ, μια «πλατφόρμα αποκαθαρμένη», που θα εξυπηρετήσει μια νέα εποποιία, δηλαδή, την αναδημιουργία της μουσουλμανικής Αυτοκρατορίας μέσω του χαλιφάτου. Τούτου λεχθέντος, το έργο του Νατζί δεν αναπτύσσει τις διάφορες μορφές χρήσης βίας. Ένα άλλο βιβλίο, εξίσου σημαντικό για να κατανοήσουμε το ΙΚ, είναι Η νομολογία του αίματος, του Αμπού Αμπνταλλά αλ-Μουτζαχίρ.
Σε τι χρησιμεύει αυτή η «αγριότητα», για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο του Νατζί;
Ο Αμπού Μπακρ Νατζί χρησιμοποιεί τον όρο «αγριότητα» με δύο διαφορετικές έννοιες. Κατ’ αρχάς, χρησιμοποιεί αυτόν τον όρο για να αποφύγει τον όρο χάος, που αναφέρουν οι νέοσυντηρητικοί. Τον χρησιμοποιεί επίσης για να αποδώσει την ανάγκη να προκαλέσει τον φόβο, να τρομοκρατήσει. Λέει: «Είμαστε τρομοκράτες με την έννοια ότι τρομοκρατούμε όλον τον κόσμο»· και ένα από τα πιο σημαντικά συνθήματα του Ισλαμικού Κράτους είναι: «Αγαπούμε τον θάνατο όπως εσείς αγαπάτε τη ζωή». Πρόκειται για ένα πολύ έντονο και πολύ διεγερτικό σύνθημα σε ορισμένους χώρους…
Υπάρχει επίσης η ιδέα ότι αυτό το χαλιφάτο δεν μπορεί να προέλθει παρά από το χάος και τη βία…
Ναι, γιατί εκτός από την πρακτική όψη, σχεδόν διαφημιστική, του χαλιφάτου, υπάρχει και μια εσχατολογική-μεσσιανική διάσταση. Ορισμένοι ιδεολόγοι τζιχαντιστές πιστεύουν πως βλέπουν να πλησιάζει το τέλος του χρόνου. Και χωρίς το χάος, η τελική μάχη ανάμεσα στο καλό και το κακό δεν μπορεί να λάβει χώρα. Το επίσημο έντυπο του ΙΚ φέρει τον τίτλο Dabiq, που είναι, σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις που αποδίδονται στον προφήτη του ισλάμ, τον Μωάμεθ, ο τόπος όπου θα συμβεί ο μουσουλμανικός Αρμαγεδδών. Δηλαδή, η τελική μάχη ανάμεσα στις δυνάμεις του καλού και του κακού.
Έχει κανείς την παράξενη αίσθηση ότι όλα διεξάγονται όπως επιθυμούσε το ΙΚ. Μήπως αυτό σημαίνει ότι, τελικώς, το ΙΚ μπορεί να επιτύχει τους σκοπούς του;
Για λόγους αντικειμενικούς και υποκειμενικούς, μπορώ να πω ότι υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια για το μέλλον του ΙΚ. Το πρώτο, το λιγότερο πιθανό, είναι να «ρουτινιάσει», να ομαλοποιηθεί κατά κάποιον τρόπο το ΙΚ, πράγμα που μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας ανάσχεσης της βίας, προσπαθώντας να γίνει αποδεκτό από το άμεσο περιβάλλον του, και στη συνέχεια από τη διεθνή κοινότητα. Έχουμε γνωρίσει ήδη τέτοια φαινόμενα όχι μόνο στη μεσαιωνική ιστορία, αλλά και στη σύγχρονη. Αναφέρομαι στο Ιράν και κυρίως στη Σαουδική Αραβία, η οποία έμοιαζε λίγο πολύ με το ΙΚ, στις αρχές του 20ού αιώνα. Το ιδεολογικό υπόστρωμα του κράτους της Σαουδικής Αραβίας ήταν το ίδιο με εκείνο του ΙΚ, δηλαδή ο ουαχαμπιτισμός.
Ποιο είναι το άλλο σενάριο, εκείνο που θεωρείτε το πιο πιθανό;
Δεδομένου ότι το ΙΚ έχει υιοθετήσει ένα είδος ηθική της πειθούς, με τη θέληση να εφαρμόσει τις δοξασίες του πάση θυσία, όποιες και αν είναι οι συνέπειες, πηγαίνει κατ’ ευθείαν στον τοίχο. Εξάλλου, υπάρχουν πάρα πολλές εσωτερικές αντιφάσεις στους κόλπους του κινήματος. Υπάρχουν έντονες πολιτικές, πολιτισμικές και ιδεολογικές αντιφάσεις ανάμεσα σε μαχητές διαφορετικής προέλευσης… Μέχρι στιγμής, κυρίως λόγω των διαδοχικών επιτυχιών και μιας αστραπιαίας επέκτασης, η οργάνωση μπόρεσε να διατηρηθεί και να διαρκέσει. Αλλά, από τη στιγμή που οι πόροι θα αρχίσουν να λείπουν και οι «νίκες» θα γίνονται πιο σπάνιες, οι εσωτερικές εντάσεις θα εξελιχθούν σε αδελφοκτόνες συγκρούσεις, οι οποίες θα προκαλέσουν κατά πάσα πιθανότητα την αποσύνθεση της τρομοκρατικής οργάνωσης.
Δηλαδή, αυτό που απειλεί το ΙΚ είναι λιγότερο οι επιθέσεις της Δύσης και περισσότερο οι εσωτερικές αντιφάσεις και η αποσύνθεση από τα μέσα;
Βραχυπρόθεσμα ναι, είμαι κατηγορηματικός. Σήμερα, η οργάνωση ΙΚ χρησιμοποιεί αυτές τις επιθέσεις της Δύσης για να τροφοδοτεί μια προπαγάνδα θυματοποίησης. Οι ηγέτες του ΙΚ στην ουσία λένε: «Ιδού, εμείς είμαστε η καταπιεζόμενη μειοψηφία, οι εκλεκτοί, οι άνθρωποι που διάλεξε ο Θεός για να αποκαταστήσουν τον γνήσιο μονοθεϊσμό και υπάρχει μια παγκόσμια συμμαχία του κακού εναντίον μας. Ελάτε προς τους εκλεκτούς, θα γίνετε κι εσείς εκλεκτοί, θα ανήκετε σε κάτι μεγαλύτερο από τον ίδιο τον εαυτό σας και θα εκπληρώσετε τα σχέδια του Θεού επί της Γης».
Ταυτόχρονα, όμως, αυτές οι επιθέσεις μπορούν να εξασθενήσουν το ΙΚ, έστω και αν πιστεύει κανείς ότι θα χρειαστούν οπωσδήποτε και επίγεια στρατεύματα για να νικηθεί οριστικά το ΙΚ…
Σίγουρα, αλλά το ΙΚ αποτελεί ένα συνολικό πρόβλημα. Και για να βάλουμε ένα τέλος σε αυτό, χρειάζεται μια συνολική απάντηση, που να ξεπερνά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Και σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να επιμείνω στο ιδεολογικό ζήτημα. Το ΙΚ είναι πριν απ’ όλα μια ιδεολογία. Η τζιχαντιστική ιδεολογία που στηρίζεται σε δύο πυλώνες: τις ιδέες των Αδελφών Μουσουλμάνων, και συγκεκριμένα των Χασάν αλ-Μπάννα και Σαγιέντ Κουτμπ, και τον ουαχαμπιτισμό. Χωρίς έναν πραγματικό ιδεολογικό αγώνα εναντίον αυτών των δύο συστατικών στοιχείων της τζιχαντιστικής ιδεολογίας, μέσα από μια συνολική διαδικασία αποδόμησης της θρησκείας και μια δουλειά στις κοινωνικές επιστήμες, δεν θα απαλλαγούμε ποτέ από αυτό το καρκίνωμα. Θα αντιμετωπίζουμε διαρκώς μεταστάσεις: και αν ακόμα πετύχουμε να εξοντώσουμε το ΙΚ στο Ιράκ και τη Συρία, αυτό θα ξαναφυτρώσει αλλού, όπου υπάρχει χάος, όπου υπάρχει αγριότητα.
Η αναγέννηση ενός μουσουλμανικού χαλιφάτου από το ΙΚ είναι άραγε μια καθαρή ουτοπία;
Η αναγέννηση ενός χαλιφάτου προσκρούει σε σημαντικά εμπόδια. Κατ’ αρχάς για λόγους γεωπολιτικούς: οι διεθνείς δυνάμεις, είτε πρόκειται για τη Δύση, είτε για τη Ρωσία ή την Κίνα, δεν θα επιτρέψουν ποτέ να πραγματοποιηθεί ένα τέτοιο σχέδιο. Από την άλλη πλευρά, για λόγους τοπικούς, ισλαμικούς, ο μουσουλμανικός κόσμος, από τον πρώιμο Μεσαίωνα, είναι ένας κόσμος ετερογενής, θρησκευτικά, γλωσσικά, εθνικά, πολιτιστικά, και η Ούμμα δεν είναι παρά μία συμβολική κοινότητα. Κανένα πολιτικό σχέδιο δεν κατόρθωσε ποτέ να υπερβεί αυτούς τους διαχωρισμούς ώστε να αναδημιουργήσει αυτή την καταγωγική ενότητα, η οποία, το υπενθυμίζω, δεν διήρκεσε παρά μόνο τριάντα χρόνια, κατά τον 7ο αιώνα!
Ποιοι είναι οι κύριοι εχθροί της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος;
Σχεδόν όλος ο κόσμος! Στην πραγματικότητα, το ΙΚ θεωρεί εχθρούς του όλους εκείνους που δεν ορκίζονται πίστη στην οργάνωση που ενσαρκώνει ο Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι. Αυτοί οι εχθροί σχηματίζουν κατά κάποιον τρόπο ομόκεντρους κύκλους. Ο πρώτος κύκλος περιλαμβάνει τα ανταγωνιστικά σουνιτικά ισλαμιστικά κινήματα. Ο δεύτερος αποτελείται από τα σουνιτικά αραβομουσουλμανικά καθεστώτα, και συγκεκριμένα τη Σαουδική Αραβία. Ο τρίτος περιλαμβάνει τους σιίτες, τους οποίους εκπροσωπεί το Ιράν. Τέλος, στον τελευταίο κύκλο, βρίσκονται οι Δυτικοί και το Ισραήλ.
Οι Δυτικοί αποτελούν προνομιακό εχθρό;
Όλα εξαρτώνται από τη συγκυρία. Το σύμπαν του ΙΚ είναι «παγκτοπικό», οι στρατηγοί του μπορεί να σκέφτονται παγκόσμια, αλλά δρουν κατ’ αρχάς τοπικά, και σε αυτό διαφέρουν από την Αλ-Κάιντα. Το ΙΚ έχει εμμονή με τη δημιουργία μιας επικράτειας, ενός ιερού, μιας καθημερινής διοίκησης. Κα τα πρώτα εδάφη του βρίσκονται στο Ιράκ, τη Συρία, τη Λιβύη και σε ένα μέρος του Σινά. Χτυπώντας τις δυτικές χώρες, οι μαχητές του ΙΚ αποσκοπούν, ανάμεσα στα άλλα, να κάνουν επίδειξη της δύναμής τους, να τροφοδοτήσουν την προπαγανδιστική τους μηχανή και να προκαλέσουν μια βίαιη αντίδραση των δυτικών κυβερνήσεων (και μάλιστα εναντίον των μουσουλμανικών μειονοτήτων της Δύσης).
Γιατί η Γαλλία αποτελεί ιδιαίτερο στόχο;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι πολύ δύσκολη. Γιατί η Γαλλία δεν αποτελεί κύριο στόχο. Η Γαλλία είναι κυρίως ένα σύμβολο και μια ευκαιρία. Οι νεαροί Γάλλοι αποτελούν ένα από τα πρώτα τμήματα που στρατολογήθηκαν στο ΙΚ· υπάρχει το αποικιακό παρελθόν της Γαλλίας που μπορεί να κινητοποιήσει καθώς και η φαινομενική καταπίεση απέναντι στους Γάλλους μουσουλμάνους, και άλλωστε, η Γαλλία είναι αναμφίβολα λιγότερο προστατευμένη από άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα οι ΗΠΑ. Τέλος, στη λογική τους, είναι πιο ενδιαφέρον να χτυπήσουν τη Γαλλία παρά τη Γερμανία ή την Ιταλία· η Γαλλία είναι η χώρα της δημοκρατίας, της εκκοσμίκευσης, των δικαιωμάτων του ανθρώπου, των οικουμενικών εννοιών. Και αυτές τις ιδέες τις εκτιμούν ελάχιστα οι ισλαμιστές εν γένει και οι τζιχαντιστές ιδιαίτερα! Επομένως, οι επιθέσεις στη Γαλλία έχουν μεγάλη απήχηση και προκαλούν μια αντίδραση ιδιαίτερα χρήσιμη στην προπαγάνδα τους. Η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος θέλει να δείξει ότι μπορεί να χτυπήσει στην καρδιά της Δύσης.
Μετάφραση:
Χριστίνα Σταματοπούλου
