Ο ιρλανδικός καθολικισμός

Το κυριότερο ίσως στοιχείο αυτής της διαφορετικής εικόνας είναι ο ιρλανδικός καθολικισμός και η κοινωνική θέση της Ιρλαν­δικής Εκκλησίας η οποία αντιπρο­σωπεύει το 95% του πληθυσμού. Αναμφισβήτητα, οι Ιρλανδοί είναι ένας από τους περισσότερο θρη­σκευόμενους λαούς της σημερι­νής Ευρώπης, με ποσοστό εβδο­μαδιαίας προσέλευσης στους εκ­κλησιαστικούς χώρους κοντά στο 80%. Επίσης, σε μια πρόσφατη έ­ρευνα που ολοκλήρωσε ο γνω­στός ιερέας και συνδικαλιστής Dr M. Mac Greil, διαπίστωσε ότι ένα ποσοστό 61% του πληθυσμού υ­ποστηρίζει ότι η θρησκεία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις πολιτι­κές αποφάσεις και ένα 50% είναι υπέρ της άμεσης ανάμιξης των εκκλησιαστικών φορέων και αντι­προσώπων στη μάχη για περισσό­τερη κοινωνική δικαιοσύνη¹.

Τα θρησκευτικά αισθήματα των Ιρλανδών άρχισαν να ισχυρο­ποιούνται κατά το δεύτερο τέταρ­το του 19ου αιώνα. Είναι η περίο­δος πολιτικοποίησης της θρη­σκείας, όπου η σύγκρουση μετα­ξύ Βρετανών αποικιοκρατών και υπόδουλων Ιρλανδών θα εξελιχθεί οριστικά σε σύγκρουση Βρετανών προτεσταντών και Ιρ­λανδών καθολικών. Η περίοδος αυτή κυριαρχείται από τους αγώ­νες για την “χειραφέτηση των κα­θολικών” (catholic emancipation) με αιχμή τα δικαιώματα της ψή­φου και της υποψηφιότητας για το βρετανικό Κοινοβούλιο. Η θρη­σκευτικότητα των καθολικών θα φτάσει στο απόγειο της στη διάρ­κεια του μεγάλου λοιμού του 1846, όπου, σε καθαρά προσωπι­κό επίπεδο, ο Ιρλανδός θα στρα­φεί στον Σωτήρα-Θεό, αφού ού­τε η οικογένεια ούτε η κοινωνία κατάφεραν να δώσουν λύσεις στο πρόβλημα της πείνας που διήρ­κεσε τέσσερα χρόνια και είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο ενός εκα­τομμυρίου ανθρώπων και την α­ναγκαστική μετανάστευση άλλου ενός. Στα χρόνια που ακολούθη­σαν, η Καθολική Εκκλησία θα α­ναδειχθεί στον κυριότερο εκπρό­σωπο των Ιρλανδών μέσα στο α­ποικιακό καθεστώς, με σοβαρές αρνητικές συνέπειες, καθώς ο α­νώτερος κλήρος είχε αποδεχθεί τα τετελεσμένα της βρετανικής κυριαρχίας. Συνάμα όμως, μια νέ­α γενιά ιερέων θα εμφανισθεί στο προσκήνιο προς τα τέλη του 19ου αιώνα, η οποία θα απαιτήσει άμε­ση συμμετοχή της εκκλησίας στα προβλήματα του τόπου, θα διακη­ρύξει την προσήλωση της στη Γα-ελική παράδοση και γλώσσα και θα προσφέρει τα μέγιστα στην ε­θνική αφύπνιση των Ιρλανδών που κορυφώνεται με την επανάσταση του 1916.

Σχέσεις κράτους και εκκλησίας

Με την δημιουργία του πρώτου ανεξάρτητου Ιρλανδικού κράτους το 1922, η Εκκλησία θα αποκτή­σει κυρίαρχη θέση, αφού θα της ανατεθεί η παιδεία, η κοινωνική πρόνοια, ο αθλητισμός και ένα κομμάτι της υγείας. Από τότε και στο εξής οι σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας θα περιπλακούν όσο πουθενά αλλού στην Ευρώπη. Αν για τη Δύση ο διαχωρισμός Κρά­τους και Εκκλησίας υπήρξε το βασικότερο στοιχείο της αστικής δημοκρατίας² για την Ιρλανδία ισχύει το αντίθετο: ήταν η συμπόρευση δηλαδή των δύο θεσμών που θεμελίωσε το σύγχρονο Ιρ­λανδικό κράτος. Για αυτό και η Εκκλησία έπαιξε εξέχοντα ρόλο σε μια σειρά από γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία της χώρας κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Μερικά από αυτά ήταν η προσήλωση των Ιρλανδών στην πολιτική και στρατιωτική ουδετε­ρότητα, τόσο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όσο και στο ψυχροπολε­μικό παιχνίδι που ακολούθησε, ο αγώνας των Βορειοιρλανδών για τη δίκαιη μεταχείριση και την Ένωση, αλλά και οι προσπάθειες ε­ξεύρεσης ειρηνικής λύσεως του εθνικού προβλήματος. Συνάμα η Εκκλησία θα ταλαιπωρήσει αρκε­τά τους Ιρλανδούς με κρίσεις συ­ντηρητισμού, κυρίως στα θέματα των διαζυγίων και των εκτρώσε­ων.

Ιρλανδικός καθολικισμός και Βατικανό

Μια πολύ σημαντική πτυχή του ιρ­λανδικού καθολικισμού είναι η σχέση με τον Παπισμό και το Βα­τικανό. Για καθαρά πολιτικούς λό­γους το Βατικανό δεν έδειξε ου­δέποτε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ιρλανδία. Στο παρελθόν δεν διακινδύνευσε ποτέ τη δημιουρ­γία κακών σχέσεων με τη Βρετα­νική Αυτοκρατορία, με την οποία προτιμούσε να συνεργάζεται για το μοίρασμα των αποικιών και την αντιμετώπιση της Ισπανίας. Στα χρόνια που ακολούθησαν την ανεξαρτησία και τον διαμελισμό της νήσου με το Βορειοανατολι­κό τμήμα να παραμένει στο Ηνω­μένο Βασίλειο, η Ρώμη ποτέ δεν απαίτησε από την Αγγλία τον σε­βασμό των δικαιωμάτων των καθολικών της Βορείου Ιρλανδίας, που αποτελούν ακόμα και σήμε­ρα πολίτες β’ κατηγορίας. Αλλά και σε εκκλησιαστικό επίπεδο, δεν ήταν λίγες οι φορές που το Βατικανό κατηγόρησε την Ιρλαν­δική Εκκλησία ως αιρετική και το σχίσμα αποσοβήθηκε με κινήσεις της τελευταίας στιγμής.

Σε μια πρόσφατη επίσκεψη στην Ιρλανδία, ο γνωστός αμερι­κάνος διεθνιστής Hakim Bey σε ένα παγανιστικό φε­στιβάλ στη δυτική Ιρλανδία συ­νάντησε έναν ριζοσπάστη ιερέα, φίλο του Ivan Illich. Όταν τον ρώτησε για τη σχέση του ιρλανδικού καθολικι­σμού με τη Ρώμη έλαβε την εξής απάντηση: “Η Ρώμη είναι ο ε­χθρός”. Κατά τον Bey λοιπόν, το Βατικανό έχει χάσει και τις ό­ποιες ελάχιστες επιρροές διατη­ρούσε στον ιρλανδικό καθολικι­σμό. Το γεγονός αυτό, σε συνδυα­σμό με την προσήλωση διαδοχι­κών ιρλανδικών κυβερνήσεων στη νεοφιλελεύθερη υπερεθνική Ευρώπη και στο διεθνές κεφά­λαιο, δημιουργεί καινούρια δεδο­μένα για τους Ιρλανδούς καθολι­κούς. Μέσα στα επόμενα χρόνια, ο Bey προβλέπει αναγέννηση του Γαελικού χριστιανισμού και συμ­μετοχή αυτού στην αντίσταση ε­νάντια στην κοινωνική και πολιτι­σμική εξαθλίωση και στην μόλυν­ση του περιβάλλοντος³.

 

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, ότι σήμερα, ο μοναδικός φορέας που επικρίνει την παρασιτική ενσωμάτωση της Ιρλανδίας στην παγκό­σμια οικονομία είναι η Εκκλησία. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι μό­νο η Εκκλησία αντιδρά στην άνι­ση κατανομή του πλούτου, στην εγκαθίδρυση κοινωνικών μοντέ­λων πολλών ταχυτήτων, στον κο­σμοπολιτισμό, στον κοινωνικό α­ποκλεισμό των μη προνομιούχων και είναι ο μοναδικός φορέας που δεν εκθειάζει τα αγαθά του “Celtic tiger”, προβλέποντας μά­λιστα κακά ξεμπερδέματα, παρό­μοια με αυτά των «ασιατικών τίγρεων».

Τι είναι λοιπόν ο ιρλανδικός καθολικισμός; Σίγουρα όχι απλά και μόνο το θρήσκευμα των Ιρλαν­δών. Μάλλον κάτι μεταξύ θεσμού και κινήματος ή κάτι σαν “χαρά­κωμα”, όπως θα έλεγε και ο Manuel Castels⁴. Ένα χαράκωμα που αποτέλεσε και αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο διαφορε­τικότητας της όμορφης αυτής χώρας.

*Φοιτητής Γλωσσολογίας στο Δουβλίνο

Σημειώσεις

1. Michael Mac Greil, “Prejudice in Ireland”,, St Patrick’s College,

2. 1996, σελ. 199-218.

3. Samuel Ph. Hantington, Η Σύγκρουση Ανατολής-Δύσης, Εναλ­λακτικές Εκδόσεις, 1998, σελ. 89.

3. Hakim Bey, Millenium, Autonomedia, 1996, σελ. 82.

4. Manuel Castels, “Η ταυτότητα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης”, Άρδην τ.13, 1998, σελ. 30.