Η προσέγγιση Ερντογάν – Σίσι και η πρόκληση για την Ελλάδα

727

Του Νίκου Μελέτη από το liberal.gr

“Yπάρχει ένα αυταρχικό σύστημα, ολοκληρωτικό. Τώρα, απαντώ σε όσους αναρωτιούνται γιατί ο Ταγίπ Ερντογάν δεν μιλάει στον Σίσι, επειδή υπάρχουν μεσολαβητές που έρχονται εδώ μερικές φορές, αλλά δεν θα μιλήσω ποτέ σε κάποιον σαν αυτόν» δήλωνε το 2019 ο Ερντογάν ενώ την ίδια χρονιά αποχωρούσε από το επίσημο γεύμα που παρέθετε ο τότε Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ στον ΟΗΕ επειδή στο τραπέζι του Αμερικανού προέδρου καθόταν ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αλ Σίσι.

Χρειάσθηκαν εννέα χρόνια από τότε που ανέλαβε τις τύχες της χώρας του ο Αλ Σίσι ανατρέποντας τον πρόεδρο Μόρσι, στενό φίλο του Ερντογάν, και αρχηγό των Αδελφών Μουσουλμάνων, στη διάρκεια των οποίων έχουν ανταλλαγεί βαρύτατοι χαρακτηρισμοί μεταξύ των δυο ηγετών, ώστε να δώσουν τα χέρια στην τελετή έναρξης του Μουντιάλ στο Κατάρ. Και φυσικά κάθε άλλο τυχαίο δεν ήταν ότι στη φωτογραφία που κυκλοφόρησε είναι ο εμίρης του Κατάρ που με απλωμένα χέρια έκανε το «προξενιό».

Εξάλλου το Κατάρ έχει πειθώ και στις δυο χώρες καθώς ο κ.Ερντογάν βλέπει στον Εμίρη την ελπίδα του να διασώζει την τουρκική οικονομία όταν παρίσταται ανάγκη με ένεση μετρητών, ενώ ο Αλ Σισι ακολουθώντας το παράδειγμα των άλλων Αράβων που εξομάλυναν τις σχέσεις με την Ντόχα προσπαθεί και αυτός να επωφεληθεί έχοντας αποσπάσει το τελευταίο τρίμηνο σχεδόν 3,5 δις δολάρια καταριανών επενδύσεων.

Και οι δυο πλευρές με δηλώσεις του Ερντογάν αλλά και του εκπροσώπου της Αιγυπτιακής Προεδρίας εκφράζουν την ελπίδα ότι αυτή η χειραψία θα ανοίξει τον δρόμο για συνομιλίες για τη βελτίωση των σχέσεων.

Ήταν μόλις πριν δυο εβδομάδες που ο Αιγύπτιος ΥΠΕΞ Σ. Σούκρι είχε ανακοινώσει τη διακοπή των επαφών μεταξύ των δυο χωρών (είχαν πραγματοποιηθεί δυο κύκλοι συνομιλιών την προηγούμενη χρονιά) με αφορμή την πολιτική της Τουρκίας στη Λιβύη.

Όμως πλέον φαίνεται ότι ανοίγει παράθυρο με απόφαση Κορυφής, για την επανάληψη αυτών των συνομιλιών που έχουν να αντιμετωπίσουν βεβαίως πολλά εμπόδια.

Διότι στα χρόνια αυτά αναπτύχθηκε μια πολιτική εχθρότητα μεταξύ των δυο χωρών, με τοξικές κατηγορίες που εκτοξεύθηκαν εκατέρωθεν αλλά και με την ανάπτυξη ανταγωνισμού σε περιφερειακές συγκρούσεις κυρίως στη Λιβύη, αλλά και στη Συρία, ενώ η Αίγυπτος βλέπει με μεγάλη καχυποψία την προσπάθεια της Άγκυρας να διευρύνει την επιρροή της στον Αραβικό Κόσμο, στη Βόρεια και Κεντρική Αφρική.

Όσο για τους Αδελφούς Μουσουλμάνους είναι σαφές ότι η Άγκυρα παίρνει μέτρα περιορισμού τους στην Τουρκία προκειμένου να εξευμενίσει τον πρόεδρο Σίσι, δεν τους έχει όμως εγκαταλείψει.

Ο κ.Ερντογάν έχει δείξει το τελευταίο διάστημα έτοιμος για μεγάλες κωλοτούμπες όπως έκανε με τα ΗΑΕ, τη Σ.Αραβία και το Ισραήλ και απέμενε ο πιο σκληρός αντίπαλος, Αιγύπτιος πρόεδρος.

Η ομαλοποίηση των σχέσεων του Ισραήλ με αραβικές χώρες με τις συμφωνίες του Αβραάμ, η αποκατάσταση των σχέσεων της Σ.Αραβίας, των ΗΑΕ με το Κατάρ δημιούργησαν ένα νέο κλίμα «συμφιλίωσης» και κατευνασμού των αντιπαραθέσεων που απειλούσαν να αποσταθεροποιήσουν την πιο εύφλεκτη περιοχή του πλανήτη και στην οποία βρίσκεται συγκεντρωμένο σημαντικό μέρος των πλουτοπαραγωγικών πόρων για την παγκόσμια οικονομία. Η διαδικασία αυτή γίνεται υπό τις ευλογίες των Αμερικανών και θυμίζει το παλιότερο Αμερικανικό σχέδιο για μια διευρυμένη συνεργασία στην περιοχή με άξονες την Τουρκία, το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τις χώρες του Κόλπου.

Οι τουρκοαιγυπτιακές σχέσεις δεν πρόκειται βεβαίως να εξομαλυνθούν εν μια νυκτί, καθώς απομένει πολύς δρόμος να διανυθεί, όμως δημιουργείται όπως όλα δείχνουν η βάση για επαναπροσέγγιση.

Το νέο αυτό περιβάλλον δημιουργεί νέες προκλήσεις και για την Αθήνα.

Όλο το προηγούμενο διάστημα η Αθήνα έχει επιδοθεί σε αγώνα δρόμου ώστε να διασφαλίσει ότι η αυτή η διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων της Τουρκίας με ΗΑΕ, Σ.Αραβία, Ισραήλ και Αίγυπτο δεν θα γίνει εις βάρος των στρατηγικών σχέσεων που έχουν αναπτύξει οι σχέσεις αυτές με την Ελλάδα.

Όμως υπάρχει μια ιδιόμορφη κατάσταση καθώς οι σχέσεις της Ελλάδας με τις χώρες αυτές θεμελιώθηκαν και ενισχύθηκαν ακριβώς στη βάση της εχθρότητας και αντιπαλότητας τους με την Τουρκία. Χωρίς να αποτελούν συμμαχία εναντίον της Τουρκίας είχαν σαφή προσανατολισμό για τη δημιουργία ισχυρού αντίβαρου στην προσπάθεια ενίσχυσης της επιρροής της Άγκυρας στον Αραβικό Κόσμο στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Β.Αφρική.

Χωρίς να έχουν εκλείψει όλοι οι λόγοι που έφεραν τις χώρες αυτές απέναντι στην Τουρκία είναι προφανές ότι δημιουργείται ένα διαφορετικό κλίμα, μέσα στο οποίο πλέον θα πρέπει να κινηθεί και η ελληνική εξωτερική πολιτική. Μια αποστολή όχι και τόσο εύκολη, αλλά η Ελλάδα έχει «διπλωματικά εργαλεία» στα χέρια της.

Με την Αίγυπτο υπάρχει μια ιδιαίτερή κατάσταση καθώς είναι χώρα με την οποία η Ελλάδα έχει σύνορα και μάλιστα σε περιοχή που η Τουρκία αμφισβητεί ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα

Το ελληνοαιγυπτιακό αν και έγινε με μεγάλο κόστος αποτελεί μια σημαντική σφήνα στις επιδιώξεις της Τουρκίας καθώς επικαλύπτει το τουρκολυβικό. Βεβαίως, παραμένει μια μεγάλη περιοχή που έχει μείνει εκτός οριοθέτησης Ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού, καθώς οι Αιγύπτιοι επιθυμούν να την κρατούν σε εκκρεμότητα προκειμένου να μην έρθουν σε ευθεία σύγκρουση με την Τουρκία αλλά και γιατί με την τουρκική λογική θα αποσπούσαν ένα μεγάλο κομμάτι ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

Το Κάιρο το οποίο δύσκολα θα έρθει σε συνεννόηση με την Τουρκία για το θέμα της Λιβύης, αντιθέτως έχει βρει συνεννόηση με την Ελλάδα (τουλάχιστον με τον υπουργό Eξωτερικών Ν. Δένδια) στην απόρριψη των εκτός αρμοδιοτήτων της κινήσεων και επιλογών της προσωρινής κυβέρνησης Ντμπεϊμπά αλλά και στήριξης της Ανατολικής Λιβύης.

Οι στρατιωτικές σχέσεις Ελλάδας Αιγύπτου έχουν αποκτήσει βάθος και δύσκολα θα διαταραχθούν από την προσέγγιση με την Τουρκία, όπως και η ενεργειακή συνεργασία, καθώς η ηλεκτρική διασύνδεση Ευρώπης με την Αφρική, μέσω του καλωδίου που θα συνδέει Ελλάδα με Αίγυπτο είναι ένα project του μέλλοντος. Επίσης, η Αίγυπτος δεν πρόκειται να αποδεχθεί να διατηρήσει η Τουρκία τη Λιβύη στη σφαίρα επιρροή της, καθώς αυτό θα αφήνει διαρκώς ανοικτή πληγή στο μαλακό υπογάστριο της…

Στο περιβάλλον αυτό είναι ιδιαίτερα θετικό το γεγονός ότι σήμερα στο Κάϊρο ο ΥΕΘΑ Ν.Παναγιωτόπουλος αναμένεται να υπογράψει με τον Αιγύπτιο ομόλογο του «Μνημόνιο Κατανόησης σχετικά με τη Συνεργασία στους Τομείς Αεροναυτικής και Ναυτικής Έρευνάς και Διάσωσης» το οποίο συνιστά ουσιαστικά Συμφωνία για τις περιοχές ευθύνης Έρευνας και Διάσωσης (Search and Rescue Region-SRR).

Ο ΙΜΟ απαιτεί διμερείς συμφωνίες για τον καθορισμό της περιοχής Έρευνας και Διάσωσης και η πρακτική που ακολουθείται είναι οι περιοχές ευθύνης στη θάλασσα να συμπίπτουν με το FIR της κάθε χώρας. Η Τουρκία συστηματικά αμφισβητεί τις ελληνικές ζώνες ευθύνης SAR και πρόσφατα επέκτεινε παράνομα και αυθαίρετα τη δική της περιοχή ευθύνης ώστε να καταλαμβάνει σημαντικό τμήμα και στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο του ελληνικού FIR, ώστε η περιοχή αυτή να ταυτίζεται με τις πάγιες διεκδικήσεις της Τουρκίας επί των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας και να εγκλωβίζουν τα ελληνικά νησιά σε ζώνες επιχειρησιακής αρμοδιότητας της Τουρκίας. Η Τουρκία μάλιστα είχε αμφισβητήσει επίσημα τη Συμφωνία που είχαν συνάψει για τις περιοχές ευθύνης SAR η Ελλάδα με την Κύπρο. Η Συμφωνία με την Αίγυπτο ενισχύει την ελληνική θέση αλλα δεν εμποδίζει  την Τουρκία να προβάλει τις διεκδικήσεις της.

Η Αθήνα θα προσφέρει ακόμη στην Αιγυπτιακή πλευρά μια «Συμφωνία για την Απασχόληση Εποχικών Εργαζομένων στον Γεωργικό Τομέα» η οποία είναι ιδιαίτερης  σημασίας για το Κάιρο.

Το παιγνίδι πλέον στην Ανατολική Μεσόγειο γίνεται πιο περίπλοκο και πιο δύσκολο και αποτελεί μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα το να μείνει «ζωντανή» στο παιγνίδι αυτό με ισχυρές θέσεις και συμμάχους.