του Νίκου Κόμπλα (Ρήξη φ. 133)
Στην εποχή μας, όλο και περισσότεροι, για να ξεφύγουμε από την κατάθλιψη που μας προκαλεί η αμείλικτη πραγματικότητα που ζούμε, βυθιζόμαστε σε δρόμους διαφυγής, που στη χειρότερη περίπτωση προσφέρονται από τηλεοπτική και διαδικτυακή αποβλάκωση, όπως και άλλα ναρκωτικά. Ευτυχώς, έναν πιο ευεργετικό δρόμο φυγής προσφέρει η ανάγνωση λογοτεχνικών πονημάτων. Κι ευτυχέστερα, ανάμεσα στην πλειοψηφία των ανόητα συναισθηματικών, εγωκεντρικών και μηδενιστικών λογοτεχνικών πονημάτων που κυριαρχούν, υπάρχουν μνημειώδη επικά έργα, όπως το μυθιστόρημα Σέρρα: Η ψυχή του Πόντου (Εκδ. Ψυχογιός, 2016) του πολυτάλαντου λογοτέχνη, ποιητή και στιχουργού Γιάννη Καλπούζου (ενδεικτικά αναφέρουμε το τραγούδι της Γλυκερίας, αλλά και το μυθιστόρημα Ότι αγαπώ είναι δικό σου) που αποτελούν βάλσαμο ψυχικής ανάτασης και ζωντανέματος της πονεμένης νεοελληνικής ιστορίας των διωκομένων και πολλαπλώς προσφυγοποιημένων Ελλήνων.
Για το επίπεδο της γραφής, θα τολμήσω να πω πως αποτελεί ένα από τα καλύτερα επικά μυθιστορήματα που έχω διαβάσει ανεξαρτήτως εθνικότητας συγγραφέων, και δεν είναι και λίγα, μιας και είναι το αγαπημένο μου είδος.
Ο Καλπούζος σίγουρα έχει εμπνευστεί από μεγάλους λογοτέχνες, Έλληνες και ξένους. Από τα ιερά τέρατα της λογοτεχνίας, όπως τον Καζαντζάκη, τον Ντοστογιέφσκι, και τον Γκαρσία Μάρκες. Από τον πρώτο, λόγου χάριν, βλέπουμε την επιρροή στην παρουσίαση της ζωής ενός απλού ανθρώπου, που γίνεται υπεράνθρωπος μέσα από το ήθος που επιτρέπει να ξεπερνά τις δοκιμασίες, από τον δεύτερο την επιδίωξη της νέμεσης για τους διωκόμενους και αδικημένους κατά των διωκτών, από τον τρίτο την καθαρτήρια λειτουργία της αγάπης, της αλληλεγγύης και του έρωτα.
Πέραν, όμως, των πιθανολογούμενων εμπνεύσεων, είναι σίγουρο πως το έργο «Σέρρα» είναι αποτέλεσμα κοπιαστικής έρευνας για τις πραγματικές συνθήκες των γενοκτονιών Ελλήνων και Αρμενίων που ξεκίνησαν οι Τούρκοι ως οθωμανοί-ισλαμιστές και ολοκλήρωσαν ως κοσμικοί φασίστες-κεμαλιστές. Ενδελεχής έρευνα, είναι εμφανές, έγινε επίσης για τις συνθήκες της εθνοκάθαρσης που τελέστηκε από το σοβιετικό καθεστώς του Μπέρια και του Στάλιν εναντίον των Ελλήνων των σοβιετικών ακτών του Πόντου, όπου κατέφυγε στον μεσοπόλεμο μεγάλο μέρος των Ποντίων, μετά την τουρκική γενοκτονία, αφού μεγάλο ποσοστό δεν κατάφερε να τύχει του ευεργετήματος της ανταλλαγής πληθυσμών και να έρθουν στο ελλαδικό κράτος. Εθνοκάθαρση που είχε ως αποτέλεσμα χιλιάδες Πόντιοι να αφήσουν τα κόκαλά τους στα τάγματα εργασίας της Σιβηρίας και δεκάδες, αν όχι και εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι να εκτοπιστούν στην περιοχή πέριξ της αποξηραμένης, πλέον, λίμνης Αράλης, στο Καζακστάν και στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν, όπου κι εκεί πέθαναν πολλοί λόγω των αντίξοων συνθηκών.
Η δε γλαφυρότητα της περιγραφής των τοπίων όπου εκτυλίσσεται η ιστορία ενός ήρωα-προμηθέα του ποντιακού δράματος, αποκαλύπτει ότι ο Καλπούζος όχι μόνο έχει διαβάσει σχετικά με τους τόπους όπου εκτυλίσσεται το δράμα του ερωτικού τριγώνου του πρωταγωνιστή Γαληνού Φιλονίδη, της Ελληνίδας συζύγου του Φιλάνθης και της Αρμένισσας συντρόφου και μεταγενέστερης συζύγου του Ταλίν, εν μέσω της γενοκτονίας που τέλεσαν οι Τούρκοι και της εθνοκάθαρσης που επιδίωξαν οι Σοβιετικοί, αλλά και πως σίγουρα θα έχει περπατήσει τα μέρη που περιγράφει στα παράλια του Πόντου και στα παρακείμενα άγρια βουνά, στις ακτές και τις πεδιάδες της Αμπχαζίας και του Καζακστάν.
Εβδομήντα χρόνια μετά την πρώτη περιβόητη λογοτεχνική αναφορά της Ποντιακής Γενοκτονίας στον Ζορμπά του Καζαντζάκη, διαδίδεται το βίωμα μέσω της Σέρρρας του Καλπούζου. Στο ενδιάμεσο διάστημα, όχι μόνο οι θιασώτες της «ελληνοτουρκικής προσέγγισης» μέσω της λήθης και της ιστορικής αναθεώρησης, αλλά και το σύνολο της ταυτισμένης με τη σοβιετική εμπειρία αριστερής διανόησης, εξαφάνισε το δράμα τόσο μεγάλου ποσοστού του ελληνισμού, για να μείνουν κρυμμένες οι ευθύνες όχι μόνο των τουρκικών, αλλά και των σοβιετικών καθεστώτων.
Δεν αξίζει να υπεισέλθουμε στην πλοκή μίας ιστορίας που εκτυλίσσεται από το 1915 στην Τραπεζούντα ως το 1957 που αναχωρεί ο πρωταγωνιστής Γαληνός από τη Σοβιετική Ένωση. Οτιδήποτε κι αν γράψουμε θα είναι λίγο, και θα προδώσει τα συνεχώς αναπάντεχα στιγμιότυπα της ιστορίας, η οποία σε κρατάει σε αγωνία και στις 630 σελίδες της, μία αγωνία, όμως, που θέλεις να απολαύσεις χωρίς βιασύνη, για να απορροφήσεις και να ερευνήσεις επιπροσθέτως τα ιστορικά στοιχεία που παρατίθενται..
