Του Παναγιώτη Κόρπα
Σε αυτή την περιήγηση θα ασχοληθούμε με τον δικό μας Μάνο Στεφανίδη, πρώτα απ’ όλα γιατί γράφει σπουδαία πράγματα, που πρέπει όλοι μας να γίνουμε κοινωνοί γιατί μας χρειάζονται, κατά δεύτερο λόγο γιατί είναι ένας διανοούμενος που δεν ξεχνάει τη φτωχολογιά, γιατί από εκεί κι αυτός ξεκίνησε.
Γράφει λοιπόν στο προσωπικό του ιστολόγιο για τον εαυτό του: «Γεννήθηκε στα Ταμπούρια του Πειραιά το 1954 από τον τορναδόρο κύριο Σπύρο (1921-1999) και τη νοικοκυρά κυρία Βαρβάρα (1923-2006). Ιστορικός και κριτικός τέχνης· πιστεύει πως υπάρχουν ακόμα έντιμοι άνθρωποι σε αυτόν τον τόπο και ότι επανάσταση είναι να ζούμε την καθημερινότητα μας ποιητικά» 1.
Ένα διεξοδικό του βιογραφικό βρήκα στις εκδόσεις Καστανιώτη2, όπου κυκλοφορούν τα βιβλία του
• Τραγούδια για το πένθος, 2015
• Μικρή Πινακοθήκη, 2011
• Μια ιστορία της ζωγραφικής, 2008
Διαβάζουμε: «Σπούδασε αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Aθηνών και συμμετείχε σε ανασκαφές στις Mυκήνες και στη Mεσσηνία. Aπό το 1980 υπηρετεί ως επιμελητής στην Eθνική Πινακοθήκη, ενώ από το 1992 ανέλαβε υπεύθυνος του παραρτήματος της Πινακοθήκης στην Kέρκυρα. Tο 2005 παραιτήθηκε για να μετακινηθεί στο Πανεπιστήμιο», και συνεχίζουμε με ένα πλήθος παρεμβάσεων και σπουδών. Αν θέλει κανείς να βρει έναν πλήρη κατάλογο βιβλίων, συλλογικών έργων και κριτικογραφίας, θα ανατρέξει στη βάση Βιβλιονέτ, όπου θα εντυπωσιαστεί.3.
Ένα κορίτσι που το έλεγαν Μαρία
Θα ξεκινήσω με ένα πολύ ωραίο κείμενο με τίτλο: «Ένα κορίτσι που το έλεγαν Μαρία», στη μνήμη της μάνας του Βαρβάρας, που κοιμήθηκε πριν έντεκα χρόνια 4. «Μια Μαρία κλέβει όλων τις καρδιές στην όπερα του Bernstein – και αργότερα στη δημοφιλέστατη ταινία – West Side Story. Μια Μαρία έχει επίσης κατακτήσει εδώ και δυο χιλιετίες τις ψυχές ολόκληρης της Δύσης (το χλωμό της αντίστοιχο στο Ισλάμ είναι ίσως η Φατίμα). Πρόκειται για την Παναγία των ορθοδόξων, τη Santa Maria των καθολικών, το απόλυτο αρχέτυπο της μητέρας που θήλασε τον Σωτήρα του κόσμου με το γάλα του ουρανού όπως η Ήρα το μικρό Ηρακλή. Η Παρθένος της Ναζαρέτ εξανθρωπίζει το ισόπλευρο τρίγωνο της χριστιανικής τριαδικής Θεότητας, εμποτίζοντάς το με το αίμα, το δάκρυ αλλά και το γέλιο των ανθρώπινων όντων. Μια γυναίκα, μ’ άλλα λόγια, δίνει ουμανιστική υπόσταση στο δογματικό δίδυμο των αρρένων Πατρός και Υιού. Οι καθολικοί μάλιστα για να εξυψώσουν ακόμη περισσότερο την ιερή παρθένα, υποστήριξαν με φανατισμό το δόγμα της “αμώμου συλλήψεως”. Της “immaculata concoeptio”. Στην χριστιανική εικονογραφία η Παναγία δεσπόζει και αποδίδεται –αν και σε άπειρες παραλλαγές όπως είναι φυσικό– με δυο βασικούς τρόπους: Αυτόν της Γλυκοφιλούσας, δηλαδή της τρυφερότατης μεταφοράς της μητρικής στοργής όπου το Βρέφος ακουμπάει την παρειά του στο μάγουλο της μάνας του και αυτόν της Πιετά, δηλαδή της αποσβολωμένης γυναίκας που κρατάει νεκρό τον Θεάνθρωπο γιο της της σε μιαν άδεια αγκαλιά». Και συνεχίζει σε άλλο σημείο: «Κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα το πεδίο μάχης μεταφέρεται στις Πλατυτέρες των ιερών των νεόδμητων ναών που ανοικοδομούσαν ασταμάτητα οι ξένοι και οι ντόπιοι αρχιτέκτονες του νεαρού Βασιλείου. Από την Ρωσική Εκκλησία όπου δουλεύουν ο Ludwig Thiersch και ο Νικηφόρος Λύτρας ως την Χρυσοσπηλιώτισσα, την Αγία Ειρήνη, τον Άγιο Γιώργο Καρύτση που αγιογραφούν καλλιτέχνες ναζαρηνών αντιλήψεων (Χατζηγιαννόπουλος, Αρτέμης, Φανέλλης, Λεμπέσης κ.λπ.), ένα ανταγωνιστικό παιχνίδι αισθητικής υπεροχής εξελίσσεται σταθερά για να κορυφωθεί στις αρχές του 20ου αιώνα με την “διαμάχη” του νεωτεριστή Κωνσταντίνου Παρθένη και του απολογητή της παράδοσης Φώτη Κόντογλου.»… «Η Θεοτόκος δεν αποδίδεται όμως μόνο ως νεαρή παρθένα. Είναι και η βασανισμένη μάνα, αυτή που στα αλήθεια σηκώνει τις αμαρτίες του κόσμου. Σαν την μεγάλη γλύπτρια Καίτε Κόλβιτς, μια σύγχρονη Παναγία που έζησε τη φρίκη ενός σκοτωμένου γιου ήδη από την έναρξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Το δραματικό σύμπλεγμα της Μάνας που αγκαλιάζει σαν να θέλει να ξανασπρώξει στη μήτρα της τον νεκρό, τοποθετήθηκε στο Μνημείο των Πεσόντων στο Βερολίνο ως σύμβολο της ενοποιημένης Γερμανίας. Αυτή η Πιετά έχει στοιχειώσει στην φαντασία και των δικών μας προοδευτικών καλλιτεχνών που επεχείρησαν να αποδώσουν τη μάνα της Κατοχής και του Εμφύλιου, δηλαδή την γυναίκα της απόλυτης οδύνης και της αέναης προσφυγιάς. Χαρακτηριστικά αναφέρω την Άννα Κινδύνη, τον Ηλία Φέρτη, τον Γιώργο Ζογγολόπουλο, τον Χρήστο Καπράλο, τον Κώστα Βαλσάμη κλπ.»…και καταλήγει: «Και σκέφτομαι τώρα πως πέρα από την τέχνη, δηλαδή την ανά – παράσταση, παντού στον κόσμο, κάθε στιγμή μια πραγματική Μαρία γεννάει με πόνο αλλά και άφατη ανακούφιση τον μικρούλη γιο της σαν μια αντίσταση στο κακό και την βία που καιροφυλακτούν». Αισθάνομαι την ανάγκη να γράψω πως αξίζει να ανατρέξετε για να διαβάσετε όλο το κείμενο.
Ο Μοιραίος Αλέξης
Και να ολοκληρώσουμε με την παρουσίαση του βιβλίου του Ο Μοιραίος Αλέξης, Εναλλακτικές Εκδόσεις 2017, από τον Περικλή Τζάννες και Κατερίνα Κόλλια: Τα κείμενα του Στεφανίδη έχουν μια αμεσότητα και ειλικρίνεια που λείπει από την αρθρογραφία των ημερών, ό,τι θέλει να πει το λέει ευθέως χωρίς αποσιωπήσεις και διφορούμενα νοήματα. Όπως όταν μιλάς σε ένα φίλο, ο λόγος ρέει και τα επιχειρήματα προκύπτουν από την εξέλιξη της συζήτησης. Δεν αρκεί να συμφωνήσεις ή να διαφωνήσεις, αλλά να αναμετρηθείς με τα ζητήματα ως πολίτης. Η αναφορά σε πρόσωπα της πολιτικής ζωής είναι συχνή, πρωταγωνιστές των εξελίξεων διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στην πλοκή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Αυτό όμως που κυρίως ενδιαφέρει είναι τα γεγονότα, όπως αποτυπώνονται ημερολογιακά, και η αλλαγή στάσης του συγγραφέα σε σχέση με τις εξελίξεις. 25 Ιανουαρίου 2015: «Η ευθύνη της γενιάς – μετά τη δική μου γενιά- που βρίσκεται τώρα στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ είναι πολύ μεγάλη. Όπως πολύ μεγάλη είναι και η τιμή και η ευκαιρία ν’ αλλάξει η χώρα αλλάζοντας τις χρόνιες ιδεοληψίες του καθενός από εμάς». 29 Ιανουαρίου 2016: «Μας κυβερνάει σήμερα η χειρότερη εκδοχή του ΠΑΣΟΚ, μια λαϊκίστικη δημοκρατία και ένας κομματικός μηχανισμός που μοιράζει εκ περιτροπής τις προσόδους που πια δεν έχει. Γι’ αυτό και κυριαρχεί το αποκρουστικό δόγμα “Ο καθένας για τον εαυτό του”. Ή, η κατάχρηση ατομικών παραδείσων οδηγεί αφεύκτως σε συλλογική κόλαση». 5(7)
Λουκία Πλυτά
Επειδή όμως βαρύναμε με τον μοιραίο Αλέξη θα κλείσω αυτό το σημείωμα με ένα ποίημα της Λουκίας Πλυτά.6. Στον σύνδεσμο που παραθέτουμε θα βρείτε το βιογραφικό της και πολλά άλλα όμορφα ποιήματά της.
Ιδέες
Έλα να πιάσεις το αλφάδι
του φλοίσβου
μήπως κι ακούσεις
την συλλαβή που δεν ειπώθηκε
μανταλωμένη καθώς έμεινε
από άγνωστη αιτία.
Έλα στου στοχασμού
το ερημοσπίτι, αργυρέ μου,
μήπως ακούσεις εκείνον
που γύρευε μουγγός
το χτύπημα της λύτρωσης
στην πόρτα του ανέμου.
Αναιμικό το φως
και τρείς φορές το πρόσωπό σου
άγγιξε ο κόλαφος
κι όμως προσπέρασες.
Ίσως πρέπει να πάμε στα κατοπινά.
Μήπως ακούσεις
χωρίς τιμή
πως τίποτα δεν αξίζει μια ιδέα.
Σημείωσεις
1. https://www.blogger.com/profile/01303616398919958023
2. https://www.kastaniotis.com/author/529
3. http://www.biblionet.gr/author/12521
4. http://www.iporta.gr/prosopa/prosopa-afieromata/item/12367-ena-koritsi-pou-to-elegan-maria-tou-manou-stefanidi
5. https://thecocktailparty.gr/arts/happy-end/
6. http://homouniversalisgr.blogspot.gr/2015/09/blog-post_85.html
profile/01303616398919958023
Το βιβλίο του Μ. Στεφανίδη, Ο μοιραίος Αλέξης, θα παρουσιαστεί το Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου 2017 στο β/ο Πορθμός στην Χαλκίδα.
