του M. Howe, από το Άρδην τ. 19-20, Απρίλιος-Ιούνιος 1999
Πρίστινα Γιουγκοσλαβία*, New York Times, 12 Ιουλίου 1982
ODanilo Krstic και η οικογένεια του είναι αγρότες και δουλεύουν σκληρά καλλιεργώντας σιτάρι και καπνά. Είναι Σέρβοι και συμβιώνουν χωρίς προβλήματα με τους Αλβανούς γείτονες τους.
“Πρέπει να αγαπάς τον τόπο. σου για να μείνεις εδώ”, είπε ο Marko Krstic, ο μεγαλύτερος γιος της οικογένειας στους επισκέπτες του αγροκτήματος τους στο Bee, το οποίο απέχει λίγα χιλιόμετρα από τα αλβανικά σύνορα. Δεν είχαν σημειωθεί σοβαρά επεισόδια μεταξύ των Σέρβων και των Αλβανών στο Bee, αλλά, σύμφωνα με πληροφορίες, σε μερικά από τα γειτονικά χωριά, Σέρβοι που είχαν υποστεί επιθέσεις από Αλβανούς, εγκατέλειψαν την περιοχή.
Η έξοδος των Σέρβων είναι, αναμφισβήτητα, ένα από τα κύρια προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι αρχές στο Κόσοβο, μια αυτόνομη περιοχή στη Γιουγκοσλαβία, η οποία κατοικείται κυρίως από Αλβανούς.
Οι ταραχές οδηγούν στη συνειδητοποίηση
Οι ταραχές που σημειώθηκαν πέρυσι και στις οποίες σκοτώθηκαν εννέα άνθρωποι όχι μόνο σόκαραν την ταραγμένη περιοχή του Κοσσόβου αλλά έκαναν και όλη τη χώρα να συνειδητοποιήσει τα προβλήματα της πιο απομακρυσμένης περιοχής της Γιουγκοσλαβίας, η οποία κατοικείται από πολλές εθνότητες.
Τον Ιούνιο, σύμφωνα με το γιουγκοσλαβικό πρακτορείο ειδήσεων Τανγιούγκ, σε ένα χωριό κοντά στην Ντρασκοβίτσα και 40 μίλια νότια της Πρίστινα, ο Αλβανός Ded Krasnici πυροβόλησε και σκότωσε το 43χρονο Σέρβο γείτονα του, Miodrag Saric. Ήταν η δεύτερη δολοφονία Σέρβου από Αλβανό στο Κόσοβο φέτος.
Το επεισόδιο λέγεται ότι ξεκίνησε από μια ζημιά που έγινε σε ένα χωράφι που ανήκε στην οικογένεια Saric.
Σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο, οι τοπικές αρχές και η αστυνομία καταδίκασαν το φόνο ως μια πολύ σοβαρή εγκληματική ενέργεια η οποία θα μπορούσε να έχει σοβαρές επιπτώσεις.
Πέντε μέλη της οικογένειας Krasnici συνελήφθησαν και οι έρευνες συνεχίζονται.
Οι αρχές αντιμετώπισαν τη βία στο Κόσοβο με πολλούς τρόπους αποφεύγοντας ολοφάνερα να έρθουν σε σύγκρουση με την αλβανική πλειοψηφία.
Εκτός από τη λήψη αυστηρών μέτρων ασφαλείας, ανελήφθη δράση προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για πολιτικές, εκπαιδευτικές και οικονομικές αλλαγές.
Λάθη του παρελθόντος αναγνωρίστηκαν
Ανεπίσημα, ορισμένοι αξιωματούχοι αναγνωρίζουν ότι η άνοδος του αλβανικού εθνικισμού οε μια κοινωνία που βασίζεται στην αρχή της ισότητας των εθνοτήτων είναι αποτέλεσμα λαθών του παρελθόντος παλαιότερα παραμέληση και διακρίσεις και πρόσφατα αδυναμία ανάληψης δράσης ενάντια στις αποσχιστικές δυνάμεις ή ακόμη και μη παραδοχή της ύπαρξής τους.
Σύμφωνα με τον Becir Hoti, τον γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος του Κόσοβο, “οι εθνικιστές έχουν πρόγραμμα δύο σημείων: Πρώτα να εγκαθιδρύσουν μια εθνικά καθαρή αλβανική δημοκρατία, όπως την αποκαλούν, και στη συνέχεια να ενωθούν με την Αλβανία δημιουργώντας έτσι τη μεγάλη Αλβανία”.
Ο κύριος Hoti, αλβανικής εθνικότητας, εξέφρασε ανησυχία για τις πολιτικές πιέσεις που υφίστανται οι Σέρβοι για να φύγουν από το Κόσοβο. “Αυτό που προέχει τώρα” είπε “είναι να δημιουργηθεί ένα κλίμα ασφαλείας και εμπιστοσύνης”.
Η μετανάστευση των Σέρβων δεν αποτελεί ένα συνηθισμένο πρόβλημα γιατί το Κόσοβο είναι καρδιά της ιστορίας, του πολιτισμού και της θρησκείας των Σέρβων. Οι Σέρβοι βρίσκονται σε αυτή την περιοχή από τον 7ο αιώνα, πολύ πριν ιδρύσουν εδώ την πρώτη ανεξάρτητη δυναστεία τους, στα 1168.
57.000 εγκατέλειψαν την περιοχή Σύμφωνα με τον Vukasin Jokano-vic, έναν άλλο γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος στο Κόσοβο, περίπου 57.Θ00 Σέρβοι έχουν εγκαταλείψει την περιοχή την τελευταία δεκαετία και αυτός ο αριθμός αυξήθηκε σημαντικά μετά τις ταραχές του Μαρτίου και του Απριλίου του περασμένου χρόνου.
Ο κ. Jokanovic, πρώην πρόεδρος της Επιτροπής για την μετανάστευση, η οποία συστάθηκε μετά τις αναταραχές του περασμένου έτους, δήλωσε ότι τα αίτια της σερβικής μετανάστευσης ήταν ουσιαστικά πολιτικής φύσης.
Η Επιτροπή κατέγραψε τέσσερις βασικούς λόγους αποχώρησης: Κοινωνικο-οικονομικούς λόγους, συνηθισμένη μετανάστευση λόγω υπανάπτυξης της περιοχής μετανάστευση εξαιτίας του αυξανόμενου δυσμενούς κοινωνικοπολιτικού κλίματος καθώς επίσης και των άμεσων και έμμεσων πιέσεων.
Ο κ. Jokanovic, ο οποίος είναι Σέρβος, χαρακτήρισε τις πιέσεις ως αιτία αναταραχής αναφέροντας ότι περιλαμβάνουν προσωπικές προσβολές, καταστροφές σερβικών τάφων, κάψιμο των λειβαδιών,· κόψιμο δέντρων, καθώς και άλλες επιθέσεις ενάντια στην ιδιοκτησία έτσι ώστε να εξαναγκαστούν οι Σέρβοι σε φυγή.
Η απογραφή του 1981 έδειξε ότι ο πληθυσμός του Κοσόβου ανερχόταν σε 1.584.558 εκ των οποίων το 77,5% ήταν αλβανικής εθνικότητας, το 13,2% ήταν Σέρβοι και το 1,7% ήταν Μαυροβούνιοι. Ο πληθυσμός το 1971 ήταν 1.243.693 από τους οποίους 73,8% ήταν Αλβανοί, 18,4% Σέρβοι και 2,5% Μαυροβούνιοι.
Ανησυχίες του πρώην υπουργού Αμύνης
Σε μια πρόσφατη επίσκεψη στο Κόσοβο, ο Nikola Ljubcic, επικεφαλής της Σερβικής Προεδρίας(;) και πρώην υπουργός Αμύνης εξέφρασε ιδιαίτερη ανησυχία για την συνεχιζόμενη έξοδο των Σέρβων. “Ένα εθνικά καθαρό Κόσοβο θα είναι πάντα παράγοντας αστάθειας” είπε ο κ. Ljubcic, προσθέτοντας ότι “η Γιουγκοσλαβία δεν πρόκειται ποτέ να παραδώσει ούτε σπιθαμή του εδάφους της”.
Συζητήσεις μεταξύ Σέρβων και Αλβανών σε διαφορετικά μέρη της επαρχίας έδειξαν ότι ήταν γενικά προβληματισμένοι για την μετανάστευση των Σέρβων αλλά δεν ήξεραν πώς να αντιδράσουν.
Μερικοί περιέγραψαν την κατάσταση ως ψυχολογικό πόλεμο, αλλά βρίσκονταν σε αδυναμία να εξηγήσουν ποιος ευθύνεται για αυτήν.
Στην Πρίστινα, την πρωτεύουσα της επαρχίας, με τους ουρανοξύστες και τους πολυσύχναστους δρόμους, οι άνθρωποι έλεγαν ότι αισθάνονται σχετικά ασφαλείς καθότι υπήρχε στενή επιτήρηση από την πλευρά των αρχών. Παρότι ο στρατός τηρούσε διακριτική στάση, και δεν παρέμβαινε, η παρουσία της πολιτοφυλακής στην πόλη ήταν αισθητή.
Τα πράγματα είναι ήρεμα στο Κόρσο, τον κεντρικό δρόμο της Πρίστινα. Όπως και σε άλλες πόλεις της Γιουγκοσλαβίας, κάθε βράδυ από τις 6 έως τις 10 η κεντρική οδός είναι κλειστή για την κυκλοφορία και σχεδόν όλοι βγαίνουν για έναν περίπατο, παρέα και κουβεντούλα.
Σε διαφορετικές πλευρές του δρόμου
Το χαρακτηριστικό της Πρίστινα ήταν ότι οι Σέρβοι κατοικούσαν στην μια πλευρά του δρόμου και οι Αλβανοί στην άλλη. Οι κάτοικοι λένε ότι αφότου ξέσπασαν οι ταραχές Αλβανοί εισέβαλαν στην “περιοχή” των Σέρβων.
Μετά τα μέτρα που λήφθηκαν εναντίον των Αλβανών εθνικιστών -περίπου 300 καταδικάστηκαν-θεωρείται ότι πρέπει να άλλαξαν τακτική, μετακινούμενοι προς τα χωριά όπου ο έλεγχος ασφάλειας ήταν πιο χαλαρός.
Υπήρξαν αναφορές ότι σε μερικές μικτές κοινότητες, αγρότες εξαναγκάστηκαν να πουλήσουν φθηνά τη γη τους, καθώς και ό,τι Αλβανοί καταστηματάρχες (μαγαζάτορες) αρνήθηκαν να εξυπηρετήσουν Σέρβους.
“Δεν θέλουμε να φύγουμε επειδή έχουμε ένα μεγάλο αγρόκτημα” λέει η σύζυγος ενός Σέρβου αγρότη σε ένα χωριό κοντά στην Πρίστινα. “Δεν έχουν πειράξει την περιουσία μας, αλλά μας προσβάλλουν και μας εκφοβί-ζουν, οπότε αισθανόμαστε άβολα”. Αρκετοί γείτονες έχουν φύγει, είπε, και οι γιοι της που σχεδίαζαν να χτίσουν ένα καινούργιο σπίτι, σταμάτησαν μέχρι να δουν πως θα πάνε τα πράγματα.
Πολλές μεταρρυθμίσεις έχουν συντελεστεί μετά τις ταραχές, αλλά οι περισσότεροι συμφωνούν με τον κ. Ljubcic ότι μπορούν να γίνουν περισσότερες. Η κύρια αιχμή των μεταρρυθμίσεων είναι οικονομική.
“Πρόκειται να αλλάξουμε τις οικονομικές δομές δίνοντας περισσότερη έμφαση στην γεωργία, στην βιομηχανία (μεταποίησης;), στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στη βιοτεχνία” είπε σε μια συνέντευξη ο Aziz Abrashi, υπουργός Οικονομικών.
“Το 99% των Αλβανών δεν επιθυμούν να ζήσουν στην Αλβανία”, είπε ο κ. Abrashi, ο οποίος είναι Αλβανός, “αλλά βλέπουν ότι η υπόλοιπη Γιουγκοσλαβία έχει υψηλότερα επίπεδα διαβίωσης. Οι νέοι μας θέλουν να ζήσουν το ίδιο καλά, να έχουν ωραία σπίτια και αυτοκίνητα, τα οποία δεν θα μπορέσουν να αποκτήσουν αν δεν βρουν δουλειά”.
Μετάφραση: Νάσια Παναγούλια
