Της Μαργαρίτας Βεργολιά από την Εφημερίδα των Συντακτών
Ηταν Δεκέμβριος του 2011, στα «απόνερα» πια της ΝΑΤΟϊκής -και με τη στήριξη αραβικών κρατών- επέμβασης στη Λιβύη, όταν ο βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας Αμπντάλα διοργάνωσε μια διάσκεψη των σουνιτικών μοναρχιών του Περσικού Κόλπου (συμπεριλαμβανομένων δηλαδή του Μπαχρέιν, του Κουβέιτ, του Κατάρ, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Ομάν) για να παρουσιάσει πιο ξεκάθαρα το όραμά του για μια ευρεία οικονομική και αμυντική ένωση α λα αραβικά.
«Ολοι ξέρετε ότι απειλείται η ασφάλειά μας», τόνισε στους ομοτράπεζούς του, «δείχνοντας» προς το Ιράν και τις εξεγέρσεις τύπου «αραβικής άνοιξης» που εξαπλώνονταν στη γεωγραφική του «γειτονιά», την ώρα που ο εμφύλιος στη Συρία συμπλήρωνε ήδη έναν χρόνο, με πολλαπλασιαζόμενους εντός κι εκτός των συριακών συνόρων πρωταγωνιστές. Οσοι δεν συνεργαστούν, προειδοποίησε ο βασιλιάς Αμπντάλα, «θα βρεθούν πίσω κι από το τελευταίο τμήμα του καραβανιού και θα χαθούν».
Το «καραβάνι» στο οποίο αναφερόταν ήταν το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (GCC), που οι έξι αραβικές μοναρχίες είχαν ιδρύσει το 1981, υπό την ηγεσία βέβαια του Ριάντ. Παρά τις τρεις δεκαετίες που είχαν μεσολαβήσει, ο σχηματισμός δεν είχε μέχρι τότε τίποτε… σημαντικό να επιδείξει, παρά μόνον τη σταδιακή εξέλιξη του στρατιωτικού σκέλος του (Peninsula Shield Force) και την άμεση -αλλά με απώλειες στη συνοχή- εμπλοκή του στην ωμή καταστολή της σιιτικής εξέγερσης στο Μπαχρέιν, την άνοιξη εκείνης της χρονιάς.
Το «ένοχο μυστικό»
Εκτοτε όμως άλλαξαν πολλά: η προσέγγιση ΗΠΑ-Ιράν, η περιδίνηση του συριακού εμφυλίου με εξωτερικές αναμοχλεύσεις και η νέα τρομο-απειλή του «Ισλαμικού κράτους» (IS), η στήριξη και χρηματοδότηση του οποίου παραμένει για τις ΗΠΑ και τους περιφερειακούς συμμάχους της «ένοχο μυστικό». Αυτό πάντως δεν εμπόδισε προ ημερών τον σχηματισμό μιας νέας αμερικανοκεντρικής «Συμμαχίας των Προθύμων», αυτή τη φορά για να αφανιστεί από τον χάρτη το «χαλιφάτο» που έχει ανακηρύξει στα συριακά και ιρακινά εδάφη ο IS.
«Θεωρώ ότι είναι απολύτως ζωτικής σημασίας να συμμετάσχουν ενεργά μαζί μας στη μάχη αραβικά κράτη, κυρίως σουνιτικά, που απορρίπτουν τον εξτρεμιστικό νιχιλισμό του IS», διακήρυξε ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα από του βήματος της τελευταίας συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ, στην Ουαλία, καθώς ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, Τζον Κέρι, άρχιζε περιοδεία στη Μέση Ανατολή, προωθώντας τη δημιουργία μιας -ομόκεντρης με τη δυτική- αραβικής συμμαχίας, που θα απογυμνώσει τη νέα στρατιωτική εκστρατεία από τον χαρακτήρα μιας «σταυροφορίας» κατά του IS.
Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Μάρτιν Ντέμπσεϊ -που προχθές άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο εκ νέου αποστολής χερσαίων στρατευμάτων στο Ιράκ- το είπε πιο ξεκάθαρα: «Ο IS θα ηττηθεί μόνον εάν έχουμε μια συμμαχία στην περιοχή που θα αναλάβει το καθήκον να κατατροπώσει τον IS με την πάροδο του χρόνου».
Πράγματι, μέσα σε λίγες ημέρες από την έκκληση Ομπάμα, η Ουάσινγκτον εξασφάλισε τη στήριξη 10 αραβικών κρατών: της Αιγύπτου, του Ιράκ, της Ιορδανίας, του Λιβάνου και των έξι μοναρχιών του GCC. Επειτα από μερικές διπλωματικές πιρουέτες, η Τουρκία (η μοναδική στην περιοχή χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ) ανακοίνωσε τελικά ότι θα απόσχει. Το Ιράν δεν προσκλήθηκε καν…
«Από τις δέκα αραβικές χώρες», γράφει η ανταποκρίτρια της «Guardian» στην Ιερουσαλήμ, Χάριετ Σέργουντ, «καμία δεν δεσμεύτηκε δημόσια σε στρατιωτική δράση – αν και μερικές, συμπεριλαμβανομένων της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ, λέγεται ότι δήλωσαν κατ’ ιδίαν πρόθυμες να συμμετάσχουν στους αεροπορικούς βομβαρδισμούς».
Κάποιες πρόβες τζενεράλε μερικού συντονισμού στην ανάληψη περιφερειακής δράσης λέγεται πως έχουν ήδη γίνει, αν σε πιο μακρινά πεδία, με τους πρόσφατους βομβαρδισμούς θέσεων εξτρεμιστών ισλαμιστών στα εδάφη της Λιβύης. Επισήμως έγιναν από… αγνώστου προελεύσεως αεροσκάφη (!), καθώς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αρχικά ανακοίνωσε και μετά ανασκεύασε ότι ανήκαν στις δυνάμεις Αιγύπτου και ΗΑΕ, οι οποίες επίσης διαψεύδουν.
Η Αίγυπτος του στρατηγού-προέδρου Αλ Σίσι εν τω μεταξύ -που μαζί με τη Σαουδική Αραβία βρέθηκαν στην πλευρά του ισραηλινού «στρατοπέδου» στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις για εκεχειρία στη Γάζα- συμπεριλαμβάνεται, σύμφωνα με δημοσίευμα της μαροκινής εφημερίδας Al Massae, στην ομάδα των χωρών που πλαγιοκοπούνται από τους Σαουδάραβες για ένταξη σε μια νέα, διευρυμένη στρατιωτική συμμαχία του GCC.
«Δεν της έχει γίνει ακόμη επίσημη πρόταση», ανέφερε στην εφημερίδα ανωνύμως Ιορδανός αξιωματούχος, η χώρα του οποίου έχει ήδη προσκληθεί να συμμετάσχει από τον Μάρτιο, όπως και το Μαρόκο. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η εισδοχή των τριών αυτών χωρών στο GCC -με οικονομικά ανταλλάγματα- θα ενίσχυε με 300.000 μάχιμους την αραβική αυτή συμμαχία. Προετοιμαζόμενη, η GCC έχει ήδη κάνει από τον περασμένο Δεκέμβριο και με την υφιστάμενη σύνθεσή της ένα βήμα πιο κοντά στην ίδρυση κοινής στρατιωτικής διοίκησης…
«Είναι η ώρα για ένα αραβικό ΝΑΤΟ;» έθεσε ανοιχτά το ερώτημα με άρθρο του στη Huffington Post, στις αρχές Σεπτεμβρίου, ο Φάντι Ελσαλάμεν, μέλος του Ιδρύματος Κλίντον (Clinton Global Initiative) και συνεργάτης του American Strategy Program του New America Foundation: ενός αμερικανικού ινστιτούτου αναλύσεων, που όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα του «στοχεύει στην προώθηση ενός νέου αμερικανικού διεθνισμού, ο οποίος συνδυάζει έναν ισχυρό ρεαλισμό για τα συμφέροντα της Αμερικής στον κόσμο, με έναν ρεαλιστικό ιδεαλισμό για το είδος της παγκόσμιας τάξης που ταιριάζει καλύτερα στον δημοκρατικό τρόπο ζωής της Αμερικής».
«Μπότες στο έδαφος»
«Μόνο μια ευρεία αραβική συμμαχία μπορεί να καταστρέψει στρατιωτικά το IS», γράφει ο Φάντι Ελσαλάμεν. Αυτή «μπορεί να στείλει “μπότες στο έδαφος”, δείχνοντας ότι τα αραβικά κράτη παίρνουν στα σοβαρά την απειλή και αναλαμβάνουν δράση. Θα χρειαστεί διεθνή στήριξη, κυρίως όσον αφορά την παροχή πληροφοριών και εξοπλισμό. Αλλά θα πρέπει να είναι οι Αραβες που θα απελευθερώσουν τα εδάφη τους από τους τρομοκράτες».
«Θα πρέπει να συνομολογηθεί ως μια μακροπρόθεσμη συμμαχία», καταλήγει ο Αμερικανός αναλυτής, και «να γίνει αμέσως σοβαρός σχεδιασμός και προγραμματισμός προκειμένου αυτός ο ad hoc συνασπισμός να εξελιχθεί σε ένα αραβικό ΝΑΤΟ ή, όπως εγώ το αποκαλώ, Αραβική Συμμαχία για την Ασφάλεια». Φυσικά, δεν είναι ο μόνος που το αναφέρει. Στη σχετική αρθρογραφία στα δυτικά ΜΜΕ, που στο μεσοδιάστημα ολοένα και πληθαίνει, προστίθενται δυνητικά στο «παζλ» κι άλλοι δυνητικοί εταίροι, όπως π.χ. η Αλγερία, εκτείνοντας έτσι θεωρητικά το πιθανό γεωγραφικό εύρος μιας τέτοιας συμμαχίας από την Αραβική Θάλασσα μέχρι και τον Ατλαντικό!
Στο επίκεντρο όλων των σεναρίων βρίσκεται πάντως ως πρωταγωνιστής η Σαουδική Αραβία, που όπως επισημαίνει ο Σάντι Χαμίντ, συνεργάτης του Brookings Institution, «διαδραματίζει τον πρωταρχικό αραβικό ρόλο στη στήριξη της πολιτικής και ένοπλης αντιπολίτευσης στη Συρία και συνεπώς, εάν πρόκειται να υπάρξει οποιαδήποτε στρατηγική για ενίσχυση των λεγόμενων μετριοπαθών ανταρτών, θα πρέπει να έχει αυτή τον κυρίαρχο ρόλο».
Ακόμη πάντως και το Stratfor (που αμερικανικά ΜΜΕ, όπως το Barron’s, έχουν χαρακτηρίσει ανοιχτά «σκιά της CIA»), παραδέχεται ότι υπάρχουν ακόμη μερικοί σκόπελοι που θα πρέπει να ξεπεραστούν, μέχρι να μπουν οι βάσεις ενός αραβικού ΝΑΤΟ. Είναι «οι σημαντικές πολιτικές διαφορές στους κόλπους του ίδιου του GCC, με το Κατάρ να βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ για τη στήριξη της Ντόχα στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, την οποία οι Σαουδάραβες και τα εμιράτα θεωρούν σοβαρή εσωτερική απειλή», υπογραμμίζει.
Είναι «η αδυναμία τους να συμφωνήσουν ακόμη και σε μια κοινή γραμμή έναντι μιας χώρας, για την οποία συμφωνούν σε γενικές γραμμές ως προς το επιθυμητό αποτέλεσμα: τη Συρία, όπου όλα τα εμπλεκόμενα μέλη του GCC συνεχίζουν να υποστηρίζουν τις ευνοούμενες από καθεμιά από αυτά φατρίες». Και φυσικά είναι και οι σχέσεις με το Ιράν, «που καμία από τις αραβικές χώρες δεν θεωρεί τόσο μεγάλη απειλή, όσο η Σαουδική Αραβία – για παράδειγμα, το Ομάν διατηρεί στενούς δεσμούς με την Τεχεράνη».
Προς το παρόν λοιπόν το μοναδικό προφανές συμπέρασμα, παρατηρεί η Τζανίν Ντέβιντσον του Council on Foreign Relations (ενός ακόμη ισχυρού αμερικανικού think tank που βρίσκεται σε ανοιχτό δίαυλο με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ), είναι ότι «όσο το IS τροφοδοτείται από μια εξτρεμιστική ιδεολογία της τζιχάντ και παραμένει το ρήγμα μεταξύ σουνιτών και σιιτών σε όλη την περιοχή, οι ΗΠΑ δεν θα μπορέσουν να ξεμπερδέψουν με αυτή την κατάσταση, δημιουργώντας απλά διέξοδο με βομβαρδισμούς».
