Εδώ και ένα χρόνο, που εξελίσσεται η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τα επιχειρήματα που προτάσσει η Μόσχα για την επίθεσή της (ζωτικός χώρος, ανάκτηση του αυτοκρατορικού μεγαλείου, υπεροχή του ρωσικού πολιτισμού) προκαλούν από μόνα τους έντονους παραλληλισμούς με το καθεαυτό φασιστικό φαινόμενο.
Από την άλλη, η επιθετικότητα αυτή, θα προκαλέσει την έκπληξη πολλών στη Δύση –μεταξύ των οποίων, δυστυχώς, και ιθυνόντων της ευρωπαϊκής τάξης πραγμάτων– καθώς κυρίαρχη ήταν η αντίληψη ότι οι αυτοκρατορικές βλέψεις της Ρωσίας τελειώνουν με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Στο κείμενο που ακολουθεί –το οποίο είναι ένα ‘νήμα’ από τον προσωπικό του λογαριασμό στο τουΐτερ– ο Άντριου Μίχτα (Andrew Michta κοσμήτορας του Κολεγίου των Διεθνών Σπουδών και των Σπουδών Ασφαλείας στο Ευρωπαϊκό Κέντρο για τις Σπουδές Ασφάλειας της Γερμανίας George C. Marshall), προβαίνει σε ένα ενδιαφέρον ιστορικό παραλληλισμό μεταξύ της Ρωσίας και της Γερμανίας μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Είμαι ολοένα και περισσότερο πεπεισμένος πως ο Πούτιν και ο Πουτινισμός αναδύθηκαν από τη συσσώρευση δυσαρέσκειας σε ολόκληρη τη ρωσική κοινωνία. Ο Πουτινισμός προέκυψε από την αδυναμία των Ρώσων να αποδεχθούν ότι έχασαν τον Ψυχρό Πόλεμο επειδή η Σοβιετική Ένωση δεν μπορούσε να ανταποκριθεί πλέον στον ανταγωνισμό.
Ο Πουτινισμός μοιάζει με το Dolchstoßlegende[1], που εμφανίστηκε στη Γερμανία μετά την ήττα της στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1918. Η θέση αυτή, υποστήριζε ότι ο μεγάλος γερμανικός λαός δεν ηττήθηκε ποτέ, αλλά προδόθηκε από δειλούς πολιτικούς –μαχαιρώθηκε πισώπλατα. Αυτός ο γερμανικός μύθος τροφοδότησε την εθνική δυσαρέσκεια της Γερμανίας στον μεσοπόλεμο.
Περίπου μέσα σε μια δεκαετία μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Dolchstoßlegende και η εθνική δυσαρέσκεια που τροφοδότησε οδήγησαν στον Χίτλερ και στην προσπάθειά του να ανατρέψει το αποτέλεσμα το 1918. Μόνο η αδιαμφισβήτητη ήττα της Γερμανίας το 1945 έθαψε τον μύθο, φτάσσοντας τον πολεμικό δρόμο προς την αυτοκρατορία.
Με κίνδυνο να υπερεκλογικεύω την ιστορία, θα έλεγα ότι τα τελευταία 30 χρόνια η Ρωσία ακολουθεί μια πορεία παρόμοια με εκείνη της Γερμανίας του μεσοπολέμου. Οι νεο-ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες του Πούτιν είναι φωλιασμένες σε μια θάλασσα εθνικής δυσαρέσκειας της Ρωσίας για την απώλεια ισχύος και κύρους στην παγκόσμια σκηνή.
Το ρωσικό αφήγημα που προωθεί ο Πούτιν, είναι εκείνο μιας Δύσης, η οποία εκμεταλλευόμενη τους αδύναμους ηγέτες της Ρωσίας (Γκορμπατσόφ, Γέλτσιν, κ.λπ.) έκλεψε από τη Ρωσία τη δόξα της για να εκμηδενίσει το «μεγαλείο του ρωσικού λαού», και ότι τώρα είναι έτοιμη να καταστρέψει τον πολιτισμό της Ρωσίας.
Αν έχω δίκιο, η ρωσική απειλή για τους γείτονές της και η νεο-ιμπεριαλιστική της εφόρμηση δεν θα σταματήσει, ανεξάρτητα από το αν ο Πούτιν παραμείνει στην εξουσία ή όχι. Στη μακρά διάρκεια της ρωσικής ιστορίας, μπορεί να σπάσει μόνο αν η Ρωσία ηττηθεί αποφασιστικά στην Ουκρανία –με τρόπο που να το συνειδητοποιήσει ο κάθε Ρώσος.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εξαρτώνται τόσα πολλά από την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία. Αν η Ρωσία νικήσει, θα το δει ως μια πολιτιστική νίκη επί της Δύσης. Θα ενθαρρυνθεί να προχωρήσει στην Γεωργία, τη Μολδαβία και πιο πέρα παραβιάζοντας ακόμη και τα σύνορα του ΝΑΤΟ.
Αλλά αν η Ρωσία ηττηθεί στην Ουκρανία, η κατάρρευση του μύθου περί «μεγαλείου του ρωσικού λαού» θα μπορούσε να απελευθερώσει φυγόκεντρες δυνάμεις στη Ρωσία που θα απέκλειαν την πορεία της προς την αυτοκρατορία. Θα είναι μια περίοδος αστάθειας & ρίσκου, αλλά θα προσφέρει στην Ευρώπη ένα δρόμο προς την ειρήνη».
Τ.Α.
[1] Dolchstoßlegende σημαίνει στην κυριολεξία ‘πισώπλατο μαχαίρωμα’. Πρόκειται για μια θεωρία συνωμοσίας που εξαπλώθηκε την επαύριον του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου στη Γερμανία, και ισχυριζόταν ότι η τελευταία δεν έχασε τον πόλεμο στρατιωτικά, αλλά προδόθηκε εκ των έσω, από μια συνωμοσία των Εβραίων, των Σοσιαλιστών, και των Κομμουνιστών, που εξεγέρθηκαν, ανέτρεψαν τον οίκο των Χοετσόλερν, και υπέγραψαν την συμφωνία ειρήνης με τις δυνάμεις της Αντάντ. Η θεωρία αυτή, ιδιαίτερα δημοφιλής σε κύκλους παλαιών πολεμιστών, θα διαδραματίσει προδρομικό ρόλο στην ανάπτυξη του ναζισμού.
