Ο εργοστασιάρχης Φ. Ένγκελς και ο υπάλληλος του ΟΟΣΑ Κ. Καστοριάδης

Η αθεμελίωτη επίθεση της Εφημερίδας των Συντακτών στον Κ. Καστοριάδη

του Σπύρου Κουτρούλη

Η εν λόγω εφημερίδα περισσότερο ίσως και από την Αυγή αποτυπώνει τις προτιμήσεις και τις απόψεις του ΣΥΡΙΖΑ. Προφανώς η απήχηση της σκέψης του Κ.Καστοριάδη δημιούργησε προβληματισμούς. Διότι δεν αρκέστηκε στην αμφισβήτηση των αποκαλούμενων σοβιετικών καθεστώτων αλλά προχώρησε στην ρήξη με πολλές από τις πλευρές του μαρξικού έργου. Βεβαίως ο μαρξισμός στον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ έχει έναν περίεργο ρόλο που αντιστοιχεί στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Δηλαδή παρότι ο μαρξισμός ελάχιστα καθοδηγεί την πολιτική του σκέψη ή ακόμη περισσότερο την προσωπική ζωή των στελεχών του όμως κυρίως μέσα από την αλτουσεριανή ερμηνεία του θεμελιώνει την ιδεολογική του “συνείδηση”.
Οι συντάκτες της Εφ.Συν. ξαναθυμήθηκαν ένα από τα πιο ατυχή κείμενα του Ν.Πουλαντζά που αδικούν τον ίδιο και το υπόλοιπο έργο του. Σε αυτό το σύντομο άρθρο δεν ασχολήθηκε διόλου με το έργο του Κ.Καστοριάδη, αλλά τον κατηγόρησε ότι ως στέλεχος του ΟΟΣΑ εξυπηρετεί τα ατλαντικά σχέδια. Προφανώς δεν είχε καταφέρει να γιατρευθεί πλήρως από ένα βαρύ σύνδρομο της αριστεράς, την πρακτορολογία, που τον κομματικό αντίπαλο -αλλά και τον εσωκομματικό- τον στόλιζε με επίθετα ως πράκτορα του εχθρού, ασφαλίτη κλπ. Φυσικά οργανισμοί όπως ο ΟΟΣΑ δεν ενδιαφέρονταν για τις πολιτικές απόψεις των υπαλλήλων τους, όταν αυτοί ήταν αποδοτικοί στην δουλειά τους. Αλλά και η κοινωνική θέση δεν προσδιορίζει με ένα ευθύγραμμο τρόπο τις πολιτικές επιλογές. Ο Φ.Ένγκελς ήταν εργοστασιάρχης όμως ήταν αυτός που ζούσε τον Μαρξ και του έδωσε την δυνατότητα να ασχοληθεί απερίσπαστος με το έργο του. Η εργασία του Καστοριάδη στον ΟΟΣΑ μέχρι το 1970, στην συνέχεια ασχολήθηκε με την ψυχανάλυση, δεν επηρέασε τις απόψεις του προς την μια ή την άλλη κατεύθυνση, εκτός του ότι του έδινε πρόσβαση σε ένα πλήθος στοιχείων για την εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας.
Μα και ο Ν.Πουλαντζάς ούτε είχε εργατική καταγωγή, αλλά ούτε ποτέ εργάστηκε κάπου αλλού πλην του γαλλικού πανεπιστημίου. Ο Μ.Μελετόπουλος στην σχετική μονογραφία του γράφει ότι “ανήκε σε μια συντηρητική αστική οικογένεια”(“Ελληνικά Γράμματα”, 2000, σελ.20). Ο πιο εγκάρδιος φίλος του, ο Κ.Τσουκαλάς, ήταν υιός ενός κεντοαριστερού νομικού , που έγινε υπουργός της στρατιωτικής δικτατορίας. Βέβαια αυτή η καταγωγή τους δεν τους απέτρεψε να αναδειχθούν ως στελέχη του τότε “ευρωκομμουνισμού”, με βαρύνοντα μάλιστα θεωρητικό λόγο..
Αλλά οι συντάκτες της “ΕφτΣυν” δεν αρκούνται σε αυτά και προσπαθούν να διατυπώσουν την αστεία κατηγορία ότι ο Καστοριάδης ήταν “εθνικιστής”. Όμως ο τελευταίος υπήρξε μέλος της ομάδας Στίνα, της πιο αντιεθνικιστικής ομάδας της κατοχής, που κήρυττε τον επαναστατικό ντεφαιτισμό κατά το παράδειγμα του Λένιν στον α’ παγκόσμιο πόλεμο. Θα πρέπει να επικριθούν όχι συνεπώς για εθνικισμό αλλά γιατί δεν αναγνώρισαν την αναγκαιότητα της εθνικής αντίστασης. Όμως ο εθνομηδενισμός αισθάνεται αποξενωμένος και από την εαμική αντίσταση και άρα δεν μπορεί να την υπερασπιστεί.
Ο τίτλος του έργου του Κ.Καστοριάδη “Η ελληνική ιδιαιτερότητα”, που εκδόθηκε από τις εκδόσεις “Κριτική” (εκδίδει κυρίως αριστερά βιβλία ) και στο οποίο αναφέρεται και η βιογράφος του F.Dosse (σελ. 409) αποτελεί μια εξαιρετική ανάγνωση της αρχαίας ελληνικής σκέψης. Άλλωστε ο Κ.Καστοριάδης δεν θεωρεί την αθηναϊκή δημοκρατία ως πρότυπο αλλά ως σπέρμα.
Νομίζω ότι κάθε αναγνώστης που θέλει να κατανοήσει δύο σημαντικούς στοχαστές δεν θα πρέπει να αρκεστεί στα σημειώματα της Εφ.Συν. αλλά να σκύψει πάνω στο έργο του καθένα. Προσωπικά, και η εξαιρετική γνώση της ελληνικής γλώσσας παίζει εδώ ένα βαρύνοντα ρόλο, πάντα με γοήτευε η γραφή του Καστοριάδη, Δυστυχώς ο Πουλαντζάς σε αυτό το σημείο δέχτηκε την καθόλα αρνητική επιρροή της αλτουσεριανής γλώσσας.