Αίγυπτος: Υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν ποτέ

Η αποτυχημένη οικονομική πολιτική του Μόρσι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη πτώση του

Του Σερίν Αμπντέλ Ραζέκ από την εφημερίδα Αλ Αχράμ δημοσιεύτηκε στη Ρήξη φ. 95

Τα τελευταία χρόνια της εξουσίας του πρώην προέδρου της Αιγύπτου, Χόσνι Μουμπάρακ, χαρακτηρίστηκαν από ανάπτυξη που κυμάνθηκε στο 7%, προσέλκυση ξένων επενδύσεων, υψηλά κέρδη στον τουριστικό τομέα και σταθεροποίηση του νομίσματος. Οι θετικοί οικονομικοί δείκτες της εποχής, κατέταξαν την Αίγυπτο ανάμεσα στις αναδυόμενες οικονομίες αλλά το πρόβλημα ήταν ότι οι ζωές των φτωχών Αιγυπτίων δεν βελτιώθηκαν στο ελάχιστο από αυτήν τη διαδικασία. Τα οφέλη από την οικονομική ανάπτυξη κατανεμήθηκαν άνισα και η αγανάκτηση των πολιτών οδήγησε στην επανάσταση της 25ης Γενάρη και στο σύνθημα «ψωμί, ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη».
Το οικονομικό πρόγραμμα του Μόρσι βασίστηκε στο σχέδιο αναγέννησης των Αδελφών Μουσουλμάνων που αποτέλεσε τη συνέχεια των ίδιων φιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών που ακολούθησε η κυβέρνηση Μουμπάρακ, αλλά αυτή τη φορά με ισλαμική χροιά. Ο Μόρσι υποσχέθηκε πως θα καταπολεμούσε την φτώχεια και την ανεργία μέσω της ισλαμικής φιλανθρωπίας (ζακάτ), της εκμετάλλευσης των ισλαμικών βακουφίων , της σχεδιασμένης επέκτασης των συνδεδεμένων με τη Σαρία τραπεζικών υπηρεσιών και την εισαγωγή των ισλαμικών ομολόγων (σουκούκ). Ένα σημαντικό μέρος του προγράμματος ήταν και η προσέλκυση περίπου 200 δισ. δολαρίων σε ξένες επενδύσεις που, υποτίθεται, είχαν εξασφαλιστεί μετά από συμφωνίες με Άραβες επενδυτές.
Ο Μόρσι κέρδισε, έτσι, τις εκλογές και πήρε την εξουσία στα τέλη του Ιουνίου του 2012. Από τότε, τα πράγματα πήραν σταθερά την κάτω βόλτα. Οι ζωές πολλών ανθρώπων έχουν δυσκολέψει καθώς προσπαθούν απεγνωσμένα να τα βγάλουν πέρα, ενώ οι τιμές έχουν εκτοξευτεί στα ύψη και οι ουρές στα βενζινάδικα γίνονται ολοένα και πιο μεγάλες. Ταυτόχρονα, συμβαίνουν καθημερινές διακοπές της ηλεκτροδότησης και το Κάιρο έχει νερό μέρα παρά μέρα. Επιπλέον, οι επενδύσεις των 200 δισ. δολαρίων, που υποσχέθηκε προεκλογικά ο Μόρσι, αποδείχτηκε ότι ήταν μόλις 1,4 δισ.! Η έλλειψη επενδύσεων έχει προκαλέσει δυσκολίες στη δημιουργία θέσεων εργασίας, τόσο στους νέους αποφοίτους αλλά και σε αυτούς που χάνουν τις δουλειές τους. Η ανεργία έφτασε στο 13.2% στο πρώτο 3μηνο του 2013, δηλαδή μέσα σε 6 μήνες χάθηκαν 180 χιλιάδες θέσεις εργασίας.
Επιπρόσθετα, το ενισχυμένο δολάριο σε σχέση με το εθνικό νόμισμα έχει προκαλέσει αυξημένα κόστη παραγωγής, εισαγόμενο πληθωρισμό και δυσκολίες στην κάλυψη της τοπικής ζήτησης σε βασικά προϊόντα διατροφής, αλλά και αυξήσεις στις τιμές λόγω της έλλειψης σε καύσιμα. Χαρακτηριστικά, ο πληθωρισμός κυμάνθηκε στο 8,2% στους 12 μήνες της διακυβέρνησης της χώρας από τους αδελφούς μουσουλμάνους. Ενώ ο Μόρσι είχε υποσχεθεί την αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 5% του ΑΕΠ, τελικά αφιέρωσε μόνο το 4% του ΑΕΠ, ενώ ο μέσος όρος της περιοχής είναι το 5.2%. Παρομοίως, στον τομέα της υγείας δεν είχαμε στην πραγματικότητα αύξηση των δαπανών με το 1,6% του ΑΕΠ να αξιοποιείται γι’ αυτόν τον σκοπό επί Μόρσι και το 1,5-1,9% επί Μουμπάρακ.
Το πιο ανησυχητικό όμως είναι η χειροτέρευση των δημόσιων οικονομικών διότι με τη συρρίκνωση των αποθεμάτων σε ξένο νόμισμα έχει γίνει εξαιρετικά δύσκολο να προστατευθεί το εθνικό νόμισμα από την υποτίμηση ή να πληρώσει η κυβέρνηση τις εισαγωγές και να αποπληρώσει το ολοένα διογκούμενο εξωτερικό χρέος. Επιπλέον τα μέλη της οικονομικής ομάδας του Μόρσι επιλέχθηκαν με βάση την αφοσίωσή τους στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, πράγμα που έχει ήδη φανεί με τον ερασιτεχνικό τρόπο που αντιμετωπίζουν τα μυριάδες προβλήματα της αιγυπτιακής οικονομίας.
Πρέπει επίσης να αναφέρουμε ότι το καθεστώς έχει αποτύχει να ελκύσει την υποστήριξη των τοπικών επιχειρήσεων. Άστοχες κινήσεις όπως αυτή της ταξιδιωτικής απαγόρευσης των μελών της οικογένειας Σαβίρις, μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες Κοπτών, του παγώματος των περιουσιακών στοιχείων 23 επιχειρηματιών που ελέγχονται για την πώληση της αιγυπτιακής τράπεζας Αλ Γουατάνι και η παντελής απουσία διαβούλευσης κατά τη λήψη των οικονομικών αποφάσεων, έχουν ωθήσει τους τοπικούς επιχειρηματίες σε αποστασιοποίηση από το καθεστώς. Επίσης, ενώ η κυβέρνηση έχει έρθει σε συνεννόηση με μια σειρά επιχειρηματίες, πρώην συνεργάτες του Μουμπάρακ, η διαδικασία συμφιλίωσης έχει αποτύχει καθώς διάφοροι επιτυχημένοι επιχειρηματίες παραμένουν στο εξωτερικό και δεν δείχνουν καμία διάθεση να επιστρέψουν στη χώρα. Ωστόσο, η κυβέρνηση, αντί να καταστρώσει κάποιο σοβαρό σχέδιο εξόδου από την κρίση, συνεχίζει την κοντόφθαλμη πολιτική του ασύστολου δανεισμού από το εξωτερικό. Έτσι, ενώ το εξωτερικό χρέος αυξήθηκε κατά 11 δισ. δολάρια τον τελευταίο χρόνο, κυρίως με δάνεια από την Τουρκία, τη Λιβύη και το Κατάρ, τα χρήματα αυτά δεν αξιοποιήθηκαν στη βελτίωση των οικονομικών της χώρας και τώρα ο Μόρσι αγωνιά για την εκταμίευση άλλων 4.8 δις δολαρίων από το ΔΝΤ. Υποτίθεται, ότι η συμφωνία με το ΔΝΤ θα αποκαταστήσει την αξιοπιστία της χώρας μετά από 2 χρόνια πολιτικής αστάθειας, αλλά από τη μία, η συμφωνία δεν έχει ακόμα υπογραφεί και από την άλλη, προβλέπει μια σειρά από μέτρα όπως αύξηση της φορολογίας και μείωση των δημοσίων δαπανών που είναι σίγουρο πως θα βγάλουν στο δρόμο ακόμη και τους λίγους που έχουν μείνει στα σπίτια τους.
Τα επίσημα νούμερα σε ότι αφορά τον τουρισμό δείχνουν ότι ο αριθμός των ξένων τουριστών που ταξίδεψαν στην Αίγυπτο τους πρώτους 4 μήνες του 2013 αυξήθηκε κατά 11,8% σε σχέση με το 2012 με έσοδα της τάξης των 8,08 εκατ. δολαρίων. Πάντως οι αιγυπτιακές αρχές στη βιασύνη τους να παρουσιάσουν θετικά στοιχεία υπολόγισαν μέσα στους ξένους τουρίστες και τους Σύριους πρόσφυγες που έχουν συρρεύσει στη χώρα και τα έσοδα αποτελούν εκτιμήσεις του μέσου όρου χρημάτων που ξοδεύει ένας τουρίστας στη χώρα και όχι το πραγματικό ποσό των χρημάτων που ξοδεύτηκε. Πρακτικές αυτού του τύπου έχουν βλάψει την αξιοπιστία του καθεστώτος τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό. Δεκάδες αδιαφανείς όσο και ξαφνικές αποφάσεις έχουν παρθεί σε σχέση με την οικονομική πολιτική της χώρας τους τελευταίους 12 μήνες και σίγουρα όλοι θα θυμούνται το φορολογικό πακέτο που ο Μόρσι ενέκρινε και ανακοίνωσε ένα βράδυ του περσινού Δεκεμβρίου για να το πάρει πίσω στις 2 τα ξημερώματα της επομένης.

Μετάφραση: Dean M.