του Άριστου Μιχαηλίδη από τον Φιλελεύθερο
Την Κυριακή διαβάσαμε την πιο σύντομη, εύληπτη, διαφωτιστική και εμπεριστατωμένη ανάλυση για την κυπριακή διάλεκτο. Μια μεστή απάντηση σε όσους προσπαθούν να ιδεολογικοποιήσουν τη γλώσσα μας και να την παρουσιάσουν ως αυτόνομη, στο πλαίσιο ευρύτερου σχεδιασμού, που θέλει να κτίσει ιδεολογίες για ένα ανύπαρκτο κυπριακό έθνος. Ήταν στο Φιλελεύθερο, σε συνέντευξη της Μαρίνας Σχίζα με τον δρα Γεώργιο Ξενή, αναπληρωτή καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, ο οποίος τιμήθηκε (προς τιμή όλων μας) από την Ακαδημία Αθηνών για το έργο του Αρχαία σχόλια στην Ηλέκτρα του Σοφοκλή. Δεν χρειάζεται να πούμε τίποτε άλλο, απλώς παραθέτουμε και σ΄ αυτή τη στήλη την απάντηση του, γιατί πιστεύουμε ότι πρέπει να διαβαστεί από όλους:
«Η επιστημονική μελέτη της κυπριακής κατέδειξε σαφώς ότι πρόκειται για μια διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας η οποία ως προς την αρχαϊκότητα των χαρακτηριστικών της είναι εφάμιλλη λ.χ. της ποντιακής διαλέκτου. Πολύ καλή γλωσσολογική παρουσίαση του θέματος παρέχει ο Καθηγητής Χαράλαμπος Συμεωνίδης σε πρόσφατο σύγγραμμά του. Η ελληνικότητα της κυπριακής όμως προκύπτει και από την ιστορία. Την κυπριακή διάλεκτο την έφεραν μαζί τους οι πρόγονοί μας Έλληνες, που έφθασαν τον 12o αι. π.Χ., μετά την κατάρρευση των μυκηναϊκών ανακτόρων, για μόνιμη εγκατάσταση στην Κύπρο. Και επειδή οι πρώτοι Έλληνες της Κύπρου κατήγοντο από την περιοχή της Αρκαδίας της κεντρικής Πελοποννήσου, η αρχαία κυπριακή διάλεκτος έχει στενότατες ομοιότητες και συγγένειες με την αρχαία αρκαδική διάλεκτο: και οι δύο διάλεκτοι, κυπριακή και αρκαδική, συνανήκουν μαζί με την παμφυλιακή στη λεγόμενη αχαϊκή ομάδα των ελληνικών διαλέκτων. Η αρχαία κυπριακή ομιλήθηκε για κάπου 1000 χρόνια στην Κύπρο, αλλά την εποχή των ελληνιστικών χρόνων, όπως συνέβη και με τις υπόλοιπες ελληνικές διαλέκτους, υπεχώρησε στην επεκτατική προέλαση της λεγόμενης ελληνιστικής Κοινής, η οποία ήταν ένα κοινό εκφραστικό όργανο που κάλυπτε όλους τους Έλληνες. Αργότερα κατά τον 7ο αι. μ.Χ. άρχισε δειλά-δειλά, όπως πάλι οι άλλες ελληνικές διάλεκτοι, να επανεμφανίζεται ως μεσαιωνική κυπριακή. Η φάση αυτή κάλυψε και την περίοδο της φραγκοκρατίας και ενετοκρατίας. Το 1571 μ.Χ. με την κατάκτηση της νήσου από τους Οθωμανούς άρχεται η νεότερη και σύγχρονη φάση της Κυπριακής. Πρέπει να πούμε ότι καθ’ όλη την πορεία της η Κυπριακή συμπορεύτηκε και με άλλες ελληνικές διαλέκτους. Η στενή της σχέση με αυτές είναι πολύ ορατή. Καλό παράδειγμα είναι το ιδίωμα που ομιλείται σήμερα στον Αρχάγγελο της Ρόδου. Όποιος πάει εκεί θα νομίζει ότι βρίσκεται στην Κύπρο. Τόσο πανομοιότυπες είναι οι δύο ελληνικές διάλεκτοι. Αυτό που ονομάσατε επανεκτίμηση της Κυπριακής δεν είναι μια προσπάθεια μελέτης βασιζόμενη σε νέα επιστημονικά δεδομένα. Επιστημονικώς τα πράγματα έχουν όπως σας τα είπα. Αυτό που γίνεται είναι μια προσπάθεια ιδεολογικοποίησης της κυπριακής διαλέκτου. Δηλαδή κάποιοι κύκλοι, συνήθως τους λέμε Νεοκυπρίους, επειδή έπαψαν να αισθάνονται οι ίδιοι Έλληνες κατά παραβίαση των ιστορικών δεδομένων, θεωρούν ότι μπορούν να αποκόψουν την κυπριακή από τον ελληνικό κορμό και να την παρουσιάσουν ως αυτόνομη γλώσσα. Ακολουθούν μεθοδικά μια ορισμένη διαδικασία (τυποποίηση κυπριακής, εισαγωγή της στην εκπαίδευση κτλ). Όμως η εκτίμησή μου είναι ότι το ιδεολογικό, αντιεπιστημονικό και ανιστόρητο αυτό πείραμα δεν έχει προοπτική επιτυχίας για πολλούς λόγους».
Άριστος Μιχαηλίδης
6 ΣΧΟΛΙΑ
Σωστά όλα περί ιδεολογικοποίησης. Όμως ο κ. καθηγητής δεν φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει μερικά πράματα, και πέφτει σε αντιφάσεις.
Τη Κυπριακή διάλεκτο δεν την έφεραν οι Μυκηναίοι τον 12ο αι. π.Χ. Αυτό που έφεραν οι Μυκηναίοι είναι την αρχαία Κυπριακή διάλεκτο, η οποία όμως ακολούθησε τη πορεία και των άλλων αρχαίων διαλέκτων, οι οποίες συγχωνεύθηκαν σ’ αυτό που ονομάστηκε Ελληνιστική Κοινή. Ώστε, η σημερινή Κυπριακή διάλεκτος δεν κατάγεται από τη Μυκηναϊκή, αλλά από το Βυζάντιο.
Ο κ. καθηγητής λέει πως η σημερινή Κυπριακή “άρχισε να επανεμφανίζεται” τον 7ο αι. μ.Χ. Εμ, όχι, αυτό είναι λάθος, διότι δεν επρόκειτο για επανεμφάνιση. Επρόκειτο για διαφοροποίηση της Βυζαντινής Κοινής.
Πάντως, η επικρατούσα γνώμη είναι πως η διαφοροποίηση αυτή ξεκίνησε με τη καθοδική πορεία του Βυζαντίου, όταν οι σχέσεις μεταξύ των διαφόρων περιοχών άρχισαν να ατονούν. Ώστε, οι απαρχές της Κυπριακής τοποθετούνται μετά το 1000 μ.Χ.
Όσο για το βιβλίο του Συμεωνίδη…., άσε, μεγάλος πόνος. (άραγε, αυτό μελέτησε ο κ. Ξενής και λέει όσα λέει;). Κρίμα, αλλά άμα ο κ. Συμεωνίδης δεν ήθελε να διαπράττει έργα όπως η “εποχή του μέσου χαλκού”, ας έπαιρνε ένα επιμελητή στο βιβλίο του. Και άμα ήθελε να δίνει και δίσκο με το βιβλίο του με τάχα-μου δείγματα Κυπριακής, ε, ας ρωτούσε πρώτα κανένα Κύπριο αν τα μειράκια οι φοιτητές που ηχογράφησε ξέρουν Κυπριακά.
-.
Θα ήθελα να εκφράσω τα συγχαρητήριά μου στον Καθηγητή κ. Γεώργιο Ξενή για το σημαντικό έργο που επιτελεί καθώς και για τη βράβευσή του από την Ακαδημία Αθηνών πριν ένα μήνα! Δεν θα μπορούσα να βρω μέσα σε τόσο λίγες λέξεις πιο εμπεριστατωμένη παρουσίαση της ιστορίας της Κυπριακής Διαλέκτου.
Σχετικά με το σχόλιο του κ. Χατζηκωσταράτσου θα ήθελα να εκφράσω τη διαφωνία μου: τα πρώτα στοιχεία της μεσαιωνικής κυπριακής διαλέκτου εμφανίζονται όντως τον 7ο αι. μ.Χ. και συγκεκριμένα στο έργο του Λεοντίου επισκόπου Νεαπόλεως για τον βίο του αγίου Ιωάννη του Ελεήμονος. Σχετικά δε με την ιστορία των νεο-ελληνικών διαλέκτων ο κ. Καθηγητής βρίσκεται σε συμφωνία, εκτός από τον Χαράλαμπο Συμεωνίδη, και με την ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας του κ. Μπαμπινιώτη (σελ. 151). Τέλος, ο Χαράλαμπος Συμεωνίδης, Καθηγητής για κάπου 40 χρόνια στο ΑΠΘ, είναι επιστήμονας με διεθνή αναγνώριση και δεν θεωρώ αντικειμενικές τις κρίσεις του κ. Χατζηκωσταράτσου.
Με φιλικούς χαιρετισμούς,
Στέφανος
Διδάκτωρ Γλωσσολογίας
Μπράβο στον κύριο Ξενή που έχει το θάρρος να λέει τη γνώμη του, παρόλο που τον βρίζουν αριστερίζοντα μπλοκ χαρακτηρίζοντάς τον τάχα γραφικό και μαϊντανό των ΜΜΕ. Ανδεν ήταν κι αυτός, δεν θα υπήρχε καμιά αντίσταση στις προσπάθειες αφελληνισμού του νησιού μας. Ευτυχώς που έχουμε κι αυτόν τον ακαδημαϊκό για να βάλει στη θέση τους άλλους ακαδημαϊκούς οι οποίοι δυστυχώς ασπάστηκαν την νεοκυπριακή ιδεολογία και μιλούν περί κυπριακής λογοτεχνίας (!) . Τέτοιοι είναι οι Κεχαγιόγλου, Παπαλεοντίου, και ο Μιχάλης Πιερής. Οι δύο πρώτοι έχουν βγάλει ένα βιβλίο για την «κυπριακή λογοτεχνία» ωσάν να υπάρχει κυπριακό έθνος! Ο τελευταίος μας ήρθε τον περασμένο μήνα στο Λονδίνο εδώ που σπουδάζω και με άφησε έκπληκτη όταν τον άκουσα να μιλά για «τη ζωτικότητα της κυπριακής διαλέκτου και η σημασία της χρήσης της σήμερα». Μιλούσε κι αυτός για «σταθμούς της κυπριακής (!) λογοτεχνίας». Αλλά εγώ έχω να προσθέσω ότι οι νεοκύπριοι προσπαθούν να αφελληνίσουν όχι μόνο τη νεότερη ιστορία μας, αλλά και την αρχαία μας. Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου βρήκα βιβλία που ονομάζονται «Αρχαία κυπριακή (!) γραμματεία» παρακαλώ από τους καθηγητάδες Ανδρέα Βοσκό και Ιωάννη Ταϊφάκο! Αν είναι ποτέ δυνατόν! Όλοι αυτοί οι «ακαδημαϊκοί» έχουν κρυφό σχέδιο να δημιουργήσουν κυπριακή εθνική συνείδηση! Ευτυχώς που υπάρχουν και σοβαροί ακαδημαϊκοί όπως ο κύριος Ξενής που με τις εμφανίσεις του στα ραδιόφωνα θα βάλει στη θέση του όλους αυτούς του νεοκύπριους καθηγητάδες!..
@ Costas F.
Αγαπητέ κ. Κώστα,
Ευχαριστώ πολύ για τα καλά σας λόγια. Πράγματι υπάρχει ένας νεοκυπριακός κύκλος που δρα εντόνως τον τελευταίο καιρό στην Κύπρο, και αυτός περιλαμβάνει όχι μόνο Κυπρίους αλλά και Ελλαδίτες Καθηγητές. Διαπράττετε όμως ένα σοβαρό σφάλμα, αν μου επιτρέπετε. Οι Καθηγητές κ. Ταϊφάκος και κ. Πιερής και κ. Βοσκός καμία σχέση δεν έχουν με τους κύκλους αυτούς. Δρουν με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο, δηλαδή χρόνια τώρα από διάφορες θέσεις ευθύνης υποστηρίζουν την ιστορική αλήθεια και τα ελληνικά γράμματα στην Κύπρο και με το έργο τους προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό. Ο κ. Ταϊφάκος μάλιστα ήταν ο επόπτης της διδακτορικής μου διατριβής. Ο τίτλος της σειράς του Ιδρύματος Λεβέντη “αρχαία κυπριακή γραμματεία” σημαίνει “ελληνική γραμματεία γραμμένη από Έλληνες της αρχαίας Κύπρου” και έτσι τον εννοούν οι συγγραφείς. Όσον αφορά στον κ. Πιερή γνωρίζω προσωπικά και τον ίδιο και είμαι βέβαιος ότι τον έχετε παρερμηνεύσει. Η μελέτη της διαλέκτου μας και η προβολή της δεν σημαίνει ότι κάποιος είναι Νεοκύπριος. Προς Θεού! Η νεοκυπριακή ιδεολογία συνίσταται σε προσπάθεια διαστρέβλωσης της διαλέκτου μας, δηλ. αναγωγής της διαλέκτου σε γλώσσα και συνεπακόλουθου εκτοπισμού της Νεοελληνικής Κοινής από τον γλωσσικό χάρτη της Κύπρου.
Γιώργος Α. Ξενής.
Δεν υπάρχει κανένας νεοκυπριακός κύκλος, ούτε στην Κύπρο ούτε στην Ελλάδα. Ίσως, όμως, μέσα στο ενύπνιο μερικών, να ξεπροβάλλουν νεοκυπριακά φαντάσματα. Οι κύριοι Γ. Κεχαγιόγλου (από τους σημαντικότερους νεοελληνιστές παγκοσμίως) και Λ. Παπαλεοντίου (ίσως ο κορυφαίος Κύπριος μελετητής της Κυπριακής Λογοτεχνίας), με το πρόσφατο (δις βραβευμένο) βιβλίο τους για την “Ιστορία της νεότερης Κυπριακής Λογοτεχνίας”, έχουν εντάξει τη μελέτη της λογοτεχνικής παραγωγής του τόπου μας μέσα σε ένα αυστηρώς φιλολογικό (άρα και επιστημονικό) πλαίσιο. Επομένως, είναι καλό να μη βγάζουμε τη γλώσσα μας ή, στην προκειμένη περίπτωση, την… ηλεκτρονική γραφίδα μας περίπατο και να είμαστε προσεκτικοί όταν καταφερόμαστε εναντίον φιλολόγων, οι οποίοι θα έπρεπε κανονικά να αποτελούν πρότυπο για νεότερους πανεπιστημιακούς ή άλλους ερευνητές της λογοτεχνίας μας. Το θέμα που θα έπρεπε να μας απασχολήσει εδώ είναι ποιοι από τους παραπάνω πανεπιστημιακούς (και εννοώ βέβαια τους προστάτες του κ. Ξενή) συνεχίζουν να παραγάγουν επιστημονικό έργο και ποιοι έχουν περιπέσει σε αντι-φιλολογική ραστώνη. Αν ο κ.Ξενής επιθυμεί να “αποδείξει” ότι οι Γ. Κεχαγιόγλου-Λ. Παπαλεοντίου είναι πράγματι νεοκύπριοι, τότε θα μπορούσε, αν έχει τα φιλολογικά κότσια, να δημοσιεύσει επιστημονικό άρθρο σε φιλολογικό περιοδικό, και όχι, εννοείται, στις εφημερίδες με κειμενάκια του ποδαριού. Ιδού η Ρόδος…
Επίσης, τι έχει να πει ο κ. Ξενής για το γεγονός ότι ο Νεόφυτος Επιφανίου, με δημοσίευμά του στον “Πολίτη”, τον έχει απογυμνώσει εντελώς; Αλλά αυτά παθαίνει κανείς (π.χ. ένας κλασικός φιλόλογος) όταν τσαλαβουττά στα χωράφια της κοινωνιογλωσσολογίας χωρίς να έχει στη διάθεσή του τον απαραίτητο επιστημονικό εξοπλισμό.
Κώστας Γεωργίου
(φιλόλογος)
Συγχαρητήρια στον καθηγητή, Όντως η κυπριακή διάλεκτος ανήκει στην Κυπροαρκαδική και διατηρήθηκε πιο πολύ ως διάλεκτος τόσο πολύ,για τρεις λόγους: 1ο σαν νησί η Κύπρος δεν μπορούσε να επηρεαστεί εύκολα από γείτονες, 2ο: Ήταν ένας τρόπος άμυνας του λαού στους ξένους κατακτητές και 3ο το ευρύ λαϊκό στρώμα δεν είχε εύκολη πρόσβαση στην μόρφωση, οπότε η γλώσσα δεν επηρεάστηκε τόσο από την νεοελληνική. Επίσης η κυπριακή διάλεκτος επηρεάστηκε πάρα πολύ από την παλαιογαλλική γλώσσα και σ’αυτό έπαιξαν μεγάλο ρόλο και οι Ασίζες που μεταφράστηκαν στην κυπριακή διάλεκτο. Όσο για την χρήση της γλώσσας με σκοπό την δημιουργία νέου έθνους του Νεοκύπριου δεν νομίζω ότι ευσταθεί αρκεί να ψάξει κάποιος την ανάλυση της. Δεν είμαι γλωσσολόγος,νομίζω ότι αυτό είναι βασικά δικό τους θέμα, αλλά έχω ασχοληθεί πολύ ψάχνοντας τα κοινά στοιχεία γλωσσολογικά και εθίμων στο τόξο Κύπρος- Νησιά Ανατολικού Αιγίου και Θράκης.