Ο Ερντογάν με τον πρώην ηγέτη της συριακής αντιπολίτευσης Αχμάντ Μοάζ Αλ-Κατίμπ
Από την Καθημερινή
Στα 76 του χρόνια, ο Σέιμουρ Χερς παραμένει ακαταπόνητος εργάτης της ερευνητικής δημοσιογραφίας. Ο άνθρωπος που προκάλεσε σοκ στην παγκόσμια κοινή γνώμη πριν από 41 χρόνια, αποκαλύπτοντας την αποτρόπαια σφαγή αμάχων Βιετναμέζων στο Μάι Λάι, ο ρεπόρτερ που έβγαλε στη φόρα τα βασανιστήρια Ιρακινών στο Αμπού Γκραΐμπ, εξαπέλυσε άλλη μία δημοσιογραφική «βόμβα». Θέμα του, η πολύκροτη υπόθεση των χημικών όπλων στη Συρία. Θύμα του, ο Ταγίπ Ερντογάν.
Το εκτενές ρεπορτάζ δημοσιεύθηκε στο περιοδικό London Review of Books και καταπιάνεται με ένα αναπάντητο ερώτημα: Γιατί ένας Μπαράκ Ομπάμα, που δεν είχε κανένα πρόβλημα να εξαπολύσει εκστρατεία εναντίον της Λιβύης, εμφανίστηκε δίβουλος και τελικά έκανε πίσω στην περίπτωση της Συρίας; Η απάντηση του Χερς είναι κατηγορηματική: Γιατί ο Αμερικανός πρόεδρος πείστηκε ότι η φονική επίθεση με χημικά αέρια στο προάστιο της συριακής πρωτεύουσας Γούτα, στις 21 Αυγούστου, δεν ήταν έργο του καθεστώτος Ασαντ. Πραγματοποιήθηκε από φανατικούς ισλαμιστές της αντιπολίτευσης, υπό την καθοδήγηση των μυστικών υπηρεσιών του Ερντογάν, ο οποίος προσπάθησε με αυτήν την «προβοκάτσια» να παρασύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες στον πόλεμο!
Επικαλούμενος ανώτατους αξιωματούχους ασφαλείας στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, ο Σέιμουρ Χερς αναφέρει ότι οι μυστικές υπηρεσίες των δύο χωρών υποψιάζονταν, ήδη από την άνοιξη του 2013, ότι ορισμένες οργανώσεις Σύρων τζιχαντιστών, όπως η «Αλ Νούσρα», κατασκεύαζαν χημικά όπλα. Προς αυτήν την κατεύθυνση στρέφονταν και οι υποψίες των επιθεωρητών του ΟΗΕ, οι οποίοι ερευνούσαν το πρώτο περιστατικό φονικής χρήσης χημικών αερίων στο Χαν αλ Ασαλ, κοντά στο Χαλέπι, τον Μάρτιο του 2013. Δύο μήνες αργότερα, γύρω στα 10 μέλη της Αλ Νούσρα συνελήφθησαν στη νότια Τουρκία από ντόπιους αστυνομικούς για κατοχή δύο κιλών χημικού αερίου σαρίν, αλλά η υπόθεση κουκουλώθηκε.
Στις 16 Μαΐου του 2013, ο Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε επίσημα τις ΗΠΑ. Βασικός στόχος του ήταν να πείσει τον Ομπάμα να εξαπολύσει πόλεμο, καθώς έβλεπε ότι η πλάστιγγα έγερνε προς τον κυβερνητικό στρατό του Ασαντ. Σε ένα επεισοδιακό γεύμα εργασίας, στον Λευκό Οίκο, ο Ερντογάν, ο οποίος συνοδευόταν από τον υπουργό Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου και τον αρχηγό της μυστικής υπηρεσίας ΜΙΤ Χακάν Φιντάν, υποστήριξε ότι ο Ασαντ ευθυνόταν για την επίθεση στο Χαλέπι και ότι η Αμερική έπρεπε να δράσει.
Ο Αμερικανός πρόεδρος άκουγε σκεφτικός. Αναζητώντας στήριγμα, ο Ερντογάν κάλεσε τον Φιντάν να ξεφουρνίσει τα «στοιχεία» του, αλλά ο Μπαράκ Ομπάμα τον έκοψε απότομα: «Ξέρουμε, ξέρουμε…». Λίγο αργότερα, ο Ερντογάν έκανε και δεύτερη απόπειρα να φέρει στο παιχνίδι τον Φιντάν, αλλά ο Ομπάμα τον σταμάτησε και πάλι: «Ξέρουμε, ξέρουμε…». Ο Ερντογάν εξεμάνη και είχε το «θάρρος» να κουνήσει το δάχτυλο στον Αμερικανό πρόεδρο μέσα στον Λευκό Οίκο, λέγοντας: «Μα αυτοί πέρασαν την κόκκινη γραμμή που εσύ ο ίδιος έθεσες»! Τότε ο Ομπάμα, δείχνοντας τον Φιντάν, κατακεραύνωσε τους προσκαλεσμένους του: «Γνωρίζουμε τα παιχνίδια σας με τους Σύρους εξτρεμιστές»!
Η χαριστική βολή
Μετά το δεύτερο περιστατικό, στη Γούτα, ο Αμερικανός πρόεδρος εξέταζε πολύ σοβαρά, σύμφωνα με τον Χερς, το ενδεχόμενο να εξαπολύσει συντριπτική επίθεση κατά του Ασαντ, παρά τις αντιρρήσεις του Πενταγώνου. Αυτό που άλλαξε δραματικά τα πράγματα ήταν μια έκθεση από το εργαστήριο του βρετανικού στρατού στο Πόρτον Ντάουν. Οι Βρετανοί είχαν παραλάβει από τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες δείγματα εδάφους από τη Γούτα. Οι αναλύσεις τους έδειξαν ότι οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν δεν ταίριαζαν σε καμία από εκείνες του συριακού στρατού. Ταυτόχρονα, οι αμερικανικές και βρετανικές μυστικές υπηρεσίες υπέκλεψαν επικοινωνίες μεταξύ Τούρκων αξιωματικών, οι οποίοι πανηγύριζαν για την «επιτυχία» του μακιαβελικού σχεδίου τους.
Ηταν η χαριστική βολή για τα πολεμικά σενάρια. Οι ήδη προβληματικές σχέσεις του Ερντογάν με την Ουάσιγκτον επιβαρύνθηκαν ακόμη περισσότερο. Εστω και χωρίς τους Αμερικανούς, όμως, ο Ερντογάν δεν φαίνεται να έχει παραιτηθεί από τη σκέψη για μια στρατιωτική επέμβαση στη Συρία, που θα διασώσει την ένοπλη αντιπολίτευση. Αυτό υποδηλώνει και η πρόσφατη αποκάλυψη, μέσω YouTube, της μυστικής σύσκεψης στο υπουργείο Εξωτερικών, με αντικείμενο πιθανή εισβολή με πρόσχημα την προστασία του τάφου του Σουλεϊμάν Χαν. Ενα στρατήγημα που απέτυχε, αλλά μάλλον δεν θα είναι το τελευταίο.
Ο νεοθωμανισμός συναντά τα όριά του
του Νίκου Ξυδάκη από την Καθημερινή
Τα νέα στοιχεία για το ποιος χρησιμοποίησε χημικά όπλα στη Συρία ανατρέπουν τα στερεότυπα με τα οποία δικαιολογήθηκε η εισβολή στο Ιράκ και δικαιώνουν όσους χειρίστηκαν με μετριοπάθεια την παρόξυνση της κρίσης στη Μέση Ανατολή. Ο βετεράνος ερευνητής Σέιμουρ Χερς συγκροτεί μια πειστική εξήγηση για το πώς απετράπη η αμερικανική επέμβαση στη Συρία, σύμφωνα με το ρεπορτάζ που δημοσιεύεται παραπλεύρως.
Με λίγα λόγια, δικαιώνονται ο Αμερικανός πρόεδρος Μπ. Ομπάμα και ο Ρώσος ηγέτης Βλ. Πούτιν, οι οποίοι κατόρθωσαν να συνεννοηθούν, ο καθείς για τους δικούς του λόγους, και να αποτρέψουν τη γενίκευση της σύρραξης στη Συρία.
Ο πρόεδρος Ομπάμα αξιοποίησε προφανώς τις πληροφορίες των αμερικανικών υπηρεσιών, αλλά και το σχετικό υλικό που συνέλεξαν βρετανικές και ρωσικές υπηρεσίες, και οι ερευνητές του ΟΗΕ. Επιπροσθέτως, αφουγκράστηκε επιτυχώς το πολιτικό κλίμα που όρισε η βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων με την ιστορική απόφασή της για μη επέμβαση· άκουσε δηλαδή το μετρημένο μήνυμα που έστειλαν οι παραδοσιακοί Βρετανοί σύμμαχοι. Σε αυτή τη φάση οι Βρετανοί έπραξαν εντελώς αντίθετα από τον πρώην πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ, ο οποίος είχε παραπλανήσει εσκεμμένως τον βρετανικό λαό για τα όπλα μαζικής καταστροφής του Σαντάμ Χουσεΐν, οδηγώντας τη χώρα του στα πολεμικά μέτωπα του Ιράκ.
Ο Αμερικανός πρόεδρος συνέπλευσε επίσης με την εκφρασμένη βούληση των Ρώσων, οι οποίοι έχουν τα δικά τους γεωπολιτικά συμφέροντα στην περιοχή, για αποτροπή της γενικευμένης σύρραξης. Αλλά δεν εισάκουσε τις θερμές και ιδιοτελείς εισηγήσεις του Τούρκου ηγέτη Τ. Ερντογάν για γενικευμένη επέμβαση εναντίον του Σύρου προέδρου Ασαντ.
Οι αποκαλύψεις για τον υπονομευτικό ρόλο της τουρκικής ΜΙΤ στη συριακή κρίση και την τουρκική βοήθεια προς τους τζιχαντιστές ατάκτους φέρνουν σε δύσκολη θέση τον Ερντογάν και αποδυναμώνουν το σχέδιό του να αναδειχθεί η Τουρκία σε μοναδική ισχυρή περιφερειακή δύναμη και ρυθμιστή της ευρύτερης αραβικής και ισλαμικής περιοχής μαζί με τις υπερδυνάμεις. Η νεοθωμανική γεωπολιτική των Ερντογάν-Νταβούτογλου δέχεται πλήγματα στο εξωτερικό μέτωπο, έτσι όπως διαμορφώνεται η κατάσταση στη Συρία, αλλά και μετά την ιστορικής σημασίας προσέγγιση ΗΠΑ και Ιράν. Η αμερικανική ηγεσία δεν βάζει πια όλα τα αυγά της στο καλάθι ενός περιφερειακού συμμάχου, και σίγουρα όχι στο καλάθι της Τουρκίας.
Ο έως πρόσφατα πανίσχυρος Ερντογάν δεν βλέπει μόνο απώλειες στο εξωτερικό μέτωπο. Στο εσωτερικό αντιμετωπίζει, αφενός, κάμψη του τουρκικού οικονομικού θαύματος και φυγή κεφαλαίων, αφετέρου, τη λυσσώδη αντιπαράθεση του πρώην συμμάχου του νεοϊσλαμιστή ηγέτη Φετουλάχ Γκιουλέν, αλλά και τη σταθερή και αυξανόμενη αντίδραση των μορφωμένων μεσοστρωμάτων των μητροπόλεων απέναντι στον νεοθωμανικό δεσποτισμό.
Ο πόλεμος στη Συρία, η προσέγγιση του Ιράν, η κρίση στην Ουκρανία, η μακρά αστάθεια σε Αίγυπτο και Λιβύη συμβαίνουν λίγο-πολύ στα όρια της Ευρώπης. Αφορούν την Ευρώπη· είτε σαν οιονεί φεντεραλιστικό σύστημα με γεωπολιτικά και γεωοικονομικά συμφέροντα είτε επειδή επηρεάζονται άμεσα τα όμορα κράτη-μέλη. Η Ελλάδα είναι ένα τέτοιο κράτος που επηρεάζεται άμεσα και πολλαπλώς.
