του Γ. Τοζίδη, από το Άρδην τ. 63, Φεβρουάριος – Μάρτιος 2007
Το 2001, πρώτη χρονιά της προεδρίας Μπους στις Η.Π.Α., η απόλυτη προτεραιότητα της εξωτερικής πολιτικής δεν ήταν ούτε ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας ούτε ο περιορισμός της διάδοσης των όπλων μαζικής καταστροφής. Μετά από μια χρονιά (2000) που παρατηρήθηκαν σοβαρές ελλείψεις σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο σε αρκετές πολιτείες των Η.Π.Α. και σημειώθηκαν διακοπές στην ηλεκτροδότηση στην Καλιφόρνια, ο κύριος στόχος της πολιτικής τους έγινε η εξασφάλιση της απρόσκοπτης ροής ενεργειακών πόρων. Την ίδια χρονιά, και για πρώτη φορά στην ιστορία των Η.Π.Α., οι εισαγωγές πετρελαίου είχαν ξεπεράσει το 50% της συνολικής κατανάλωσης. Αξίζει να σημειώσουμε ότι, ενώ ο πληθυσμός των Η.Π.Α. αντιστοιχεί στο 4% του παγκόσμιου πληθυσμού, καταναλώνει το 25% της παγκόσμιας ενεργειακής παραγωγής.
Εκτός από τα παραπάνω, η χρηματοδότηση της εκλογής του Μπους από τις πετρελαϊκές εταιρείες και η παρουσία του αντιπροέδρου Τσένι επέβαλαν την υποχρέωση ανταπόδοσης από τη νέα κυβέρνηση.
Όμως δεν ήταν μόνο εσωτερικοί οι λόγοι που επέβαλαν την απόλυτη προτεραιότητα του ελέγχου των ενεργειακών πηγών. Ανομολόγητος στόχος της αμερικανικής κυβέρνησης ήταν και είναι ο έλεγχος των ανταγωνιστριών χωρών μέσω του ελέγχου των ενεργειακών πόρων, ιδιαίτερα όταν, όπως προέβλεψε (2004) το υπουργείο Ενέργειας των Η.Π.Α., η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου θ’ αυξηθεί το χρονικό διάστημα 2001–2025 κατά 63% (από 77 εκατομμύρια σε 121 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 2002 η κατανάλωση των Η.Π.Α. ανήλθε σε 19,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως (ε.β.η.) από τα οποία μόνον τα 8,5 ε.β.η. ήταν η εγχώρια παραγωγή.
Για να καλυφθεί η αυξημένη ζήτηση θα πρέπει:
● η παραγωγή της Σ. Αραβίας ν’ αυξηθεί κατά 120% (από 10,2 ε.β.η. σε 22,5 ε.β.η.).
● η παραγωγή της Ρωσίας και των χωρών γύρω από την Κασπία Θάλασσα να διπλασιαστεί (από 8,8 ε.β.η. σε 17,3 ε.β.η.).
● η παραγωγή των Ιράν, Ιράκ και Κουβέιτ, από 8,9 ε.β.η. σε 16,5 ε.β.η.
● η παραγωγή της Νιγηρίας και της Αγκόλας, από 2,2 ε.β.η., σε 3,8 ε.β.η.
Ακόμη υπάρχουν τα αποθέματα των χωρών της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής (κυρίως Βενεζουέλα, Μεξικό και Κολομβία).
Για τις υπόλοιπες περιοχές προβλέπεται στασιμότητα ή πτώση της παραγωγής.
Όπως γίνεται φανερό, το μεγαλύτερο τμήμα της αυξημένης ζήτησης θα κληθεί να το καλύψει η Σαουδική Αραβία. Όμως έγκυροι αναλυτές αμφισβητούν αυτήν τη δυνατότητα, καθώς τα κοιτάσματα της χώρας είναι γερασμένα, έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε θείο και είναι πιθανόν σε λίγα χρόνια η αναλογία σε νερό να έχει αυξηθεί τόσο που να τα καταστήσει ασύμφορα για εκμετάλλευση. Υπάρχει όμως και μία ακόμη διάσταση, που προβληματίζει την αμερικανική κυβέρνηση: Στις περισσότερες πετρελαιοφόρες περιοχές κυριαρχούν οι σιίτες…
Τι απομένει; Στην ασιατική Ρωσία και στις ακτές και τα βάθη της Κασπίας βρίσκονται τα πιο σημαντικά ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα φυσικών και ενεργειακών πόρων στον κόσμο. Όμως είναι πολύ δύσκολο να τεθούν κάτω από τον άμεσο έλεγχο των Η.Π.Α. (εκτός ίσως από τα αποθέματα του Αζερμπαϊτζάν), ενώ υπάρχουν και σημαντικές δυσκολίες μεταφοράς με τα σημερινά γεωπολιτικά δεδομένα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως εκτιμούν διεθνείς αναλυτές, το 2020 η παραγωγή πετρελαίου του Καζακστάν θ’ ανέρχεται σε 10 ε.β.η., όσα δηλαδή παράγει η Σαουδική Αραβία σήμερα.
Καθίσταται συνεπώς απαραίτητος ο έλεγχος των κοιτασμάτων του Ιράν, του Ιράκ και του Κουβέιτ, όχι μόνον για τον ενεργειακό έλεγχο των ανταγωνιστριών χωρών των Η.Π.Α. (Ε.Ε., Ιαπωνία, Κίνα και Ινδία) αλλά και για την εξασφάλιση των δικών τους αναγκών.
Ποια είναι η θέση σήμερα των Η.Π.Α. στις παραπάνω περιοχές; Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι Αμερικανοί στρατιώτες βρέθηκαν στις περισσότερες χώρες της Κασπίας, με τη Ρωσία να είναι ανήμπορη να αντιδράσει. Κατέλαβαν το Αφγανιστάν, εισέβαλαν στο Ιράκ, βρίσκονται στρατιωτικά στις χώρες του Περσικού Κόλπου, αλλά ποιο είναι το αποτέλεσμα σήμερα; Η παρουσία τους αμφισβητείται παντού. Αποχώρησαν από την Κιργισία και το Ουζμπεκιστάν, το Αφγανιστάν ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό και πάλι από τους Ταλιμπάν, το Ιράκ απέχει πολύ από το να θεωρείται ασφαλής χώρα για τις αμερικανικές ενεργειακές επενδύσεις, το μέλλον των χωρών του Περσικού Κόλπου προοιωνίζεται εξεγερσιακό, και με βεβαιότητα μπορεί να προβλέψει κάποιος ότι το πολύ σε 10 χρόνια τα σημερινά σουλτανάτα, εμιράτα και λοιπά αμερικανόφιλα καθεστώτα θ’ αποτελούν παρελθόν.
Το δυστύχημα για τους Αμερικανούς είναι ότι τα άσχημα νέα δεν τελειώνουν εδώ. Ενισχυμένοι από την αύξηση της τιμής του πετρελαίου (που ήταν η ανταπόδοση για τη στήριξη του Μπους από τις πετρελαϊκές εταιρίες), οι Ρώσοι, οι Βενεζουελάνοι και οι Βολιβιανοί αμφισβητούν ανοικτά την αμερικανική ηγεμονία και αργά αλλά σταθερά οικοδομούν εναλλακτικούς πόλους ισχύος.
Πώς όμως θα φτάσει αυτό το πετρέλαιο στη Δύση; Μια ματιά να ρίξει κάποιος στον χάρτη της περιοχής διαπιστώνει ότι ο συντομότερος (και άρα οικονομικότερος) δρόμος για να φτάσουν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Κασπίας στις διεθνείς αγορές είναι μέσω του Ιράν. Με την αύξηση της τιμής του πετρελαίου έχουν καταστεί ασύμφοροι οι αγωγοί πετρελαίου μεγάλου μήκους, λόγω του σημαντικού λειτουργικού κόστους τους, καθώς απαιτούν μεγάλες ποσότητες για να λειτουργήσουν, οι οποίες τίθενται εκτός εμπορικής εκμετάλλευσης. Αυτή είναι η αιτία που ο περιβόητος αγωγός Μπακού-Τσεϊχάν θεωρείται ότι είναι κυρίως πολιτικά και όχι οικονομικά αποδοτικός. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του Αμερικανού επικεφαλής της BP Amoco στο Μπακού : «Ο αγωγός μέσω Ιράν είναι μικρός σε μήκος, πιο φθηνός και πιθανότητα πιο ασφαλής». Αναγκαία συμπλήρωση: Αρκεί το Ιράν να ελέγχεται πολιτικά ή στρατιωτικά από τις Η.Π.Α.
Εκτιμώ ότι από την παραπάνω ανάλυση γίνεται φανερό πόσο απαραίτητος είναι για τις Η.Π.Α. ο έλεγχος του Ιράν. Με την επίτευξή του ελπίζουν παράλληλα να ελέγξουν:
● τις σιιτικές μάζες στη Σ. Αραβία, το Ιράκ και τον Λίβανο,
● τα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Κασπίας Θάλασσας,
● τους δρόμους μεταφοράς αυτών των ενεργειακών πόρων στις διεθνείς αγορές.
Πώς όμως μπορεί να επιτευχθεί αυτός ο έλεγχος; Η προσπάθεια έχει ξεκινήσει ήδη με την ενορχηστρωμένη προπαγάνδα για την προετοιμασία του Ιράν ν’ αποκτήσει πυρηνικά όπλα, τις κατηγορίες για την ενίσχυση των ένοπλων αντιστασιακών οργανώσεων στο Ιράκ και τον Λίβανο, και συνεχίζεται με τις πρόσφατες βομβιστικές επιθέσεις στο ίδιο το έδαφός του.
Οι ελίτ των Η.Π.Α. και η κυβέρνησή τους έχουν εντάξει τον έλεγχο του Ιράν στους στρατηγικούς τους στόχους ήδη από το 2001. Το μόνο ερώτημα που δεν μπορεί ν’ απαντηθεί, σήμερα τουλάχιστον, είναι αν θα γίνει με το σενάριο που ακολουθήθηκε στη Σερβία ή το Ιράκ, ή αν θα βρεθούν «χρήσιμοι ηλίθιοι» στο εσωτερικό του Ιράν, που θα παίξουν τον ρόλο των «πολύχρωμων δημοκρατών» της Γεωργίας ή της Ουκρανίας. Όποιο τρόπο όμως και να επιλέξουν, είναι σίγουρο ότι θα πυροδοτήσουν μια ανεξέλεγκτη κρίση, που θα επισπεύσει το τέλος της αυτοκρατορίας.
ΠΗΓΕΣ:
Γ. Καραμπελιάς: Ισλάμ και Παγκοσμιοποίηση, Εναλλακτικές Εκδόσεις.
Π. Παπακωνσταντίνου: Η εποχή του φόβου, Εκδόσεις Α. Λιβάνη.
M. Klare: Blood for oil: The Bush-Cheney energy strategy, Socialist Register 2004.
L. Kleveman: Το νέο μεγάλο παιχνίδι, Εκδόσεις Κριτική.
BBC NEWS: IRAN: ENERGY OVERVIEW
ECONOMIST και LE MONDE DIPLOMATIQUE: Διάφορα Δημοσιεύματα.
