Έκαστος εφ’ ω ετάχθη

631

του Θ. Ντρίνια, από το Άρδην τ. 63, Φεβρουάριος – Μάρτιος 2007

«Έχουν χρηματοδοτηθεί από το Υπουργείο Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, από τον Οργανισμό των Ηνωμένων Πολιτειών για τη Διεθνή Ανάπτυξη, από το Υπουργείο Εξωτερικών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, από το Σύμφωνο Σταθερότητας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και από το Ίδρυμα Λεβέντη»: Από επίσημη ομολογία της υπουργού Παιδείας, κ. Γιαννάκου, σε επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή κ. Παπαθεμελή για το τετράτομο βιβλίο Εναλλακτικό εκπαιδευτικό υλικό για τη διδασκαλία της νεότερης ιστορίας της νοτιοανατολικής Ευρώπης (έκδοση του Κέντρου για τη Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη1), το οποίο πρόκειται να ενταχθεί στο επίσημο εκπαιδευτικό υλικό που απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς, έχοντας πάρει την έγκριση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

…«Η χθεσινή δήλωση της κ. Γιαννάκου ότι θα “διορθώσει”, δηλαδή θα λογοκρίνει, το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού και θα αποσύρει2 το “Εναλλακτικό Βοήθημα Ιστορίας” για τους καθηγητές, αποτελεί άλλο ένα δείγμα του ακροδεξιού προσανατολισμού (“Πατρίς – θρησκεία – οικογένεια” και ΜΑΤ!) της κυβέρνησης σε κρίσιμους τομείς, όπως τα δικαιώματα και η εκπαίδευση…»: από κεντρικό άρθρο του Ν. Φίλη στην Αυγή, την επομένη της απαντήσεως της υπουργού! Ακολούθησε, δε, ομοβροντία άρθρων της αρχισυνταξίας της εφημερίδας στο οποίο κατακεραυνώνεται η «Ακροδεξιά», σπιλώνονται αδιακρίτως ως «εθνικιστές» όσοι αντιδρούν στο περιεχόμενο και τη φιλοσοφία των βιβλίων, εξαίρονται οι «έγκριτοι ιστορικοί» που τα συνέγραψαν ή τα υποστήριξαν (δηλαδή Λιάκος, Κουλούρη, Ρεπούση, κ.λπ) καθώς και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, που τα ενέκρινε. Η ιστορική εφημερίδα της Αριστεράς επάξια αφαίρεσε από το ΒΗΜΑ του Λαμπράκη την πρωτοπορία στην υπεράσπιση των νέων βιβλίων της Ιστορίας και των δημιουργών τους. Το ίδιο το κόμμα, ο ΣΥΝ, με ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου, την οποία υπογράφει ο κ. Βούτσης, δηλώνει «μαχητικά»: «…Η σκοταδιστική αυτή αντίληψη, για να ικανοποιηθούν οι πυλώνες του εθνικισμού, του λαϊκισμού και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού στη χώρα μας, δεν πρέπει να μείνει αναπάντητη»!

Είναι δυνατόν κόμμα της Αριστεράς να υποστηρίζει βιβλία που γράφηκαν ουσιαστικά με χρήματα της κυβέρνησης Μπους και του Σόρος; Είναι δυνατόν ένα κόμμα της Αριστεράς να γίνεται ουρά των «δεξαμενών σκέψης» του παλιού καλού σημιτικού ΠΑΣΟΚ και του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη; Κι όμως, απ’ ό,τι φαίνεται, είναι! Από το Μάαστριχτ μέχρι την είσοδο της Τουρκίας στην Ευρώπη κι από το Σχέδιο Ανάν μέχρι την αναθεώρηση των σχολικών βιβλίων, ο ΣΥΝ βρίσκεται σταθερά στοιχισμένος με τους παγκοσμιοποιητικούς και ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς, με το απαιτούμενο βέβαια «αριστερό» περιτύλιγμα! Άξιοι μαθητές (και θαυμαστές) ενός Φίσερ κι ενός Ντ’ Αλέμα, δίνουν ρεσιτάλ διπροσωπίας και προσαρμογής. Από τη μία, φληναφήματα περί «μετώπου εναντίον του νεοφιλελευθερισμού», και από την άλλη, μέτωπα με τους νεοφιλελεύθερους και τον ΟΠΕΚ3 για να σωθεί ο τόπος από τον «εθνικισμό». Αντιπολεμικές αερολογίες εναντίον του «κακού» Μπους, που «σκοτώνει τον κοσμάκη» στο Ιράκ, και «αγωνία» για τα ανθρώπινα δικαιώματα που ακυρώνει η αμερικανοκίνητη αντιτρομοκρατία (υποκλοπές, απαγωγές, κ.λπ) και ταυτόχρονα υποστήριξη των ιδεολογικών και επιμελητειακών μηχανισμών που έστησαν και χρηματοδοτούν οι Αμερικάνοι για να «καταπολεμήσουν το μίσος και τον εθνικισμό» στα Βαλκάνια!

Πώς, όμως, ερμηνεύεται η άκριτη υποστήριξη σε πρόσωπα και διαδικασίες που έχουν ενταχθεί σ’ αυτό το νεοταξικό και αδρά χρηματοδοτούμενο σχέδιο αναθεώρησης της Ιστορίας, στο οποίο, εκτός των ξένων υπουργείων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, συμμετέχουν και κορυφαίοι επιχειρηματικοί όμιλοι της χώρας (Εθνική Τράπεζα, 3Ε, ΤΙΤΑΝ, κ.λπ);
Μια ερμηνεία θα μπορούσε να στηριχτεί σ’ αυτό που λέμε «κόμμα των κολλητών». Πιο πολύ από κάθε χώρο, στον χώρο που θεωρεί εαυτόν συνεχιστή της ανανεωτικής Αριστεράς, η ιδιότητα του «αριστερού» δεν είναι κατ’ ανάγκην ζήτημα μιας συνεπούς και διαρκούς ανυποχώρητης στάσης στο πλευρό των καταπιεσμένων. Συχνά είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένου «λάιφ στάιλ» κι ακόμα συχνότερα ενός «χρίσματος» που μια νεανική βάπτιση σε οργανώσεις της Αριστεράς (ιδιαίτερα τέλη του ’70 και ’80) συνοδεύει για πάντα τον μυημένο4. Αν μάλιστα η κοινωνική και επαγγελματική ανέλιξη εξαρτήθηκε, στηρίχθηκε ή πριμοδοτήθηκε από τους πανίσχυρους μηχανισμούς της ανανεωτικής Αριστεράς, που έλεγχαν και ελέγχουν συγκεκριμένους χώρους (Πανεπιστήμιο, καλλιτεχνική και πνευματική παραγωγή, κ.λπ), η αντοχή του «χρίσματος» είναι πολύ υψηλή μέσα στον χρόνο! Προσθέτοντας σ’ αυτήν τη «γενετική» αριστερή ιδιότητα και μια πιθανή ταύτιση στην ιδεολογική κατάληξη αυτού του χώρου (άκριτος ευρωπαϊσμός, εκσυγχρονισμός, απαξίωση πατριωτισμού και αντιιμπεριαλισμού), τότε η υποστήριξη των «συντρόφων» γίνεται πολιτικό φετίχ, ανεξάρτητα με το αν ο «σύντροφος» φλερτάρει με τον Σημίτη, καταλαμβάνει θέσεις σε κορυφαίους οργανισμούς ή χρηματοδοτείται από ξένες πρεσβείες!

Μια άλλη ερμηνεία στηρίζεται στη γενικότερη στρατηγική που τείνει να παγιωθεί στην ηγετική ομάδα του ΣΥΝ. Η στρατηγική αυτή είναι απόρροια ενός συμβιβασμού ανάμεσα στην ξεκάθαρη ιδεολογική ηγεμονία του «δεξιού» ανανεωτικού ρεύματος και την οργανωτική επικράτηση του «αριστερού», οι οποίες τέμνονται σ’ ένα σημείο: την ανάγκη ξεπεράσματος του 3%, ώστε να επιτευχθεί η παραμονή στη Βουλή και άρα να μείνουν ζωντανές οι δυνατότητες για μελλοντική κυριαρχία στον χώρο της Αριστεράς –ιδιαίτερα απέναντι σ’ ένα ΚΚΕ του οποίου η στρατηγική επιβίωσης, που ακολουθήθηκε τα τελευταία 15 χρόνια δείχνει να έχει «ταβανώσει» και να το στερεί από παραπέρα ανάπτυξη και επιρροή– ή, ακόμα περισσότερο, για άμεση συμμετοχή στη νομή της εξουσίας μέσα από συμμαχικά κυβερνητικά σχήματα που ενδέχεται να προκύψουν μετεκλογικά.

Η «αριστερή» πτέρυγα, λοιπόν, υιοθετεί πλήρως την ιδεολογική ατζέντα της «δεξιάς», με αντάλλαγμα τη δυνατότητα να παίξει όπως θέλει το παιχνίδι των συμμαχιών και των κοινοβουλευτικών εκπροσωπήσεων στον ΣΥΡΙΖΑ. Η ομόθυμη αυτή συμφωνία συμπυκνώνεται στην επανεισαγωγή του συνθήματος του ΚΚΕ «πέντε κόμματα δύο πολιτικές» το οποίο επεξηγείται, σύμφωνα με τις πρόσφατες δηλώσεις ηγετικών στελεχών, ως, «ΣΥΝ, το μόνο κόμμα που αντιστέκεται στην ατζέντα Καρατζαφέρη». Αυτή θα είναι η κεντρική γραμμή του κόμματος μέχρι τις εκλογές και πάνω σ’ αυτή θα στηριχτούν οι δημόσιες τοποθετήσεις σε πλειάδα θεμάτων, αρχής γενομένης από το θέμα των νέων σχολικών βιβλίων και εκπαιδευτικών βοηθημάτων. Η ηγετική ομάδα του ΣΥΝ πιστεύει ότι, με αυτόν τον τρόπο, πετυχαίνει δύο πράγματα: Από τη μία, επαναπροσεγγίζει το «ανανεωτικό» πλήθος που «ερωτεύτηκε» τον σημιτικό εκσυγχρονισμό στην 8ετία του (με διόλου ευκαταφρόνητα ανταλλάγματα), το οποίο πλέον παρακολουθεί ανήσυχο το ΠΑΣΟΚ του Γιωργάκη να παραπαίει και να απομακρύνεται από την εξουσία (τουλάχιστον με τη μορφή της αυτοδυναμίας), εξ ού και η συμπόρευση με την ομάδα Λιάκου και των ακαδημαϊκών προστατευομένων του. Από την άλλη, κλείνει διακριτικά το μάτι προς τα Εξάρχεια, επιχειρώντας να αναλάβει παράλληλα τον ρόλο του υπερασπιστή του «χώρου» απέναντι στην κρατική καταστολή. Έτσι, εκτιμάται ότι «Εξάρχεια» και αριστερό «Κολωνάκι» θα συσπειρωθούν γύρω από τον ΣΥΝ με ενοποιητικό στοιχείο τον «αντιεθνικισμό». Καρατζαφέρης και Χριστόδουλος θα γίνουν τα «σκιάχτρα» για μια επιτυχή λεηλασία ψήφων τόσο από τα δεξιά όσο κι από τα αριστερά του ΣΥΝ. Η εκλογική επιβίωση του κόμματος στηρίζεται στην ύπαρξη της «Ακροδεξιάς», γι’ αυτό και θα αναδειχθεί σε κύριο πρόβλημα της χώρας! Ποιοι Αμερικάνοι, ποια Κύπρος, ποια Νέα Τάξη; Κεντρικό πεδίο αντιπαράθεσης θα γίνει το κυριακάτικο κήρυγμα του Χριστόδουλου! Αρκεί να εξασφαλιστούν οι 12 έδρες! Ο αριστερός πατριωτισμός, η αντίσταση στη Νέα Τάξη, η αντι-ιμπεριαλιστική δράση ως υπαρκτή παράδοση της Αριστεράς στη χώρα, είτε θα αποκρυβούν, είτε, ακόμα χειρότερα, θα συκοφαντηθούν και θα χρεωθούν κατευθείαν στην… «ατζέντα Καρατζαφέρη»! Δεν είναι τυχαίο ότι, σε αυτήν την αντιπαράθεση για τα νέα βιβλία και βοηθήματα της Ιστορίας, όλη η αντίδραση χρεώνεται στον Καρατζαφέρη, τον Χριστόδουλο και τον… Σαρτζετάκη, ενώ αποκρύπτεται συστηματικά η αριστερή κριτική που ασκείται στα βιβλία είτε από έντυπα όπως το Άρδην (το οποίο και ανακίνησε το θέμα στο αφιέρωμα για τον Σόρος), ο Ριζοσπάστης, κ.λπ, είτε από αριστερές προσωπικότητες και διανοούμενους. Και αυτό είναι φυσικό, γιατί μόνο η «Ακροδεξιά» οφείλει να αντιδρά. Οι υπόλοιποι χαλάνε τη βολική σούπα! Ο ΣΥΝ «χρειάζεται» τον ΛΑΟΣ, γιατί του προσδίδει το διακριτό στίγμα που θα συγκινήσει ένα συγκεκριμένου τύπου (μεσοαστικό κυρίως) ακροατήριο και θα τον οδηγήσει πάλι στη Βουλή, αλλά και ο ΛΑΟΣ χρειάζεται τον ΣΥΝ, για να αποδεικνύει στα λαϊκά στρώματα ότι ο πατριωτισμός είναι υπόθεση πλέον μόνο της Ακροδεξιάς. Ο πολιτικός αμοραλισμός, όπλο στο σχέδιο της πολιτικής επιβίωσης!

Η πρόσφατη αντιπαράθεση για τα βιβλία της Ιστορίας προσέφερε και κάτι ακόμη. Τελείωσαν οι αυταπάτες όσων από εμάς πιστεύαμε ότι η άνοδος του Αλαβάνου και του αριστερού ρεύματος στην ηγεσία του ΣΥΝ θα τόνωνε την αντιπαγκοσμιοποιητική και πατριωτική του συνιστώσα. Ακόμα και στο Σχέδιο Ανάν, παρά το ΝΑΙ της ηγεσίας, υπήρξε έντονη και δημόσια διαφοροποίηση από πολλά στελέχη του κόμματος που πρόσκεινταν στο αριστερό ρεύμα (του σημερινού προέδρου συμπεριλαμβανομένου). Σήμερα, η στρατηγική που περιγράψαμε παραπάνω, υπόδειγμα πολιτικού καιροσκοπισμού και ιδεολογικής προσαρμογής, χρεώνεται στον πρόεδρο του ΣΥΝ και στη συντριπτική πλειοψηφία του αριστερού ρεύματος του κόμματος, καθώς η δεξιά πτέρυγα εξακολουθεί με συνέπεια να υποστηρίζει αυτά που υποστήριζε χρόνια.

Όποια κι αν είναι η ερμηνεία που μπορεί κάποιος να δώσει για την πολιτική συμπεριφορά και το ιδεολογικό στίγμα του ΣΥΝ, υπάρχει μια γενική διαπίστωση: Το κόμμα αυτό φαίνεται να προσχωρεί οριστικά στο στρατόπεδο των ελίτ, έτσι όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί μετά το ’89, παγκόσμια και τοπικά. Παντού σ’ όλη την Ευρώπη –και με ταχύτατους ρυθμούς και στη χώρα μας– βαθαίνει το χάσμα ανάμεσα στους απλούς ανθρώπους και στις κάθε είδους ελίτ (πολιτικές, οικονομικές, πνευματικές). Ο ΣΥΝ και ο ευρύτερος χώρος που εκφράζει τείνουν να αποτελέσουν την αριστερή εκδοχή των ελίτ αυτών και, σε ιδεολογικό πεδίο, παίζουν κεντρικό ρόλο στη λείανση όποιων εξοχών εμποδίζουν την επικράτηση της φιλοπαγκοσμιοποιητικής ατζέντας. Πίσω από μια αντι-νεοφιλελεύθερη φλυαρία, κρύβεται ο εστετισμός, ο καθεστωτικός καθωσπρεπισμός, η δυσανεξία και ο φόβος απέναντι στις μάζες. Κραυγές του τύπου «τι δουλειά έχουν οι γονείς να αξιολογούν σχολικά βιβλία;» (Μ. Ρεπούση) ή «δεν θα γράφουν Ιστορία οι νοικοκυρές» (Χρ. Κουλούρη) και άλλα τέτοια «αριστερά» επιχειρήματα, φιλοξενήθηκαν ακόμα και σε εφημερίδες της ανανεωτικής αριστεράς! Ενώ ο κ. Φίλης, στις ιερεμιάδες του εναντίον της «ακροδεξιάς λογοκρισίας», εξανίσταται: «Το βιβλίο της Ιστορίας εγκρίθηκε από το αρμόδιο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο» (σ.σ. ίδρυμα ελεγχόμενο από την εκάστοτε κυβέρνηση), «…η κ. Γιαννάκου θεωρεί πως μπορεί… να ανατρέψει τη νομοθετική-παιδαγωγική τάξη για τη συγγραφή και την έγκριση σχολικών εγχειριδίων»… Εμ βέβαια, είναι δυνατόν υπουργός, υπό το βάρος των αντιδράσεων, να ανατρέψει την «τάξη»;! Πού βαδίζει το κράτος;… Σε άλλη περίπτωση, θα μπορούσαν να ήταν ισχυρισμοί ενός καθώς πρέπει συντηρητικού! Σήμερα, είναι η θεσμολάγνα αριστερή ρητορεία που με κόπο κρύβει τον καθεστωτισμό της5.

Βέβαια, αυτού του τύπου οι συμμαχίες ενάντια στην «Ακροδεξιά» είθισται να προκαλούν τραγέλαφο και να γεννούν τέρατα. Πριν ακόμη στεγνώσει το μελάνι από τις συνεντεύξεις των «εγκρίτων ιστορικών» και τα άρθρα υπεράσπισής τους στην Αυγή και την Εποχή, να και η πρωτοβουλία των 1000 πανεπιστημιακών. Στην πιο κρίσιμη στιγμή του αγώνα για την υπεράσπιση του δημόσιου Πανεπιστημίου, πανεπιστημιακοί της ομάδας Βερέμη, του σημιτικού ΟΠΕΚ και της αριστεροανανεωτικής κίνησης ΑΡΣΗ6 συνδιαλέγονται με την κ. Γιαννάκου (αυτή που θα λογόκρινε τους «έγκριτους»!) και τείνουν ουσιαστικό χέρι βοηθείας στην υπουργό, καταγγέλλοντας παράλληλα τον «εξτρεμισμό» των συναδέλφων τους της ΠΟΣΔΕΠ7! Η τελευταία τούς ανταμείβει με κομπλιμέντα για το πόσο σοβαρές προτάσεις έχουν και υπόσχεται να τις λάβει υπ’ όψιν! Ποια φιγουράρει στην ομάδα που εκπροσώπησε την κίνηση στα κομπρομί με την υπουργό και στη συνέντευξη Τύπου; Μα η «έγκριτος» και «λογοκριθείσα» κ. Ρεπούση! Ομού μετά του κ. Λιάκου, ο οποίος είχε αναλάβει από το Βήμα εργολαβικά την υπεράσπιση των νέων βιβλίων απέναντι στον «εθνικισμό» –μέχρι που του πήρε τα πρωτεία η Αυγή– και είχε χαρακτηρίσει «ψυχωσικούς» όσους αντιδρούσαν στο έργο των «νέων ιστορικών»!
Επειδή πολλή λάσπη, φανερή και υπόγεια, έχει πέσει το τελευταίο διάστημα απέναντι σε όσους εξ αριστερών αντιδρούν στην προσπάθεια αναθεώρησης της Ιστορίας, έτσι όπως εκφράζεται από τα νέα σχολικά βιβλία, τα βοηθήματα και την κυρίαρχη ακαδημαϊκή παραγωγή. επειδή πίσω από την πιπίλα του «αριστερού εθνικισμού» και της «συμπόρευσης με τον Χριστόδουλο» δύναται να κρύβεται πολιτική σκοπιμότητα, ιδεολογική ένδεια ή ακόμα χειρότερα ιδεολογικός συμβιβασμός, εμείς θα επαναφέρουμε το θέμα στο πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο που του αρμόζει: Καλοί οι εξυπνακισμοί, αλλά ακόμα καλύτερα θα ήταν αν οι άνθρωποι του ΣΥΝ και της «ανανέωσης» τοποθετούνταν δημόσια και ανοικτά σε ορισμένα ζητήματα που προκύπτουν απ’ όλη αυτήν την ιστορία:
Πώς αντανακλάται η σημερινή κυριαρχία του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και της αυτοκρατορικής υπερεθνικής ελίτ, με κέντρο τις ΗΠΑ, στο περιεχόμενο της δημόσιας εκπαίδευσης; Τι μορφή παίρνει, ειδικότερα, στο κρίσιμο, για τις ιδεολογικές και πολιτικές του συνδηλώσεις, μάθημα της σχολικής Ιστορίας;

Ποια αριστερή ιδεολογική και πολιτική αναφορά απενοχοποιεί ή/και επιβάλλει την υποστήριξη σε ένα δημιούργημα που προέκυψε από την υποστήριξη και τα χρήματα της κυβέρνησης του αρχιτρομοκράτη και σφαγέα Μπους, του καταστροφέα του Τρίτου Κόσμου, χρηματιστή Σόρος και του πολυεθνικού ομίλου Λεβέντη;

Ποια αριστερή ηθική επιτρέπει σε κάποιους ανθρώπους που έχουν την αναφορά τους στην Αριστερά να συμμετέχουν σε κορυφαίες θέσεις και να προσφέρουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους σε έργα που χρηματοδοτούν οι παραπάνω, και σε κάποιους άλλους να τους υπερασπίζονται με τέτοιο σθένος;
Ποια αριστερή πολιτική ανάλυση επιτρέπει να καταγγέλλεις τα εγκλήματα και την πολιτική των ΗΠΑ σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου και, στη χώρα σου, να αποδέχεσαι όλα τα γεωπολιτικά και ιδεολογικά τους «πρότζεκτ» (Σχέδιο Ανάν, είσοδος Τουρκίας στην Ε.Ε., αναθεώρηση της Ιστορίας);

Ποια αριστερή πολιτική στρατηγική οδηγεί να βάζεις στο κέντρο του αγώνα σου τη μάχη ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό και, παράλληλα, σε όλα τα ζητήματα Ιστορίας και ταυτότητας, να οικοδομείς μόνιμες συμμαχίες με τους εκπροσώπους της νεοφιλελεύθερης σοσιαλδημοκρατίας;
Τέλος, όσοι από τον χώρο της αντι-ιμπεριαλιστικής και πατριωτικής Αριστεράς συνωστίζονται στον εκλογικό προθάλαμο του ΣΥΡΙΖΑ, ορεγόμενοι ίσως κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, θα πρέπει κάποια στιγμή να περιγράψουν το σημείο πέρα από το οποίο μια δεδομένη Αριστερά παύει να είναι «χρήσιμη» και γίνεται απλά δεκανίκι! Η όποια ενότητα οφείλει να κτίζεται μέσα σε κάποια ιδεολογικά και πολιτικά όρια πέρα από τα οποία αυτή καθίσταται αδύνατη και επιζήμια. Πάλη ενάντια στη Νέα Τάξη και αναγνώριση της Βόρειας Κύπρου (!) ή μέτωπο απέναντι στον νεοφιλελευθερισμό και συνδιαλλαγή με τη Γιαννάκου καθιστούν το ενωτικό σχήμα σόλοικο. Ο πολιτικός καιροσκοπισμός δεν αφορά μόνο εκείνο το τμήμα της Αριστεράς που τον παράγει αλλά κι εκείνο που κλείνει τα μάτια απέναντί του.

Σημειώσεις

1. Βλέπε Άρδην, τ. 58, για τον ρόλο και τη δράση αυτού του διαβόητου Κέντρου.
2. Ακόμα και τώρα, παρά τις αντιδράσεις πολιτών απ’ όλο το πολιτικό φάσμα, η κ. Γιαννάκου δεν δήλωσε, όπως ισχυρίζεται ο κ. Φίλης, ότι θα αποσυρθεί αλλά ότι δεν έχει ακόμη διανεμηθεί λόγω του ότι δεν έχουν ολοκληρωθεί κάποια τμήματά του (βιβλιογραφία, κ.λπ).
3. «Όμιλος Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Κοινωνίας»: δεξαμενή σκέψης (think tank) που δημιούργησε ο Σημίτης, με σημερινό πρόεδρο τον γνωστό και μη εξαιρετέο καθηγητή κ. Λιάκο.
4. Μια τέτοια διαπίστωση με τίποτε δεν μηδενίζει την Ιστορία και την τεράστια προσφορά εκατοντάδων άλλων αγωνιστών της ανανεωτικής αριστεράς και ιδιαίτερα εκείνων που προέρχονται από τη Νεολαία Λαμπράκη και τον αντιδικτατορικό αγώνα.
5. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: όταν Βασάνιζαν τον ετοιμοθάνατο Σάββα Ξηρό για να ομολογήσει, στην εντατική του Ευαγγελισμού, ο τότε Πρόεδρος του ΣΥΝ και αρχιερέας της αριστερής θεσμολαγνείας δήλωνε ότι έχει εμπιστοσύνη στην ελληνική δικαιοσύνη…
6. ΑΡιστερά ΣΗμερα, κίνηση που περιλαμβάνει ακαδημαϊκούς και διανοούμενους οι οποίοι/ες, κατά δήλωσή τους, «κινητοποιηθήκαν κατά καιρούς με βάση τις προτάσεις της ανανεωτικής Αριστεράς».
7. Η συνδικαλιστική κίνηση των πανεπιστημιακών, η οποία πρωτοστατεί στις τελευταίες κινητοποιήσεις και στηρίζεται κυρίως από τους χαμηλόβαθμους πανεπιστημιακούς.