18 Αυγούστου 2004: Το αγώνισμα της σφαιροβολίας διεξήχθη στην Αρχαία Ολυμπία.
του Αλέξανδρου Ασωνίτη
Υπάρχει απάντηση στην κραυγαλέα ρηχότητα, να μην πω χυδαιότητα, της τελετής ενάρξεως των Ολυμπιακών στο Παρίσι (θα δούμε την τελετή λήξεως, αλλά ένα «εύγε!» πάλι στον Δημήτρη Παπαϊωάννου για το 2004), η οποία αντανακλά την παρακμή της Δύσης αλλά και το πώς αντιμετωπίζονται γενικά οι Αγώνες, μπορεί, λοιπόν, να υπάρξει μια άλλη πρόταση για τους Ολυμπιακούς, χωρίς να «ενοχληθούν» τα σημερινά Olympic Games με τα τεράστια και πολυπλόκαμα συμφέροντα και κέρδη, που θα εναντιωθούν;
Υπάρχει, και είναι η διεξαγωγή Ολυμπιακών αγώνων στην Ολυμπία, που θα είναι απολύτως διακριτοί και με άλλη ονομασία από τους σημερινούς. Ας δούμε αναλυτικότερα την πρόταση, τα ζητήματα και τις πιθανότητες, έστω κι αν πολύ δύσκολα κάποια ελληνική κυβέρνηση θα τολμούσε να τους πραγματοποιήσει και να υπάρξει, η κυβέρνηση και η Ελλάδα -γιατί περί αυτού πρόκειται στο βάθος. Πολλές άλλες χώρες στην θέση μας θα τους διεξήγαγαν προ πολλού, δεν χρειάζεται να ονοματίσω.
Για την διεξαγωγή τους πρέπει:
Α) Να το επιτρέπει η κατάσταση του αρχαίου σταδίου στην Ολυμπία. Απάντηση μπορεί να δώσει μόνο το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Στους Ολυμπιακούς των Αθηνών του 2004 διηξήχθη με επιτυχία η σφαιροβολία στην Ολυμπία, ενώ στο αρχαίο στάδιο της Νεμέας διεξάγονται κάθε χρόνο, με ελεύθερη ερασιτεχνική συμμετοχή, τα σύγχρονα Νέμεα, με δρόμους ταχύτητας. Η Νεμέα μπορεί, συνεπώς, να φιλοξενήσει αγωνίσματα, προκριματικά, ας πούμε, για να ελαφρυνθεί η «καταπόνηση» του σταδίου της Ολυμπίας. Μέχρι προ ετών χρησιμοποιείτο για εκδηλώσεις και το στάδιο των Δελφών (όπου διεξάγονταν τα Πύθια και προ εκατονταετίας οι περίφημες Δελφικοί Εορτές του Άγγελου Σικελιανού, δεν είναι άσχημη ιδέα να ξεκινήσουν οι αγώνες το 2030, 100 χρόνια από το πέρας των Δελφικών Εορτών), ενώ στο στάδιο των Ισθμίων (όπου γίνονταν τα Ίσθμια) έχει αναδειχθεί μόνο ο χώρος της εκκίνησης των δρομέων -το νεώτερο στάδιο δεν έχει ανασκαφεί. Μπορεί, δηλαδή, να γίνει μια αξιοποίηση και χρήση των χώρων που διεξάγονται οι τέσσερις μεγάλοι πανελλήνιοι αγώνες. Στο εύλογο ερώτημα γιατί δεν κινδυνεύει το στάδιο της Νεμέας και τυχόν θα κινδυνεύσει της Ολυμπίας, θα μας απαντήσει το ΚΑΣ. Αυτή είναι η πρώτη προϋπόθεση για την διεξαγωγή αγώνων στην Ολυμπία.
Η δεύτερη:
Β) Να μην εκφράσει αντιρρήσεις-άρνηση η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή που δεν επιτρέπει την χρήση της λέξης «Ολυμπιακοί», του σήματος με τους πέντε κύκλους κ.α. Στον Ολυμπιακό Καταστατικό Χάρτη δεν βρήκα περισσότερα στοιχεία ούτε στα σχετικά με την ΔΟΕ.
Εδώ πρέπει να θυμίσω ότι Έλληνας Πρόεδρος στην ΔΟΕ ήταν μόνο, και μόνο επί μία διετία, 1894-1896, ο σπουδαίος Δημήτρης Βικέλας που πρωτοστάτησε με τον Πιερ ντε Κουμπερντέν στην αναβίωση των Αγώνων, αλλά ο δεύτερος έκλεψε την μερίδα του λέοντος: Αναφέρεται μόνο αυτός ως αναβιωτής, έχει μόνο αυτός προτομή στην Ολυμπία και ήταν πρόεδρος επί 29 χρόνια: 1896-1925! Άλλος Έλληνας δεν ξαναθήτευσε. Προτομή του Βικέλα δεν υπάρχει στην Ολυμπία ούτε η Ελλάδα το ζητάει. Στην Επιτροπή μέχρι το 2019 είχαμε συμμετοχή με δυο μέλη, ενώ δεν προβλέπεται τιμητική, μη εκτελεστική, παράλληλη προεδρία από Έλληνα.
Η δεύτερη αυτή προϋπόθεση είναι εύκολο να υπερπηδηθεί. Η ονομασία των αγώνων δεν θα εμπίπτει στην όποια τυχόν απαγόρευση της ΔΟΕ: Οι σημερινοί λέγονται Olympic games, Ολυμπιακοί Αγώνες, Παιχνίδια, Αθλήματα.
Οι προτεινόμενοι θα είναι και θα λέγονται: Αγώνες της Ολυμπίας, Races of Olympia ή Olympia’s Races. Δεν θα είναι η μόνη θεμελιώδης διαφορά. Αγωνίσματα των νέων αγώνων θα είναι μόνο τα παλιά, των Ολυμπιακών της αρχαιότητας, αφαιρουμένων αυτών που δεν μπορούν να γίνουν σήμερα, δηλ: Αρματοδρομίες, άρμα και τέθριππο, αρματοδρομίες με μουλάρια και γαϊδούρια, οπλίτης δρόμος (ο αθλητής έτρεχε με στρατιωτική εξάρτυση), αγώνας κηρύκων και σαλπιγκτών (διαγωνισμός για το ποιος θα σαλπίζει και θα αναγγέλλει στους εκάστοτε επικείμενους αγώνες).
Τα αθλήματα που μπορούν να διεξαχθούν είναι, συνεπώς:
Α) Τρεις δρόμοι: Στάδιο (διακοσάρι, σχεδόν), Δίαυλος (τετρακοσάρι, σχεδόν), Δόλιχος (γύρω στα 5000 μέτρα). Το αρχαίο πένταθλο μπορεί να «σπάσει» και να γίνεται κάθε άθλημα ξεχωριστά, αφού δεν υπάρχουν αντίστοιχοι αθλητές σήμερα, εκτός αν στο μέλλον υπάρξουν. Δηλαδή: Άλμα εις μήκος, ακόντιο, δίσκος -δίαυλος θα διεξάγεται ούτως ή άλλως, η πάλη υπάγεται σε άλλη κατηγορία. Το πένταθλο μπορεί να μεταβληθεί «νομίμως» και σε καθαρά αγώνισμα στίβου, σε τέτραθλο, αφαιρουμένης της πάλης.
Β) Οι τρεις «δυναμικοί» αγώνες: Πάλη, πυγμαχία, παγκράτιο
Γ) Ιππασία: δύο αγώνες: ιπποδρομία με γρήγορα άλογα: κέλητες, και ένας με εμπόδια.
Επομένως, μιλάμε για τα εξής: Τρία αγωνίσματα δρόμου, τρία ακόμη στίβου (τέσσερα τυχόν, με το τέτραθλο), τρία «δυναμικά», δύο ιππικά, συνολικώς 12.
Πόσοι θα μετέχουν; Ένας μόνο αθλητής από κάθε χώρα, κατόπιν «εσωτερικών» προκριματικών, φυσικά. Στην Ολυμπία, ή στην Νεμέα, θα διαγωνίζονται επίσης σε προκριματικά, ώστε να βγει η ομάδα των τελικών που θα αποτελείται από όσους αθλητές «χωράνε» στην εκκίνηση της Ολυμπίας, νομίζω δέκα.
Οι βατήρες μπορεί να είναι ή σύγχρονοι εναρμονισμένοι με τον χώρο ή στο πρότυπο των αρχαίων, ύσπληγα, π.χ. Ιππάφεση, υπάρχει αναπαράστασή τους στο συναρπαστικό μουσείο αρχαίας τεχνολογίας Κώστας Κοτσανάς.
Θα γίνονται με σημερινούς όρους: σορτσάκια, φανέλλες -παπούτσια με «καρφιά», μόνο αν δεν καταστρέφουν τον χώρο, κ.λπ.
Την οργάνωση θα έχει η Επιτροπή Αγώνων Ολυμπίας: Έλληνας ο πρόεδρος, είκοσι άλλα μέλη, τέσσερις από κάθε ήπειρο.
Σήμα των αγώνων. Ένας κότινος αρκεί.
Δεν θα υπάρχει χρόνος και μέτρηση επιδόσεων.
Ολυμπιονίκης ένας, όπως παλιά.
Διαφημίσεις κ.λπ. εμπορικά μόνο εκτός των σταδίων, ώστε η είσοδος στο στάδιο να μεγεθύνει την αντίστιξη μεταξύ των δύο αντιλήψεων. Στις φανέλλες των αθλητών μπορεί να επιτρέπονται, διακριτικά.
Και γυναίκες; Δεν θα μετάσχουν γυναίκες, θα συνεχίσουμε την πατριαρχική (σικ) παράδοση των αρχαίων;
Δεν χρειάζεται να μετάσχουν, όχι.
Γιατί θα έχουν τους δικούς τους γυναικείους αγώνες, όπως είχαν και στην αρχαιότητα, τα περίφημα Ηραία, που δεν είναι καθόλου γνωστά στο κοινό και γράφονται ανακρίβειες στον εγχώριο και διεθνή τύπο (βλ. πρόσφατο άρθρο στην «Ντόιτσε Βέλλε»), και γίνονταν κι αυτά στην Ολυμπία, πριν ή μετά τους Ολυμπιακούς, όχι ταυτόχρονα. Ήταν δρόμος 160 μέτρων. Δεν γνωρίζω αν υπάρχουν ονόματα νικητριών.
Αποκλειστικά από γυναίκες (Ελληνίδα πρόεδρος και είκοσι κυρίες από τις πέντε ηπείρους) θα αποτελείται κι η επιτροπή των Ηραίων, όπως μόνο από γυναίκες αποτελείτο η επιτροπή στην αρχαιότητα. Κάποιοι ιστορικοί θεωρούν τα Ηραία προγενέστερα των Ολυμπιακών. Γυναίκες βραβεύονταν στους Ολυμπιακούς ως ιδιοκτήτριες, ιπποτρόφοι, ίππων, όπως, μεταξύ άλλων, η γνωστή Κύνισκα (βλ. και το ομώνυμο ποίημα της Ζωής Καρέλλη, αδελφής του Νίκου-Γαβριήλ Πεντζίκη), η περίπτωση της Καλλιπάτειρας είναι διαφορετική (βλ. το ομώνυμο ποίημα του Λορέντζου Μαβίλη).
Τα Ηραία θα εμπλουτισθούν με τα άλλα αγωνίσματα των Ολυμπιακών, είναι άδικο για τις γυναίκες σήμερα να αγωνίζονται σε ένα μόνο άθλημα. Μελετητές που γνωρίζουν για τους γυναικείους αγώνες σε όλη την Ελλάδα, μπορούν να συνδράμουν με τις γνώσεις τους. (Έχω κατά νουν την εξαιρετική μελέτη του Λάμπρου Βρεττού: Λεξικό Αγώνων και Τελετών των αρχαίων Ελλήνων (εκδ. Κονιδάρη), με πολλές σχετικές πληροφορίες, μεταξύ άλλων). Στους αρχαίους Ολυμπιακούς περιλαμβάνονταν και αγώνες δρόμου εφήβων, αγοριών και κοριτσιών, των «Ηλείων παρθένων», όπως λέγονταν.
Επαναλαμβάνω, ότι οι Αγώνες της Ολυμπίας, Olympia’s Races ή Races of Olympia, και τα Ηραία Ολυμπίας, Olympia’s Herea ή Herea of Olympia, δεν θα έχουν καμμία σχέση με τα σύγχρονα Olympic games, ούτε αθλητική ούτε οργανωτική. Απολύτως καμμία. Δεν θα είναι ανταγωνιστικοί ούτε θα επικαλύπτουν, εκ των πραγμάτων άλλωστε, τα Games. Για παράδειγμα, η Επιτροπή της Ολυμπίας δεν θα απευθύνεται στις Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές, αλλά κατ’ αρχάς στις εθνικές κατ’ άθλημα ομοσπονδίες, π.χ, για τον στίβο στον αντίστοιχο ΣΕΓΑΣ της Αργεντινής, στην ομοσπονδία πάλης, ιππασίας κλπ. κλπ., ώσπου να συσταθούν Εθνικές Επιτροπές Αγώνων Ολυμπίας.
Αυτή είναι η πρόταση, σε γενικές γραμμές -συγγνώμη για τυχόν αβλεψίες ως προς τις πληροφορίες. Πρέπει να ετοιμάσουμε ένα πλήρες ολοκληρωμένο σχέδιο που θα προβλέπει κάθε λεπτομέρεια και θα απαντάει προκαταβολικώς σε κάθε «ένσταση». Κανείς δεν μπορεί να αντιταχθεί στην διεξαγωγή τέτοιων αγώνων, την διοργάνωση των οποίων δικαιούμαστε ιστορικώς και ηθικώς. Δεν χρειάζεται να πω για τα πάσης φύσεως οφέλη, από οικονομικά έως γεωπολιτικά. Να υπενθυμίσω ότι ο Κων. Καραμανλής είχε προτείνει την μόνιμη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Games στην Ελλάδα, αλλά ήταν αδύνατο να γίνει δεκτή η πρότασή του, όπως και δεν έγινε. Το είχαμε ζητήσει ανεπιτυχώς και το 1896 -πολλοί επίσης ήταν οι Έλληνες που μιλούσαν νωρίτερα για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων (π.χ. Μηνάς Μινωΐδης, Αλέξανδρος Σούτσος κ.ά.).
Ανεξάρτητοι σύγχρονοι αγώνες, λοιπόν, με σύγχρονους όρους διεξαγωγής, στον χώρο της Ολυμπίας ή και της Νεμέας ή και των Δελφών, με συγκεκριμένο όριο θεατών, αναλογικά μοιρασμένο ανά ήπειρο, απολύτως ξεχωριστοί απ’ τα Games και απ’ όλους. Οι θεατές, Έλληνες ή ξένοι, δεν θα μπορούν να παρακολουθήσουν πάνω από μια φορά τα Ολύμπια ή τα Ηραία. Στην αρχαιότητα τους παρακολουθούσαν επίσης δούλοι και μη Έλληνες.
Αποφασιστικότητα, οργάνωση και τόλμη, σοβαρότητα, στιβαρότητα και μέθοδος χρειάζονται για να ευοδωθεί το εγχείρημα (κι ας μην μας εμποδίσουν οι επιδόσεις μας αλλού, διαφορετικά δεν θα ξεφύγουμε ποτέ απ’ την διστακτικότητα-δειλία που μας ταλανίζει):
Όλα μπορούν να λυθούν, εφ’ όσον μπορεί να χρησιμοποιηθεί το στάδιο.
Ποιος αθλητής και ποια αθλήτρια δεν θα ήθελε να αγωνισθεί στην Ολυμπία;
Αμ’ έπος, αμ’ έργον, που λέγανε και παλιά εκεί γύρω.
*Ο Αλέξανδρος Ασωνίτης είναι συγγραφέας. Η μυθιστορηματική του τριλογία: Εκτέλεση, Εκδίκηση, Καθαρμοί, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Διευθύνει την σχολή σεμιναρίων Ανοιχτή Τέχνη, στο Σύνταγμα
