του Ιωάννη Μιχαλακόπουλου από την Ρήξη φ. 149
Οι Στροφάδες (Στροφάδια, Στροφαδονήσια) είναι ένα νησιωτικό σύμπλεγμα που βρίσκεται νότια της Ζακύνθου και αποτελείται από 33 «μικρά» νησιά, εκ των οποίων τα δύο μεγαλύτερα είναι το Σταμφάνι (με επιφάνεια 1,18 τετραγωνικά χλμ) και η Άρπυια (με επιφάνεια 163 στρέμματα). Σημειώνεται πως, αν και το συγκεκριμένο Πολύνησο των Στροφάδων είχε πάντα –κυρίως λόγω θέσης και φύσης– υψηλή ιστορική, θρησκευτική, βιολογική και στρατηγική σημασία, η πρόσβαση σε αυτό παραμένει δύσκολη ακόμα και για τους πιο… αποφασισμένους ταξιδευτάδες.
Κατά τους αρχαίους χρόνους, τα Στροφάδια, λόγω του χαμηλού υψομέτρου τους είχαν και την ονομασία «Πλωταί», επειδή φαίνονταν σαν δύο επίπεδα αντικείμενα που έπλεαν στον ορίζοντα. Όμως, το επικρατήσαν όνομά τους (Στροφάδες) έχει καθαρά μυθολογική προέλευση και σχετίζεται με την Αργοναυτική Εκστρατεία και τις φρικώδεις Άρπυιες. Συγκεκριμένα, αυτά τα ανθρωπόμορφα φτερωτά τέρατα παρενοχλούσαν διαρκώς τον τυφλό μάντη Φινέα, αφήνοντάς τον νηστικό. Ο σοφός γέροντας, προκειμένου να αποκαλύψει στον Ιάσονα τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να διέλθει σώα και αβλαβής η Αργώ από τις Συμπληγάδες Πέτρες, του ζήτησε να τον απαλλάξει από τις Άρπυιες. Τότε, ο Ιάσονας έστειλε τους «ιπτάμενους» γιούς του θεού Βορέα να τις κυνηγήσουν. Η καταδίωξη έφτασε μέχρι τα συγκεκριμένα νησιά, όπου οι διωκόμενες και οι διώκτες τους «έστρεψαν» προς τα πίσω. Έκτοτε, καθιερώθηκε η ονομασία «Στροφάδες».
Διαχρονικά, το Πολύνησο των Στροφάδων έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των βιολόγων, ορνιθολόγων και λοιπών επιστημόνων του Περιβάλλοντος λόγω του εξαιρετικού φυσικού πλούτου του. Συγκεκριμένα, τα εν λόγω νησιά κατέχουν κρίσιμη θέση ως προς τις αποδημίες των πουλιών, καθότι αποτελούν ενδιάμεσο σταθμό ξεκούρασης και τροφοληψίας αυτών. Σχετικά με τη χλωρίδα, κυρίαρχο και σπάνιο είδος είναι οι υπεραιωνόβιοι ψηλοί κέδροι, που βρίσκονται στο μοναδικό δάσος των Στροφάδων. Στη θαλάσσια περιοχή κάνουν την εμφάνισή τους μεσογειακές φώκιες (Μonachus monachus) και θαλάσσιες χελώνες (Caretta caretta), που μετακινούνται από και προς τον χώρο ωοτοκίας τους, στον Λαγανά της Ζακύνθου. Τέλος, έχουν παρατηρηθεί και κάποια κητώδη όπως δελφίνια, σταχτοδέλφινα και ρινοδέλφινα.
Όμως, το «σήμα κατατεθέν» των Στροφάδων είναι το καστρομονάστηρο της Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (ή Παναγίας «των Πάντων Χαράς») που βρίσκεται στη ΒΑ ακτή της Σταμφάνης. Σύμφωνα με τη βυζαντινή παράδοση, το εν λόγω μοναστήρι ιδρύθηκε τον ΙΓ’ αιώνα από τον αυτοκράτορα Νικαίας Θεόδωρο τον Λάσκαρη, ενώ ανακαινίστηκε το 1440 από τον Ιωάννη Παλαιολόγο. Λόγω της υπεραπόκεντρης θέσης του νησιού, η μονή παρουσιάζει μια έντονα «οχυρωματική αρχιτεκτονική», καθότι αποτέλεσε στόχο επιδρομών αλλοφύλων, πειρατικών λεηλασιών και καταστροφών διά μέσου των αιώνων. Παράλληλα, η Ιερά Μονή γνώρισε ακμή ως κέντρο Ορθόδοξης Πίστης και πολιτισμού. Τονίζεται ότι σε αυτήν ασκήτευσαν ή εκάρησαν μοναχοί επιφανείς προσωπικότητες, όπως ο Ζακύνθιος Κόμης Δραγανίνος Σιγούρος, μετέπειτα Άγιος Διονύσιος (1547 – 1622), πολιούχος της Ζακύνθου και ο εκ Δημητσάνης καταγόμενος Γεώργιος Αγγελόπουλος, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ (1745 – 1821). Συγκεκριμένα, ο εκεί, «εν ασκήσει λάμψας», Άγιος Διονύσιος ζήτησε να ταφεί στο μοναστήρι των Στροφάδων, όταν εκοιμήθη εν Ζακύνθω το 1622. Ο τάφος (κενοτάφιο) του Αγίου σώζεται στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου στο Σταμφάνι. Εξάλλου, το λείψανο του «ακοίμητου Φρουρού των Στροφάδων» εξετέθη για πολλά χρόνια στον Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος μέχρι το έτος της μετακομιδής στη Ζάκυνθο (1717).
Κλείνοντας, υπογραμμίζεται ότι μερικά ναυτικά μίλια νοτιότερα από αυτά τα «Ελληνικά Νησιά Γκαλάπαγκος» βρίσκεται το ιλιγγιώδες Φρέαρ των Οινουσσών (του Ιονίου), γνωστό στους ωκεανολόγους ως το βαθύτατο σημείο της μεσογειακής λεκάνης. Δυστυχώς όμως, ακόμα πιο κοντά στις Στροφάδες σε μια «ρηγμάτωση» της εθνικής συλλογικής μνήμης έχει δημιουργηθεί ένα άλλο πιο επικίνδυνο «ερεβώδες βάραθρο». Πρόκειται για την «αβυσσαλέα τάφρο» της λησμοσύνης και της εγκατάλειψης. Ας ελπίσουμε να μην «καταπιεί» τα όμορφα Στροφαδονήσια με την πλούσια ιστορία και τους πολλαπλούς συμβολισμούς τους…
