Μορφωμένοι 40άρηδες σε μικρά χωριά
Το σοκ της αλλαγής εργασιακών δεδομένων –η απόλυση είναι η πλέον επώδυνη–, λόγω της οικονομικής κρίσης, και η ανάγκη για την… επόμενη ημέρα έκαναν πολλούς να θυμηθούν την ηρεμία του χωριού, το λιγότερο στρες, την ποιότητα ζωής κοντά στη φύση. Τους έκανε να στρέψουν το βλέμμα στα ξεχασμένα οικογενειακά σπίτια στο χωριό και κάποιους –αρκετούς, όπως αποδεικνύεται– να αναζητήσουν νέο μοντέλο ζωής. Πολλοί μορφωμένοι 40άρηδες επέλεξαν να επιστρέψουν στο χωριό για να στήσουν τη δική τους επιχείρηση – είτε αγροτοκτηνοτροφική είτε σε κλάδους της βιοτεχνίας και των υπηρεσιών. Η τάση επιστροφής στα πάτρια εδάφη, που ξεκίνησε από όσους έχασαν τη δουλειά τους λόγω κρίσης, δημιουργεί νέα δεδομένα για τα μικρά χωριά της χώρας και την οικονομία τους, τα οποία ερήμωσαν τις προηγούμενες δεκαετίες.
Συγκεκριμένα, η Χαρισία Βλάχου, στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής της στο ΑΠΘ («Εμπειρική προσέγγιση της διαδραστικής σχέσης μεταξύ επιχειρηματικότητας και ποιότητας ζωής στον αγροτικό χώρο», με επιβλέπουσα την καθηγήτρια του Τομέα Αγροτικής Οικονομίας του Τμήματος Γεωπονίας του ΑΠΘ, Ολγα Ιακωβίδου), μελέτησε 240 επιχειρήσεις που ιδρύθηκαν σε αμιγώς αγροτικές περιοχές, δηλαδή σε χωριά με λιγότερους από 2.000 κατοίκους, στην περιφέρεια των Σερρών. Η έρευνα έδειξε ότι η «νέα» επιχειρηματικότητα στον αγροτικό χώρο αναπτύσσεται από άτομα που κατάγονται από τον τόπο και αναγνωρίζουν τις «επιχειρηματικές ευκαιρίες», δημιουργώντας μικρού μεγέθους επιχειρήσεις.
Υπερτερούν οι άνδρες σημαντικά των γυναικών (63,9% έναντι 37,1%), είναι άτομα 34-54 ετών (69,6%), παντρεμένοι (75,4%) με δύο παιδιά (45,0%). Οι περισσότεροι είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (43,8%), ωστόσο αρκετοί έχουν ολοκληρώσει και τις σπουδές τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (31,3%). Οι περισσότεροι γνωρίζουν μια ξένη γλώσσα, τα αγγλικά είναι η πλέον διαδεδομένη, και χειρίζονται τον ηλεκτρονικό υπολογιστή στην καθημερινότητά τους. Η πλειονότητα κατάγεται από τον τόπο στον οποίο εγκατέστησε την επιχείρηση και, παρόλο που έλειψε από αυτόν για διάφορους λόγους (σπουδές, εργασία), επέστρεψε για να επενδύσει επιχειρηματικά. «Η επιχειρηματικότητα είναι επιλογή των πιο μορφωμένων ατόμων στις αγροτικές περιοχές», λέει η κ. Βλάχου.
Πρόκειται για μικρού μεγέθους επιχειρήσεις στις οποίες επικρατεί η αυτοαπασχόληση του επιχειρηματία (65,8%), ενώ ελάχιστες δημιουργούν έως τρεις θέσεις εργασίας (26,3%). Εμφανίζουν δε, συνήθως, μικρούς τζίρους. Πελάτες των μικροεπιχειρήσεων είναι οι κάτοικοι της γύρω αγροτικής περιοχής, ενώ οι προμηθευτές τους είναι από διάφορες πόλεις της Ελλάδας.
Το 35,4% των επιχειρήσεων συγκεντρώνεται στον τομέα του χονδρικού και λιανικού εμπορίου, ενώ αρκετές δραστηριοποιούνται και στον τομέα της εστίασης και των καταλυμάτων (27,1%), ωστόσο με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η στροφή και προς τις αγροτοκτηνοτροφικές επιχειρήσεις. «Η επιστροφή στο χωριό είναι μια αρχή την οποία όσοι έχουν κάνει διαπιστώνουν ότι υπάρχει επαγγελματική διέξοδος μακριά από τα αστικά κέντρα», τονίζει η κ. Βλάχου.
Οπως ανέφερε χθες στην «Κ» η κ. Βλάχου, η επιστροφή στο χωριό δημιουργεί νέα τοπικά οικονομικά δίκτυα. Για την ενίσχυσή τους η μελέτη προτείνει θέσπιση κινήτρων προσέλκυσης εγκατάστασης επιχειρήσεων στον αγροτικό χώρο, με χαμηλές ασφαλιστικές εισφορές για μεγάλο χρονικό διάστημα, και χαμηλή φορολόγηση των επιχειρήσεων, με ανταποδοτικό χαρακτήρα στους κατοίκους του τόπου.
Παράλληλα σφυρηλατούνται κοινωνικά δίκτυα που δημιουργούν συνθήκες για νέα ποιότητα ζωής στις αγροτικές περιοχές, ώστε να αποτραπεί ένα πιθανό κύμα αστυφιλίας σε βάθος χρόνου. Ποιότητα ζωής που πολλοί την έχουν στις θερινές διακοπές και τη νοσταλγούν όταν το άγχος κατακλύζει την καθημερινότητα στο «τσιμεντένιο» κλεινόν άστυ.
5 ΣΧΟΛΙΑ
το επιχειρηματικο δαιμονιο του Ελληνα μπορει να μην ειναι τοσο ανεπτυγμενο οσο των εβραιων (που εχουν και μια παθολογικη αγαπη προς το χρημα), αλλα ανεκαθεν ηταν σε πολυ υψηλο επιπεδο. ας οψεται η ρουσφετοπολιτικη που ξεκινησε επι Ανδρεα, συνεχιστηκε 40 χρονια και εμαθε τον Ελληνα στα ευκολα.
Τα τελευταία 6 χρόνια, σχεδον 7, ζω στην Αγγλία. Μετά το διδακτορικό μου έφυγα για μεταδιδακτορικό αλλά στην πορεία προέκυψε ο ΓΑΠ και ενώ το πλάνο ήταν να μείνω 2-3 χρόνια τελικά είμαι ακόμα εδώ με αβέβαιο πλέον τον γυρισμό. Εδώ όμως που είμαι και επειδή μένω σε μια περιοχή βόρεια κοντά με την Σκωτία είδα πράγματα πολύ διαφορετικά από αυτά που έβλεπα στην Ελλάδα. Είχα επίσης και την ευκαιρία να συγκρίνω καταστάσεις προερχόμενος από οικογένεια που είχε μέλη ενεργούς αγρότες και κτηνοτρόφους. Παρά λοιπόν το ότι η Μεγάλη Βρετανία είναι γνωστή για τον χρηματοοικονομικό τη τομέα εξεπλάγην από την βαρύτητα που δίνουν τόσο στην κτηνοτροφία όσο και στην Γεωργία αλλά και στην βιομηχανία, αλλά το τελευταίο είναι μια άλλη ιστορία. Είναι τόσο καλά οργανωμένοι δε που τα ζώα τους δεν βρίσκονται σε κλειστές φάρμες, στην συντριπτική τους πλειοψηφία τουλάχιστον, αλλά είναι ελευθέρας βοσκής. Η οργάνωση μιας φάρμας είναι πραγματικά συγκλονιστική, τα μηχανήματα που έχουν αλλά και η μεθοδικότητα που λειτουργούν παραδειγματική. Όλη η επιχείρηση δε βασίζεται σε υπολογιστές και οι κτηνοτρόφοι ή οι αγρότες είναι άριστοι χρήστες ηλεκτρονικών υπολογιστών και στις περισσότερες των περισότερων μορφωμένοι άνθρωποι. Επιπλέον, πέρα από τις βασικές δουλειές της φάρμας τους οργανώνουν και άλλες δραστηριότητες βασισμένες στην φάρμα που τους αποφέρουν έσοδα. Τα μηχανήματα δε που χρησιμοποιούν οι αγρότες εγώ δεν τα είχα ξαναδει στη ζωή μου. Οργάνωση πραγματικά αξιοζήλευτη από ανθρώπους που αγαπούν τη γη τους και την φροντίζουν χωρίς να είναι αμόρφωτοι, άξεστοι και αγενείς, αλλά άνθρωποι με επίπεδο. Βέβαια στην Αγγλία ακόμα και αυτή η τάξη των τιτλούχων λόγω βασιλείας δείχνουν να αγαπούν τη γη τους. Σίγουρα δεν λέιπουν τα φαινόμενα όπου άφρονες κληρονόμοι χάνουν τις περιουσίες τους, εκεί επεμβαίνει το κράτος γιατί η αγγλική εξοχή είναι γεμάτη με πύργους και κάστρα που αποτελούν και αξιοθέατα. Ωστόσο, και αυτοί οι ίδιοι ασχολούνται με την Γη! Οι Λόρδοι και οι Δούκες συνήθως κρατάνε τις περιουσίες τους και ακόμα μένουν στα κάστρα τους κάποια διαστήματα. Είτε μένουν είτε όχι τα μετατρέπουν σε μουσεία ενώ η κτηνοτροφία και η γεωργία συνεχίζεται κανονικά στη γη τους και ακόμα και αυτοί οι ίδιοι πολλές φορές ασχολούνται με τέτοια ζητήματα. Η ίδια η Βασίλισσα και η βασιλική οικογένεια προάγει δε την ζωή στην εξοχή και τον σεβασμό για αυτούς που εργάζονται στην γη. Αυτά τα πρότυπα έχουν πολλαπλά οφέλη για την κοινωνία. Στην Ελλάδα οι Έλληνες πολιτικοί δεν φωτογραφήθηκαν ποτέ σε ένα χωράφι, δίπλα δίπλα με έναν τσοπάνο στην Πίνδο ή στον ψηλορείτη στον χώρο εργασίας τους. Μάλλον τους βρωμάει. Το πρότυπο ήταν έλατε όλοι να μείνουμε ο ένας πάνω στον άλλον σε κλουβάκια στην Αθήνα. Βέβαια υπήρχαν και άλλα κίνητρα. Απαξίωσαν την αγροτική ζωή συνειδητά και προς όφελος άλλων συμφερόντων με αποτέλεσμα η εξοχή να πεθαίνει από Ελληνισμό και ο Ελληνισμός μαζί της γιατί το δημογραφικό πρόβλημα οφείλεται και στην συσσώρευση του πληθυσμού στο άστυ και στον εγκλεισμό στο διαμέρισμα. Έστω και λόγω της κρίσης και παρά το ότι το ανθελληνικό αυτό κράτος θα συνεχίσει να είναι ανάλγητο οι Έλληνες πρέπει να βρούμε τρόπους να οργανωθούμε και να επιχειρήσουμε να επανιδρύσουμε τις κοινότητες μας με ελληνικά πρότυπα ώστε να απαξιωθεί αυτό το έκτρωμα και να επανιδρύσουμε μια πραγματικά ελληνική πολιτεία. Η συλλογικότητα των ιδιωτών και μάλιστα στην ελληνική εξοχή νομίζω είναι πυλώνας για να ανεξαρτητοποιηθεί το ελληνικό κράτος και να ξεφορτωθεί ανθελληνικούς επιτρόπους ξένων δυνάμεων μια και καλή
ωραια τα περιγραφεις και ροδινα. τοσο ωραια που σχεδον τεινω να πιστεψω το “too good to be true” που λενε και οι γιανκηδες. και για να εχουμε και καλο ερωτημα, οι Βρετανοι κτηνοτροφοι δεν ειναι που ταϊζαν τα γελαδια τους, και οτι αλλο ειχαν, με κρεαταλευρα, με αποτελεσμα να εχουμε την εμφανιση της νοσου των “τρελων” αγελαδων; αυτο απο μονο του δειχνει οτι δεν ειναι και τερατα ηθικης. ας ειμαστε λοιπον λιγο πιο ρεαλιστες. η Ελλαδιτσα δεν σωζεται. πρεπει να μηδενισει το κοντερ. και το κοντερ συνηθως μηδενιζει με ενα φορματ. το φορματ ερχεται ειτε με την πεινα, ειτε με τον πολεμο. ιδωμεν.
Εγώ πάλι θα μιλήσω θετικά για το σχόλιο του Αλέξανδρου, που το βρήκα όχι απλώς ενδιαφέρον αλλά και συναρπαστικό. Και σε πολλά σημεία τέμνεται με τη δική μου σκέψη. Από τα πολλά που θα μπορούσα να πω (και που πόσο πιο καλά θα λεγόντουσαν όλα από κοντά με λίγο κρασί!), θα ήθελα απλώς να εστιάσω σε έναν (επιπλέον) λόγο για τον οποίο και αυτή η περίφημη επιστροφή στο χωριό που πολλούς μας συγκινεί καθίσταται ακόμα πιο δύσκολη: η πνευματική κρίση που είναι η γεννεσιουργός αιτία των υπολοίπων κρίσεων *δεν* περιορίζεται στις μεγαλουπόλεις. *Δεν* βλέπω να “κρατιέται καλύτερα” η επαρχία. Εάν πεις, θα πάω στο χωριό, θα βρω δυο ξαδέρφια και τρεις φίλους και θα βάλουμε μπρος μια προσπάθεια να δούμε τι προκοπή θα κάνουμε… είναι μια κουβέντα. Εάν πας να τα βρεις τα ξαδέρφια και τους φίλους, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να διαπιστώσεις ότι ενδιαφέρονται μόνο για επιδοτήσεις, αγροτικές συντάξεις, άντε και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Μέχρι πριν λίγα χρόνια και για φωτοβολταϊκά, τώρα έφυγαν από τη μόδα. Δηλαδή σε κάθε περίπτωση εύκολο χρήμα. Τουλάχιστον αυτό έχω δει εγώ στο δικό μου το χωριό, γιατί έχω κάνει κάποιες προσπάθειες και κάποιες κουβέντες. Ίσως θα πρέπει να προσπαθήσω περισσότερο, να βρω να μιλήσω και με άλλους, δεν ξέρω. Αλλά θέλω να πω, ας μην καλλιεργούμε μέσα μας και ιδανικές εικόνες για “το χωριό”.
οσον αφορα την “επιστροφη στη φυση” ειναι καλο να υπαρχουν διαφορετικες αποψεις. οσον αφορα τις επιδοτησεις, το οτι ο Ελληνας εχει τη λαμογια και την κουτοπονηρια στο DNA του ειναι γνωστο τοις πασι. δεν ξερω αν επαιξαν καποιο ρολο τα 400+ χρονια υποδουλωσης, αλλα ψαχνουμε το ευκολο χρημα, ψαχνουμε τη βολη μας, ψαχνουμε να κοροϊδεψουμε για να “πλουτισουμε”. ψαχνουμε να κανουμε περιουσια μεσα σε μια μερα (που λεει ο λογος). ισχυει γενικοτερα για τους Ελληνες αυτο και δεν εχει να κανει με το αν ζουν σε χωριο ή πολη. βοηθησε, φυσικα, σε αυτο και ο Ανδρεας καθως και ολοι οι μετεπειτα φωστηρες του εθνους.