του Κωνσταντίνου Μπλάθρα από το Άρδην τ. 129
Η καινούργια ταινία ντοκιμαντέρ της Ελίνας Ψύκου έγινε γνωστή και συζητήθηκε περισσότερο ως… αφίσα. Με τον επιστολιμαίο διάλογο του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης με τη διευθύντρια του Φεστιβάλ. Ας τον παρακάμψουμε, αν και λέει πολλά για το τι είναι η τέχνη στην Ελλάδα σήμερα και τι είναι δημόσιος χώρος και πολιτική. Αξίζει να δούμε την ταινία. Όχι γιατί φέρνει κάτι καινούργιο –παραβιάζει θύρες από καιρό ανοιχτές, τουλάχιστον στην Ελλάδα–, αλλά γιατί έχει ενδιαφέρον η σχετική συζήτηση, όταν μάλιστα γίνεται με πρωταγωνίστρια τη γυναίκα. Η έρευνα, λοιπόν, του ντοκιμαντέρ της Ψύκου εξακτινώνεται σε τρία θέματα: άμβλωση, τεχνητή γονιμοποίηση, ευθανασία (ή όπως ονομάζεται: «υποβοηθούμενη αυτοκτονία»). Το τρίτο δεν σχετίζεται, βέβαια, αποκλειστικά με τις γυναίκες – ούτε τα άλλα δύο, κατά τη γνώμη μου. Η ταινία ξετυλίγεται ως ιστορία τριών γυναικών, μιας κοπέλας από τη Μάλτα, που είναι έγκυος και θέλει να κάνει άμβλωση, που στη Μάλτα απαγορεύεται, μιας Ιταλίδας, που θέλει να κάνει εξωσωματική με όρους που δεν μπορεί να γίνει στην Ιταλία, και μιας Ελληνίδας, που σκέφτεται να υποστεί υποβοηθούμενη αυτοκτονία, όταν θα έχουν έρθει τα γεροντάματά της. Η Ψύκου πλέκει το θέμα της πάνω σε μια οιονεί αντιπαράθεση με τον επίσημο χριστιανισμό (Βατικανό), μέσω κυρίως κάποιων κομματιών μιούζικαλ, με το τραγούδι «Papa don’t preach!» (Πάπα, μην κηρύττεις!) και εικόνες (αγάλματα) χριστιανικής ευσέβειας, εξ ων και η περιλάλητη αφίσα. Η Μαλτέζα θα πάει στη Σικελία για να κάνει τη δουλειά της, η Ιταλίδα στην Ελλάδα και η Ελληνίδα στην Ελβετία, αναζητώντας η καθεμία την εκπλήρωση των επιθυμιών της.
Προσωπικά, η ταινία δεν μου είπε κάτι καινούργιο, πλην ίσως της ενδιαφέρουσας κινηματογραφικής δομής, χωρίς ωστόσο να είναι κάτι το εξαιρετικό. Έμαθα, βέβαια, ότι η Ελλάδα είναι προορισμός «αναπαραγωγικού τουρισμού». «Λυμένο» προφανώς ζήτημα στα καθ’ ημάς. Συνεπώς, η ταινία, επί του συγκεκριμένου, δεν αφορά τις Ελληνίδες και τις διεκδικήσεις τους, καθώς αυτές μοιάζει να έχουν πληρωθεί. Το ίδιο συμβαίνει και με την άμβλωση. Ως προς την «υποβοηθούμενη αυτοκτονία», δεν είναι αποκλειστικά γυναικείο θέμα και υπάρχει πολύς προβληματισμός σχετικά. Τι θέλω να πω; Η φεμινιστική, ας πούμε, αιχμή του δόρατος της ταινίας δεν έχει κάτι να τρυπήσει. Αφορά τη Μάλτα, θα μου πείτε, και ίσως κάποιες άλλες περιφερειακές ευρωπαϊκές χώρες – για τον υπόλοιπο κόσμο, έτσι κι αλλιώς, δεν γίνεται λόγος στην ταινία. Οπότε τι; Τα γυναικεία ζητήματα είναι λυμένα στην Ελλάδα; Προφανώς όχι. Αλλά και πάλι, περί αυτών δεν γίνεται λόγος εδώ.
Έχει όμως ενδιαφέρον κάτι άλλο. Στο φινάλε, η Ελβετίδα γιατρός που αναλαμβάνει τις «υποβοηθούμενες αυτοκτονίες», για να υπερασπιστεί τα όσα κάνει, λέει: γιατί η άμβλωση είναι νόμιμη και η «αυτοκτονία» όχι; Ο γιατρός βάζει τη σωλήνα και απορροφά το έμβρυο ενώ είναι ακόμα ζωντανό, και το σκοτώνει χωρίς να το ρωτήσει. Εμείς δίνουμε ένα δηλητήριο σε κάποιον που ο ίδιος θέλει να πεθάνει. Γιατί αυτή η διάκριση; Τετράγωνη λογική τω όντι! Το κριτήριο και στη μία και στην άλλη περίπτωση –η γιατρός τα λέει– είναι ότι ο θάνατος κάποιου βοηθάει κάποιον άλλον να ζήσει καλύτερα. Τετράγωνο και φρικαλέο, λέω εγώ. Ή όπως κυνικά διατυπώνεται από μία από τις γυναίκες της ταινίας: «Η ζωή δεν έχει ανάγκη εσένα κι εμένα, δεν πεθαίνει με μας»! Δεν θα πω άλλα, μόνο ότι μου έκανε κατάπληξη που για την έρευνα της ταινίας αυτά περνάνε έτσι. Μήπως από εδώ έπρεπε να αρχίζει η ταινία; Αλλ’ όχι. Κατά το παλαιό «αν η πραγματικότητα είναι αντίθετη στις ιδέες, τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα». Τόσο το χειρότερο για τον κινηματογράφο.
