Του Λέονιντ Μπερσίντσκι, δημοσιεύθηκε στην Πίτσμπουργκ Πόστ Γκαζέτ, 21/04/2023.
Από πρώτης όψεως, είναι δύσκολο να βρει κανείς πιο άσπονδους εχθρούς από τον Γεβγκένι Πριγκοζίν,
ιδρυτή του ρωσικού μισθοφορικού στρατού Wagner, και τον Στρέλκοφ, έναν υπερεθνικιστή που έπαιξε
εξέχοντα ρόλο στην αρχική φάση της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014.
Ωστόσο, μοιράζονται έναν φόβο και μια ελπίδα που αφορούν άμεσα στο μέλλον της Ρωσίας μετά το
τέλος της διακυβέρνησης του Πούτιν. Γι’ αυτούς, ο Πούτιν είναι πολύ ήπιος: για τους ριζοσπάστες
θεωρείται πιθανός προδότης, για τους υποστηρικτές του που θα απαιτούσαν μια επιθετικότερη στάση,
αρκετά καλόκαρδος. Πρόσφατα, οι Στρέλκοφ και Πριγκοζίν μοιράστηκαν την ανησυχία τους πως ο
πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να λήξει με μια πρόωρη πολιτική συμφωνία.
Σε ένα ‘Μανιφέστο Αγανακτισμένων Πατριωτών’ που δημοσίευσε στο κανάλι του στο Τέλεγκραμ, ο
Στρέλκοφ έγραψε: «Στην κυβέρνηση και στις μεγάλες επιχειρήσεις, παραμένουν εκείνοι που έχουν
μεταφέρει το κεφάλαιο και την πίστη τους στη Δύση. Είναι έτοιμοι να μας σαμποτάρουν και να κάνουν
συμφωνία με τον εχθρό, δηλαδή να διαπράξουν προδοσία. Δεν αποκλείουμε ότι μπορεί να ετοιμάζουν
ένα φιλοδυτικό πραξικόπημα, μια συνθηκολόγηση και, ως εκ τούτου, τον διαμελισμό της Ρωσίας».
Ο Πρικγοζίν, ο οποίος φέρεται να έχει υψηλές πολιτικές φιλοδοξίες, δημοσίευσε ένα εκτενές άρθρο που υποδηλώνει ότι τόσο το Κρεμλίνο όσο και οι περισσότεροι Ρώσοι θα έμπαιναν στον πειρασμό να
τερματίσουν τον πόλεμο αυτή τη στιγμή, αν η Ρωσία μπορούσε να κρατήσει τα εδάφη που έχει ήδη
κερδίσει. Αυτός, υποστήριξε, είναι ο λόγος για τον οποίο ο ουκρανικός στρατός δεν αντεπιτίθεται, παρά
το γεγονός ότι έχει συσσωρεύσει τους απαραίτητους πόρους και έχει εκπαιδεύσει το απαιτούμενο
προσωπικό.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ΗΠΑ είναι εκείνες που βάζουν φρένο στους Ουκρανούς ώστε η Ρωσία ούτε να κερδίσει ούτε να χάσει. Στην αποδυναμωμένη κατάσταση που θα προκύψει, το αντιπατριωτικό, βαθιά φιλοδυτικό, βολεμένο ‘βαθύ κράτος’ της θα βοηθήσει εν τέλει τους Αμερικανούς να διαλύσουν τη
χώρα, κάτι που δεν θα μπορούσαν να επιτύχουν με στρατιωτικά μέσα.
Αυτό το ‘βαθύ κράτος’, έγραψε ο Prigozhin, είναι «έτοιμο να ενώσει τις δυνάμεις του με οποιονδήποτε
σύμμαχο ή εχθρό για χάρη των δικών του συμφερόντων».
Οι άσπονδοι εχθροί κατά τα άλλα δεν συμφωνούν μεταξύ τους. Σύμφωνα με τον Στρέλκοφ, μια
στρατιωτική ήττα στην Ουκρανία θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει τον ‘διαμελισμό’ της Ρωσίας·
αντίθετα, ο Πριγκοζίν υποστηρίζει ότι ένα φιάσκο στην Ουκρανία δεν θα ήταν θανατηφόρο επειδή ο
πυρήνας της Ρωσίας εξακολουθεί να είναι καλά προστατευμένος –και επειδή μια ήττα θα μπορούσε
στην πραγματικότητα να της επιτρέψει να «ανακάμψει από τον πάτο» και να καταφέρει ένα θανάσιμο πλήγμα στο ιδιοτελές ‘βαθύ κράτος’.
Κοινή τους ελπίδα, ωστόσο, είναι ότι πως ο συνεχής αγώνας θα οδηγήσει στην ανασυγκρότηση της
Ρωσίας και την έξωση της συμβιβασμένης της ελίτ, η οποία διοίκησε τη χώρα καθ’ όλη την διάρκεια της
διακυβέρνησης Πούτιν, με μια πιο πατριωτική της έκφραση· δηλαδή, με μια έκφραση που θα είναι
ασυμβίβαστα αντιδυτική. [ ]
Ούτε ο Στρέλκοφ ούτε ο Πριγκόζιν θα δέχονταν τον άλλον ως μέρος αυτής της νέας ελίτ, αλλά αυτό
είναι φυσιολογικό για τις ρωσικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης: Είτε φιλελεύθεροι, είτε υπερεθνικιστές, δεν μπόρεσαν ποτέ να συμφωνήσουν για το πώς θα μπορούσαν να μοιράσουν την εξουσία, αν την έπαιρναν ποτέ στα χέρια τους.
Ένας προφανής λόγος για τον οποίο το καθεστώς Πούτιν δεν έχει ακόμη πατάξει τον Στρέλκοφ ή τον
Πριγκόζιν, παρά τις πολιτικές τους φιλοδοξίες, τις οποίες φροντίζουν να εκφράζουν και δημοσίως, είναι
ότι η δυσπιστία και η περιφρόνησή τους για τις ελίτ, ο φόβος τους ότι θα δεχθεί ταπεινωτικούς
συμβιβασμούς, αποτελεί ένα εργαλείο στα χέρια του Πούτιν, στην προσπάθειά του να σύρει όλους
αυτούς που συσπειρώθηκαν γύρω του από συμφέρον στο νέο κόσμο που έχει δημιουργήσει. Όπως
συνέβη και πολλές πλευρές στο παρελθόν, η εθνικιστική αντιπολίτευση του παρέχει καύσιμα για την προπαγάνδα του, που μπορεί να κάψει δωρεάν.
Ο μηχανισμός του Πούτιν μεταβάλει προσεκτικά το αρχικό προπαγανδιστικό σκηνικό ενός πολέμου-
αστραπή, σε αυτό μιας παρατεταμένης υπαρξιακής μάχης εναντίον της Δύσεως. Και σύμφωνα με
ορισμένους οξυδερκείς παρατηρητές, Ρώσους και Δυτικούς, η στροφή στην ατζέντα αποδίδει καρπούς.
Ο πολιτικός σχολιαστής Αντρέι Κολέσνικοφ, έγραψε σε ένα δοκίμιο για το Carnegie Endowment:
Το Κρεμλίνο κατάφερε να μετατρέψει την ‘ειδική επιχείρηση’ σε ‘λαϊκό πόλεμο’, κάτι που οφείλει να
ενώσει ολόκληρο το έθνος. Όποιος είναι εναντίον του Κρεμλίνου –‘προδότης του έθνους’ σύμφωνα με
τον Πούτιν– θα παταχθεί.
Η αλλαγή της επίσημης στάσης απέναντι στην εισβολή, είναι κάτι περισσότερο από μια
προπαγανδιστική στροφή: μια προσπάθεια να εμπλακεί κάθε Ρώσος στον πόλεμο που εξελίσσεται. «Το σημερινό κύμα του ρωσικού εθνικισμού/ιμπεριαλισμού προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει αυτόν τον πόλεμο ώστε να καταστεί αφετηρία για την γέννηση ενός νέου ρωσικού έθνους, απαλλαγμένου από κάθε δυτική επιρροή», έγραψε πρόσφατα στο τουΐτερ ο Άντριου Μίχτα, του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μελετών Ασφάλειας George C. Marshall. «Αν η Ρωσία βρίσκεται πράγματι σε ένα σημείο καμπής του πολιτισμού της, τότε υπάρχουν εγγενείς περιορισμοί σε οποιαδήποτε διευκόλυνση της Μόσχα κι αν σχεδιάζουν οι δικές μας πολιτικές ελίτ. Ο Πούτιν δεν θέλει απλώς να νικήσει την Ουκρανία –επιδιώκει
μια πολιτισμική νίκη επί της Δύσης. Θα πρέπει επί τέλους να το παραδεχθούμε».
Οι ‘αγανακτισμένοι πατριώτες’ και οι οπαδοί του στυλ μισθοφόρου που ενσαρκώνει ο Πριγκοζίν θα
έπρεπε να ανησυχούν για κάποιου είδους προδοτικό συμβιβασμό εκ μέρους του Πούτιν, αν εκείνος
προχωρούσε στη φίμωσή τους, κλείνοντας το κανάλι του Στρέλκοφ στο Τέλεγκραμ ή επιτρέποντας το
ρωσικό στρατό να θέσει υπό τη διοίκησή του τα τάγματα εφόδου του Πριγκοζίν –όπως ζητάει εδώ και καιρό η ανώτατη στρατιωτική διοίκηση.
Αν όντως ήθελε να προβεί σε οποιονδήποτε συμβιβασμό με τη Δύση, ο μανιακός με τον έλεγχο Πούτιν, δεν θα ανεχόταν τον θόρυβο που κάνουν. Ωστόσο φαίνεται να κάνει κάτι άλλο, επιμένει και ελπίζει πως η ελίτ των κεφαλαιοκρατών της Ρωσίας θα προσαρμοστεί στη νέα τάξη πραγμάτων, όπως έχει συμβεί τόσες και τόσες φορές στο παρελθόν, και ότι απλώς χρειάζεται χρόνο.
Η επένδυση του Πούτιν στην ‘πολιτιστική στροφή’ της Ρωσίας –για να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση
του Μίχτα, είναι πολύ κρισιμότερη από εκείνη των Πριγκοζίν ή του Στρέλκοφ. Ποντάρει σε αυτήν την
τεράστια εξουσία του, και επιτρέπει την επιβίωση των φωνών που διαφοροποιούνται έστω και
ελάχιστα, μόνο αν σε τελευταία ανάλυση βρίσκονται σε συντονισμό με την κατεύθυνση που ο ίδιος
θέλει να δώσει. Και μόνο μια μεγάλη στρατιωτική ήττα θα μπορούσε, θεωρητικά, να αλλάξει την
κατάσταση αυτήν.
Ο Λέονιντ Μπερσίντσκι είναι μέλος του Bloomberg News, ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησαν οι
μεταφράσεις του στο 1984 του Τζόρτζ Όργουελ, και τη Δίκη του Φράνς Κάφκα στα ρωσικά.
