Παλιά νέα από τη Γιουγκοσλαβία

Τα αργά αλλά σταθερά βήματα της Σερβίας προς τον «εκσυγχρονισμό»

Του Στράτου Μεϊντανόπουλου από τη Ρήξη φ. 99
Χειμώνας στο Βελιγράδι και μπορείς ακόμα να πιεις τον καφέ σου έξω. Φυσικά, τον καφέ συνοδεύει ένα ποτήρι νερό, όπως γίνεται σε όλα τα πολιτισμένα μέρη. Όχι ότι τα άλλα είναι απολίτιστα, βέβαια.
Το Βελιγράδι λοιπόν, αν εξαιρέσεις τους άπλετους ελεύθερους χώρους του, είναι κάπως ωραιοάσκημο. Σαν όλες σχεδόν τις μεγάλες πόλεις. Σαν την Αθήνα.
Αναρωτιόμουν τι άλλο κοινό να έχουμε με αυτούς τους Βαλκάνιους. Έχουνε οι Σέρβοι Λιντλ, ας πούμε; Το έψαξα λίγο και δεν έχουν. Αλλά θα αποκτήσουν σύντομα. «Οι μεγάλες αλυσίδες λιανικού εμπορίου θα αυξήσουν τον ανταγωνισμό και θα οδηγήσουν σε μείωση των τιμών», δήλωσε ο υπουργός Εμπορίου της Σερβίας, ο κ. Λιάγιτς (03.12.13). «Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον ευνοϊκό για τους μεγάλους παίκτες», διευκρίνισε. Και ποιοι είναι αυτοί οι μεγάλοι παίκτες; «Πιθανότατα το Λιντλ, που έχει αγοράσει δέκα χώρους μέχρι τώρα. Θα χρειαστεί να αγοράσει δεκαπέντε χώρους για να αρχίσει να λειτουργεί».
Ποιοι είναι οι χώροι αυτοί; Είναι, για παράδειγμα, οι πρώην στρατώνες στην πόλη Ούζιτσε. Στις 25.11 το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε να τους πουλήσει στη γερμανική εταιρεία, παρά τις διαμαρτυρίες για την πολιτιστική και ιστορική τους σημασία, καθώς και την αλλοίωση του τοπίου. Ο δήμαρχος παρέκαμψε τις αντιδράσεις: «Έχουμε διαφορετικό όραμα για την ανάπτυξη».
Είναι το Νόβισαντ, όπου συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις με το Λιντλ. Αλλά και με Ιταλούς, Αυστριακούς και Κινέζους επενδυτές. Είναι το Κράλιεβο, όπου η πόλη διαπραγματεύεται την πώληση του σταθμού λεωφορείων, ο οποίος θα στεγάσει το σουπερμάρκετ.
Όπου κλείνει ένα σχολείο, ανοίγει ένα σουπερμάρκετ, θα έλεγε ο Βίκτωρ Ουγκώ, έτσι δεν είναι; Εδώ όμως δεν κλείνουν σχολεία: Ίσα ίσα. Διαβάζω τις δηλώσεις του υφυπουργού Παιδείας της Σερβίας (26.11): Νέα, πειραματικά εκπαιδευτικά προγράμματα από την επόμενη χρονιά στην τεχνική εκπαίδευση, για μηχανολόγους και ηλεκτρολόγους μηχανικούς. Πρόκειται για ένα κοινό πρότζεκτ με τη Γερμανία. Λίγο πριν ο Γερμανός πρέσβης μετέφερε τα παράπονα γερμανικών εταιρειών της Σερβίας: Δεν βρίσκουν ειδικευμένους ντόπιους. «Δεν αρκεί να έρχονται οι ξένες εταιρείες στη Σερβία, πρέπει και το κράτος να εξασφαλίζει ότι υπάρχει επαρκώς ειδικευμένο προσωπικό» δήλωσε. Ο ντόπιος υφυπουργός Παιδείας ανταποκρίνεται: «Μα γι’ αυτό καλέσαμε τη γερμανική κυβέρνηση να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε την τεχνική εκπαίδευση». Ο δε ντόπιος υπουργός Παιδείας υπερθεματίζει: «Η εκπαίδευση δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένα μέσον για να βρεις δουλειά» (26.11).
Τις ίδιες μέρες που οι Γερμανοί αξιωματούχοι επισκέπτονταν το Βελιγράδι, ο Βόσνιος ακαδημαϊκός Μουχάμεντ Φιλίποβιτς προκαλούσε από το Σεράγεβο, θυμίζοντας παλιές ιστορίες: Ο Σέρβος δολοφόνος του διαδόχου του αυστροουγγρικού θρόνου ήταν μαχητής της ελευθερίας, λέει, ενώ ο πρίγκιπας ήταν εκπρόσωπος του στρατού κατοχής, είχε έρθει να επιθεωρήσει τις ασκήσεις των αυστριακών στρατευμάτων. Κι ο σεβάσμιος ιστορικός θυμίζει ότι η κατοχή της Βοσνίας άνοιγε το δρόμο για τη Βαγδάτη, θυμίζει πώς συνδέονταν τα γερμανικά και τουρκικά συμφέροντα, θυμίζει το τελεσίγραφο των Αυστριακών στους Σέρβους μετά τη δολοφονία του πρίγκιπα: «Καμιά χώρα που σέβεται τον εαυτό της δεν θα δεχόταν να εκχωρήσει κυριαρχία…»
Αφήνοντας το Βελιγράδι, σκέφτομαι ότι το σερβικό κράτος είναι σπάταλο, ο δημόσιος τομέας του υπερτροφικός και οι μεταρρυθμίσεις, που έρχονται, επώδυνες.