του Τάκη Θεοδωρόπουλου από την Καθημερινή
Κάθε Παρασκευή βράδυ στις εννιά ήταν η ώρα των «Αποστρόφων», της τηλεοπτικής εκπομπής του Μπερνάρ Πιβό. Ωρα μεγάλης ακροαματικότητας, εκπομπή για το βιβλίο και τη λογοτεχνία. Κάτι μοναδικό. Ο διευθυντής ορχήστρας, ο Μπερνάρ Πιβό, μια φυσιογνωμία καλοβαλμένου Γάλλου αστού που δεν θύμιζε καθόλου όσους περιφέρονταν τότε φορώντας τη στολή του διανοούμενου ή του καλλιτέχνη. Θα μπορούσε να είναι διευθυντής σε υποκατάστημα τραπέζης, δικηγόρος ή γιατρός. Ο μέσος καλλιεργημένος Γάλλος μπορούσε κάλλιστα να ταυτιστεί μαζί του. Οι ερωτήσεις του ήσαν απλές, δεν ήσαν όμως απλοϊκές. Ερωτήσεις που θα μπορούσε να κάνει ο οποιοσδήποτε επαρκής αναγνώστης. Ηταν αναγνώστης και είχε τον τρόπο να μεταδώσει την εμπειρία του στο κοινό. Δεν ήταν ούτε εριστικός ούτε αλαζών, κάτι μάλλον σπάνιο για τη γαλλική Δημοκρατία των Γραμμάτων στα χρόνια μετά τον Μάη του ’68.
Είχα παρακολουθήσει την εκπομπή του με τον Λακάν. Ο Λακάν τότε ήταν ο αρχιερέας της ψυχανάλυσης. Αισθανόμουν ενοχές, διότι δεν είχα καταλάβει τίποτε. Χρόνια αργότερα, αποφάσισα ότι δεν φταίω εγώ. Εφταιγε ο Λακάν που μιλούσε μια παρα-γαλλική γλώσσα, όπως λέμε παρακράτος. Δεν δίστασε να διακόψει την εκπομπή με τον Μπουκόφσκι, ο οποίος ήταν τύφλα. Θυμάμαι ακόμη την εμφάνιση του Σολζενίτσιν στον οποίον είχε προσάψει ο Ζαν Ντανιέλ ότι έχει μια αφελή άποψη για τον καπιταλισμό. Ο παριστάμενος Ζαν ντ’ Ορμεσόν τον έκοψε λέγοντάς του: «Εσείς δεν έχετε ζήσει σε γκουλάγκ». Θυμάμαι ακόμη ότι όταν είχε πάρει το Νομπέλ ο Ελύτης, είχε μιλήσει για έναν άγνωστο Ελληνα ποιητή. Η εμφάνιση ενός συγγραφέα στην εκπομπή του ήταν το όνειρο κάθε εκδότη· την επομένη οι πωλήσεις του απογειώνονταν. Ομως αυτό που κάνει τον Πιβό ανεπανάληπτο ήταν η εντιμότητα και η επάρκεια του αναγνώστη. Οπως είχε πει κάποτε, από τότε που αποφάσισε να κάνει την εκπομπή ήξερε πως θα περάσει τη ζωή του διαβάζοντας. Δεν «έμαθε τους Γάλλους να διαβάζουν λογοτεχνία». Απλώς κατάφερε να εκφράσει όσους διάβαζαν λογοτεχνία.
Τον γνώρισα χάρη στην πρωτοβουλία του ΕΚΕΒΙ και της διευθύντριάς του Κατρίν Βελισσάρη να κάνει μια σειρά εκπομπών με τον Πιβό με Ελληνες συγγραφείς. Παρουσίασε το «Μυθιστόρημα του Ξενοφώντα». Με είχε εντυπωσιάσει η αγάπη του για τη λεπτομέρεια. Οταν ένας φίλος έβαλε υποψηφιότητα για το περίφημο γαστρονομικό Club des Cent, στο οποίο ήταν μέλος, ο Πιβό τον ρώτησε αν είχε διαβάσει το «Αριστερό χέρι της Αφροδίτης». Ο ίδιος είχε γράψει ένα εξαιρετικό κείμενο για τη γαλλική του έκδοση στη Journal du Dimanche. Η εποχή του Πιβό έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Οχι μόνο για την τηλεόραση, αλλά και για τη λογοτεχνία.
2 ΣΧΟΛΙΑ
“Τον γνώρισα χάρη στην πρωτοβουλία του ΕΚΕΒΙ και της διευθύντριάς του Κατρίν Βελισσάρη να κάνει μια σειρά εκπομπών με τον Πιβό με Ελληνες συγγραφείς”. Δεν είναι ακριβές αυτό που αναφέρεται. Η ΕΡΤ και το αλήστου μνήμης ΕΚΕΒΟ χρυσοπλήρωσαν (;) τον τότε συνταξιούχο να κάνει παρουσιάσεις Ελλήνων συγγραφέων που είχαν μεταφρασθεί στα γαλλικά. Απαραίτητος όρος να μιλάνε, οι συγγραφείς Γαλλικά. Η εκπομπή δεν θα παρουσιαζόταν στην Γαλλία, όπως αφήνεται να εννοηθεί, αλλά στην Ελλάδα. Οι Έλληνες θεατές θα παρακολουθούσαν με υπότιτλους τους γαλλοτραφείς συγγραφείς μας;. Για την εξοργιστική αυτή δουλικότητα, που προοινωνίζεται την γλοιώδη στάση μας απέναντι στον Ράμα, στους Σκοπιανούς, και στον Ερντογάν, είχα γράψει στην Ελευθεροτυπία, στην Βιβλιοθήκη, επί διευθύνσεως του ποιητή Γιώργου Χρονά, το άρθρο: Οι Δανεικές κεραίες εποχής μας. Ελπίζω τώρα που πουλκήθηκε το σήμα της Ε να ξανανέβει η ιστοσελίδα enet Με την ευκαιρία: ξέρει κάποιος πόσο αμοίφθηκε ο απελθών για τις έξι ή οκτώ εκπομπές του προς τους ιθαγενείς;
Δηλαδή δεν ήξερε τον Ελύτη, ο εξαιρετικά καλλιεργημένος παρουσιαστής, και ήξερε τους μετέπειτα μεταφρασθέντες, οι οποίοι, ποιοι ήταν, το άρθρο όφειλε να τους αναφέρει, δεν όφειλε;