του Κ. Τσίπηρα, από το Άρδην τ. 61, Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2006
Ο μεγάλος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης έγραψε κάποτε ότι «αν θελήσεις να κρατήσεις από την Ελλάδα τα βασικά της χαρακτηριστικά, θα καταλήξεις σε μια ελιά, ένα αμπέλι και ένα καράβι».
Κι αν θελήσει κανείς, επίσης, να κρατήσει τους κυριότερους τόπους του πολιτισμού της, θα καταλήξει εύκολα, σε μια Ακρόπολη, στην Ολυμπία, στους Δελφούς και φυσικά και στον Όλυμπο.
Ο Όλυμπος δεν είναι απλά ένα σπάνιο φυσικό οικοσύστημα, αλλά κι ένα locus major του παγκόσμιου πολιτισμού, το οποίο η ανθρωπότητα οφείλει να διαφυλάξει.
Η πρώτη προσπάθεια για την καταστροφή του ξεκίνησε από τη δικτατορία των συνταγματαρχών και δυστυχώς συνεχίστηκε στα 1988, με την προσπάθεια κατασκευής τελεφερίκ και χιονοδρομικών κέντρων κοντά στις ψηλότερες κορυφές του.
Το να φτιάξει κανείς τουριστικές εγκαταστάσεις στις κορυφές του Ολύμπου ισοδυναμεί με το να επιχειρήσει να φτιάξει κανείς εστιατόρια στην Ακρόπολη, γήπεδα ποδοσφαίρου στην Αρχαία Ολυμπία ή πολυκατοικίες στους Δελφούς.
Γι’ αυτό και η κινητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης ήταν άμεση και εντυπωσιακή.
Οι αγώνες μας, ευτυχώς, οδήγησαν στο πάγωμα των σχεδίων της υποτιθέμενης τουριστικής αξιοποίησης του Ολύμπου επί μία σχεδόν δεκαετία. Ώσπου ξαφνικά, νέα σχέδια εκπονήθηκαν και μάλιστα από τη Νομαρχία Λάρισας και την Περιφέρεια Θεσσαλίας, οι οποίες παρουσίασαν στην Ελασσόνα, στα τέλη του 2004, την πρώτη φάση μελέτης «για την τουριστική αξιοποίηση του Ολύμπου», που προβλέπει έργα ύψους 7.200.000 € στις ψηλότερες κορφές του μυθικού βουνού.
Μάλιστα, σε δηλώσεις του στον τύπο (8/12/2004), ο νομάρχης Λάρισας κος Κατσαρός, επεσήμανε ότι «ενεργεί με προσεκτικές κινήσεις, για να μην επαναληφθούν τα λάθη που οδήγησαν στην ακύρωση προηγουμένων επενδυτικών σχεδίων»(!).
Οι αποφάσεις και ενέργειες της Περιφέρειας Θεσσαλίας και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λάρισας, που αποσκοπούν στην δημιουργία Χιονοδρομικού Κέντρου και άλλων δράσεων δήθεν βιώσιμης ανάπτυξης στη θέση «Βρυσοπούλες» του Ολύμπου, εντός της περιοχής του Εθνικού Δρυμού, ξεκίνησαν από την υλοποίηση της σχετικής οδοποιίας η οποία ήδη εγκρίθηκε με ψευδεπίγραφη (δήθεν) Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
[…] Σημειωτέον ότι στη δήθεν Κοινωνική Διαβούλευση δεν συμμετείχε κανένας φορέας Προστασίας Περιβάλλοντος ή Πολιτισμού ούτε καν ο φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου (Απόφαση 126519/2575 ΥΠΕΧΩΔΕ 2-7-2003) ενώ συμμετείχαν Δήμοι εκτός περιοχής Ολύμπου (Λιβαδίου, Σαρανταπόρου, ενώ απουσίαζε περιέργως ο Δήμος Λιτοχώρου).
Επίσης, άκρως περιέργως, απουσίαζαν όλοι οι φορείς της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στην οποία ανήκει ο κύριος ορεινός όγκος του Ολύμπου.
Τόσον η έγκριση της μελέτης οδοποιίας Σπαρμού Ολύμπου όσο και το αίτημα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λάρισας για την ένταξη στο ΠΕΠ Θεσσαλίας ποσού 6.800.000 ευρώ ώστε να πραγματοποιηθεί το έργο της οδοποιίας αυτής, η οποία στην ουσία «ανοίγει τον δρόμο» για την κατασκευή Χιονοδρομικού Κέντρου στον Όλυμπο, βασίζονται σε Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που εγκρίθηκε στις 28/9/2001 από την ΔΙΠΕΧΩ της Περιφέρειας Θεσσαλίας (Μελετητές: «ΠΟΛΥΕΔΡΟΝ» Α. Τσιτσιπιλάμης και Σια Ε.Τ.Ε., Α. Κοντανάς, Β. Κουτάλου) κατά παράβαση των απαιτήσεων του Νόμου 1650/1986 για την Προστασία του Περιβάλλοντος και των προδιαγραφών περιεχομένου της ΚΥΑ 69269 /1990 που επιβάλλουν τη διερεύνηση των επιπτώσεων της λειτουργίας του έργου τόσον στην άμεση όσο και στην ευρύτερη περιοχή επιρροής του.
Εν προκειμένω, μέχρι σήμερα, απεφεύχθη χάρις στη διεθνή κινητοποίηση από τη δεκαετία του 1980 (οπότε πραγματοποιήθηκε η πρώτη προσπάθεια «ανάπτυξης» του Ολύμπου, δηλαδή κυριολεκτικώς της περιβαλλοντικής άλωσής του). Η πιθανότητα μια τέτοια οδοποιία να συνδυαστεί με την κατασκευή χιονοδρομικού κέντρου στον Όλυμπο είναι μεγάλη αλλά και πασίγνωστη. Γεγονός που επιμελώς αποκρύπτεται αν όχι αγνοείται πλήρως από τους μελετητές της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της οδοποιίας Σπαρμού Ολύμπου.
Την ίδια «άγνοια» όμως δείχνουν και οι υποτιθέμενες υπερασπίστριες του Περιβάλλοντος υπηρεσίες της Περιφέρειας Θεσσαλίας, που όχι μόνον εγκρίνουν την ΜΠΕ αλλά εκδίδουν και την απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (αρ.πρωτ. 3223 /21-1112-2001) η οποία αποτελεί προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση και πραγματοποίηση του έργου της οδοποιίας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η ΜΠΕ της οδοποιίας Σπαρμού Ολύμπου δεν κάνει καμία αναφορά στις επιπτώσεις της λειτουργίας αυτής της οδοποιίας στον Εθνικό Δρυμό του Ολύμπου που είναι στην άμεση γειτονία της.
Το γεγονός αυτό και μόνον αποτελεί επαρκέστατο δικαιολογητικό για τον Υπουργό Περιβάλλοντος ώστε να ανακαλέσει την απόφασή του για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων, σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ. 8 του Ν 1650/86 που ρητά προβλέπει αυτή την περίπτωση.
Πώς είναι δυνατόν να εγκρίνεται μία οδός που θα «φέρει τα πάνω κάτω», με τουριστική αξιοποίηση στο πιο γνωστό, παρθένο και φημισμένο, πολιτισμικά, βουνό, όχι μόνον της Ελλάδας αλλά του κόσμου ολόκληρου; Και μάλιστα να εγκρίνεται με μελέτες κατάπτυστου «στρουθοκαμηλισμού», που κάνουν ότι το αγνοούν και με συμπαιγνίες τοπικών παραγόντων που τις εγκρίνουν;
Ο στρουθοκαμηλισμός όμως συνεχίζεται και με τη δήθεν κοινωνική διαβούλευση για τη χωροθέτηση του Χιονοδρομικού Κέντρου στην οποία έχουν αγνοηθεί όλοι οι φορείς Προστασίας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.
Από πότε αλήθεια ο Όλυμπος ανήκει μόνον στην Λάρισα, στην Ελασσόνα και στους εμπόρους τους;
Κανείς από αυτούς δεν μπορεί να καταλάβει ότι η διαχρονική φήμη του «βουνού των θεών» βασίζεται στην ανόθευτη μεγαλειώδη φύση του;
Η μελέτη σκοπιμότητας για τη δημιουργία του Χιονοδρομικού Κέντρου στον Όλυμπο, την Α΄ φάση της οποίας υπογράφει το γραφείο Γιάννης Μπαϊμπάς και Συνεργάτες (Νοέμβριος 2004), μπορεί να χαρακτηρισθεί όχι απλώς ελλιπής αλλά και αντιεπιστημονική για τους εξής τουλάχιστον λόγους:
Α. Βασίζεται σε στοιχεία κίνησης, όσον αφορά τους πιθανούς επισκέπτες του Χιονοδρομικού, μέχρι το έτος 1994 τα οποία είναι τελείως ανεπίκαιρα δεδομένου ότι η εικόνα, την τελευταία δεκαετία, έχει πλήρως ανατραπεί με την πληθώρα των χιονοδρομικών κέντρων της χώρας που ήδη λειτουργούν, και μάλιστα στα γύρω από τον Όλυμπο βουνά. Δεν θα υπάρχουν δηλαδή οι σκιέρ που υπολογίζει.
Β. Αγνοεί προηγούμενες μελέτες του ΥΠΕΧΩΔΕ και του ΕΟΤ που αποφεύγουν συστηματικά προτάσεις δημιουργίας Χιονοδρομικών Κέντρων στον Όλυμπο καθώς και διδακτορικές διατριβές που συνιστούν ήπια ανάπτυξη του ορεινού όγκου μόνον μέχρι την ισοϋψή των 1300 μ.
Γ. Φαίνεται να αγνοεί τελείως το γεγονός ότι το ευρωπαϊκό μοντέλο ανάπτυξης ορεινών όγκων μεταβλήθηκε την τελευταία δεκαετία και απορρίπτει τις τουριστικές αναπτύξεις σε μεγάλα υψόμετρα, ενώ περιορίζει τις αναπτύξεις αυτές στα «ριζά» του βουνού και μάλιστα στα πλαίσια υφισταμένων οικισμών.
Αν έχει μείνει στοιχειώδης λογική στους «αναπτυξιακούς παράγοντες», θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ο καλύτερος τρόπος για να επωφεληθούν από τον Όλυμπο είναι να τον διατηρήσουν ως έχει, προκειμένου να τον «προσκυνούν» οι περιπατητές και ορειβάτες . Μόνον τουριστικές αναπτύξεις στα «ριζά» του βουνού, όπως π.χ. στο Λιτόχωρο, έχουν νόημα και όχι οδοποιίες και χιονοδρομικά ex nihilo που θα φέρουν στη συνέχεια ξενοδοχεία και βίλες πάνω στο βουνό.
Αρκετές οι ασέβειες προς την Ελληνική Φύση. Ας διατηρήσουμε επιτέλους τα Σύμβολα του Ελληνισμού και της Ελληνικότητας ανόθευτα από την καταναλωτική μανία.
Στις 10/3/2005, απευθυνθήκαμε με την παρακάτω επιστολή στον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ κ.Σουφλιά
«Αγαπητέ κε Σουφλιά,
Αυτή είναι η 3η επιστολή που σας απευθύνουμε σχετικά με την σωτηρία του Ολύμπου. Δυστυχώς, οι 3 προηγούμενες δεν έτυχαν της πρέπουσας σημασίας από το πολιτικό σας γραφείο καθώς ούτε καν απαντήθηκαν παρά το σημαντικό του θέματος και παρότι ενδιαφέρθηκε άμεσα ο ίδιος ο πρωθυπουργός της χώρας μας.
Ίσως η γραμματεία σας να νομίζει ότι οι έλληνες πολίτες που αγωνιούν για την τύχη της φύσης της πατρίδας μας είναι ανάξιοι και μίας απλής απάντησης από ένα υπουργείο που υποτίθεται ότι νοιάζεται για το περιβάλλον…
Σας είναι όμως σίγουρα γνωστό ότι τόσο η Νομαρχία Λάρισας όσο και η Περιφέρεια Θεσσαλίας όχι μόνο παρανομούν (και γι’ αυτό πρέπει να πάρετε το συντομότερο δυνατόν θέση πριν να είναι πολύ αργά),αλλά και με την στάση τους και με τις υβριστικές δηλώσεις τους στον τοπικό τύπο καλλιεργούν την εντύπωση ότι δήθεν εκπροσωπούμε ξένα και σκοτεινά συμφέροντα και απεργαζόμαστε την καταστροφή του νομού!!!
Οι δηλώσεις αυτές οδήγησαν σε απαράδεκτο δημοσίευμα της εφημερίδας ΕΚΔΟΣΗ της ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ, η οποία σε 3σελιδο δημοσίευμα χρησιμοποιεί εναντίον μας εκφράσεις του κοινού ποινικού δικαίου, ουσιαστικά προτρέπει τους πολίτες να βιαιοπραγήσουν σε βάρος των 8 πρωτεργατών της πρωτοβουλίας μας, και προτείνει τα δημοτικά συμβούλια της περιοχής να μας κηρύξουν ανεπιθύμητους!!!
Ήδη κάποιοι εξ ημών δέχθηκαν απειλητικά και υβριστικά τηλεφωνήματα από την περιοχή της Ελασσόνας, και για αυτό κατατέθηκε μηνυτήρια αναφορά στον Εισαγγελέα.
Δηλαδή και ζητάμε την εφαρμογή του νόμου και απειλούμαστε κιόλας από όσους προτρέπουν το κράτος να παρανομήσει!!!
[…]
Να είσαστε σίγουρος κε Σουφλιά ότι χιλιάδες άλλοι άνθρωποι σε όλη την Ελλάδα και σε όλον τον κόσμο προσβλέπουν στην παρέμβασή σας πριν το θέμα να φθάσει στο ΕΥΡΩΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, στο ΕΥΡΩΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ, καθώς και στο ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ της ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ, και πριν να εξευτελιστεί για μια ακόμη φορά η χώρα μας, διεθνώς…»
Δυστυχώς και αυτή η επιστολή μας δεν απαντήθηκε ποτέ…
Και για αυτό αναγκαζόμαστε να καταφύγουμε, με πολυσέλιδη και απόλυτα τεκμηριωμένη αναφορά, στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, στις αρχές Απριλίου του 2005.
Όμως, αυτοί που απεργάζονται την καταστροφή του Ολύμπου δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια και έτσι προκάλεσαν θετική απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (Κ.Α.Σ.), προκειμένου να νομιμοποιήσουν, εκ των υστέρων, ένα μέρος των παρανομιών τους!
Γι’ αυτό και απευθύναμε νέα επιστολή προς τον Υπουργό Πολιτισμού και τον Πρωθυπουργό κ. Καραμανλή, ζητώντας του, να μην συνυπογράψει ποτέ αυτή την κατάπτυστη απόφαση.
Όπως πληροφορήσαμε και το ΚΑΣ, η πρόθεση μας είναι, εκπροσωπώντας ένα πολύ μεγάλο αριθμό Ελλήνων που προσυπέγραψαν ήδη τη διαμαρτυρία μας, να καταγγείλουμε το θέμα διεθνώς και στη Ε.Ε., εφόσον επί ένα χρόνο τώρα περίπου, οι προσπάθειες μας να λειτουργήσουν οι ελληνικοί θεσμοί για την προστασία ενός μοναδικού παγκοσμίως Βιολογικού Αποθέματος, όπως το κήρυξε η UNESCO από το 1981, απέτυχαν….
Αγαπητοί φίλοι και φίλες, ένας μεγάλος φιλόσοφος και επαναστάτης του 19ου αιώνα ο Henry Thoreau, έλεγε ότι στην έννοια της αγριότητας της φύσης βρίσκεται η έννοια της διατήρησης της ανθρωπότητας.
Και ζούμε σήμερα, δυστυχώς, στο πιο κρίσιμο σημείο της παρουσίας του ανθρώπινου είδους πάνω στη Γη. Ποτέ άλλοτε δεν είχε παρατηρηθεί, όσο παρατηρείται σήμερα, στα 6.500.000 χρόνων πάνω στη Γη, τέτοιος ρυθμός εξαφάνισης ειδών, βιοτόπων, φυτών, δέντρων και εντόμων. Και αυτό γιατί, εδώ και περίπου διακόσια έτη, το είδος του θηλαστικού που λέγεται hοmo sapiens, δηλαδή εγώ και εσείς, έχει κηρύξει έναν πόλεμο ενάντια σε κάθε μορφή ζωής που κατοικεί μαζί του στον πλανήτη Γη.
Οι περισσότεροι άνθρωποι στην Ελλάδα νομίζουν ότι ο φυσικός κόσμος, η φύση, μοιάζει με ένα μαγικό τραπέζι που έχουμε το δικαίωμα να το αδειάζουμε χωρίς όρια, γιατί πίσω του, έτσι νομίζουν, υπάρχει μία επίσης μαγική κουζίνα απ΄ όπου μπορούμε να το γεμίζουμε χωρίς σταματημό.
Οι επιστήμονες, αλλά και κάποιοι από τους γραφειοκράτες ή τουλάχιστον αυτοί που γνωρίζουν πόσο μεγάλο ψέμα είναι αυτό, δεν αντιδρούν και συμπεριφέρονται όπως οι φύλακες στις πύλες των στρατοπέδων των ναζί που, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν κάποιοι απ’ αυτούς πέρασαν από δικαστήρια, είπαν: «Ναι, εμείς γνωρίζαμε τι γινόταν στο εσωτερικό, γνωρίζαμε για τη μαζική εξόντωση των Εβραίων και άλλων φυλών, αλλά εμάς κάποιοι μας έταξαν να φυλάμε τις πύλες». Δυστυχώς, αυτός είναι ο ρόλος των περισσοτέρων γραφειοκρατών και επιστημόνων σήμερα. Γνωρίζουν ότι συντελείται η καταστροφή της φύσης, δεν έχουν όμως ούτε το ηθικό ανάστημα ούτε το σθένος να αντιταχθούν.
Πιστεύω ότι μία λύκαινα που περιφέρει τα δύο λυκάκια της στην περιοχή Κοκκινοπλού του Δυτικού Ολύμπου έχει το ίδιο δικαίωμα στη ζωή με έναν υπάλληλο του Υπουργείου Γεωργίας που υπέγραψε την απόφαση για την επικήρυξή της ως επιβλαβούς. Αλλά το ίδιο δικαίωμα έχει και ο Όλυμπος γιατί έχει αυταξία, εσωτερική αξία, την ίδια αξία που έχει κάθε είδος και κάθε οικοσύστημα.
Ένα πράγμα είναι σωστό, έλεγε ο μεγάλος φιλόσοφος Aldo Leopold πριν από πενήντα περίπου χρόνια, όταν τείνει να διατηρήσει την ενότητα, τη σταθερότητα αλλά και την ομορφιά της βιοτικής κοινότητας. Και δεν είναι σωστό όταν τείνει σε κάτι άλλο. Και εμείς, άνθρωποι και Έλληνες, με τις πράξεις μας απέναντι στη φύση, μόνο σωστά πράγματα δεν κάνουμε ή δεν προγραμματίζουμε να κάνουμε.
Θλίβομαι κάθε φορά που επιστρέφω έπειτα από κάποια επίσκεψη στον Όλυμπο, έχοντας μαζέψει φυσίγγια κυνηγετικά, ακόμα και μέσα στον πυρήνα του. Θλίβομαι όταν βλέπω πολλούς συμπολίτες μας να καταστρέφουν τη φύση και όταν η ίδια η πολιτεία αδιαφορεί και δεν παίρνει κάποια συγκεκριμένα μέτρα. Και θλίβομαι ακόμα περισσότερο όταν βλέπω ότι δεν μπορεί ο σύγχρονος Έλληνας να αντιμετωπίσει με μία νέα ηθική τη φύση. Και δεν μπορεί να αντιληφθεί την έννοια του Wilderness, την έννοια εκείνη δηλαδή την οποία έχουν συνειδητοποιήσει πολλοί Ευρωπαίοι.
Η ανατολική κουλτούρα προσδίδει έναν ιερό χαρακτήρα σε πολλά βουνά. Ιερότερο όλων ο Όλυμπος, στήριγμα του ουρανού και σύμβολο αιώνιο, που γεωγραφικά ανήκει σε μία πλειάδα ανθρώπων.
Παρόλο που η ιερότητα του Ολύμπου ανήκει στον χώρο της μυθολογίας και των θεοτήτων, διατηρεί ακόμη ανέπαφη αυτή την υπέροχη διαχρονικά λατρεία, όπως ακριβώς διατηρεί και τη φυσική του ομορφιά. Οι θεοί, κατά την παράδοση, δημιούργησαν στον Όλυμπο ένα απόκοσμο καταφύγιο, ένα αναχωρητήριο, όπου ακόμα και ο σημερινός θνητός, παρ’ όλη τη δυσκολία πρόσβασής του, όταν φτάνει σε αυτό το ησυχαστήριο των θεών και η συνείδηση του έρθει σε άμεση επαφή με αυτή την απεραντοσύνη, γεύεται την αίσθηση της ανυπαρξίας.
Ο Όλυμπος, το βουνό που οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν «υπέρλαμπρο» υψώνεται στα 2.917 μέτρα. Οι ψηλές κορυφές του οριοθετούν ένα επιβλητικό ιερό άγριας φύσης. Μια κατακόρυφη έκταση, κατάσπαρτη από πεύκα και ρόμπολα και άγριες χαράδρες όπου κυλούν αστείρευτοι χείμαρροι. Μια άγρια φύση που πραγματικά δεν υπάρχει τίποτα για να την προστατεύσει. Όπως ακριβώς η Πηνελόπη της Ιθάκης κατά την απουσία του Οδυσσέα αντιστάθηκε στους μνηστήρες, έτσι και του Ολύμπου η φύση, όχι χωρίς κόπο και πληγές, κατόρθωσε να αναχαιτίσει τα χτυπήματα των εισβολέων της χωρίς όρια ανάπτυξης. Ίσως χρειάζεται ένας σύγχρονος γιος του Λαέρτη να τεντώσει και πάλι τη χορδή του τόξου του για να σωθεί αυτή η υπέροχη πατρογονική κληρονομιά.
Γι’ αυτό οι ντόπιοι πληθυσμοί δεν θα πρέπει να ξεγελαστούν από τους επίδοξους εισβολείς, που τους υπόσχονται ευημερία ενώ στην ουσία τους περιφρονούν και τους περιπαίζουν, και να σταθούν φύλακες του μυθικού βουνού. Ένα χιονοδρομικό κέντρο με μοναδικό γνώμονα την κερδοσκοπία, μία ομηρική Ντίσνεϊλαντ, χτισμένη πάνω στην άμμο ενός πλαστικού πολιτισμού, θα σημάνουν σίγουρα την πολιτιστική κατάρρευση του τόπου και όχι την οικονομική του ανάπτυξη.
*Πολιτικός μηχανικός – Δρ. χωροταξίας
Συνιδρυτής της παγκόσμιας οργάνωσης MOUNTAIN WILDERNESS,
Πρ. δ/ντης σύνταξης του περιοδικού ΦΥΣΗ & ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
Συγγραφέας 8 βιβλίων για τα ελληνικά βουνά
