του Ι. Γουάρντ, από το Άρδην τ. 42, Ιούνιος 2003
Ο Θεός του Ισλάμ δεν είναι ο δικός μας Θεός, και το Ισλάμ είναι μια μιαρή και εγκληματική θρησκεία.”. Έτσι εκφραζόταν ο αιδεσιμότατος Φράνκλιν Γκράχαμ τον Οκτώβριο του 2001. Όλως τυχαίως, λίγες εβδομάδες αργότερα, το κοινό ανακάλυπτε ότι ο πατέρας του, αιδεσιμότατος Μπίλυ Γκράχαμ, αναμφίβολα ο πιο σεβαστός ιεροκήρυκας στη χώρα, συνήθιζε να προφέρει τα ίδια σκληρά λόγια, απευθυνόμενος όμως στους Εβραίους. Μόλις είχε δημοσιευτεί η μαγνητοφωνημένη ιδιωτική συνομιλία που είχε λάβει χώρα το 1972 με τον Ρίτσαρντ Νίξον, στο Οβάλ γραφείο του Λευκού Οίκου. Ο ιερέας –που ήδη από τη δεκαετία του 1950 ήταν ο εξ απορρήτων και ο πνευματικός σύμβουλος όλων των προέδρων– διαμαρτυρόταν (μεταξύ άλλων) για την κυριαρχία των Εβραίων στα ΜΜΕ: “Πρέπει να συντρίψουμε αυτή την κυριαρχία, αλλιώς η χώρα θα καταστραφεί.” Ο Μπίλυ Γκράχαμ εξέφρασε την “ειλικρινή του συγνώμη” γι’ αυτά τα λόγια “που δεν αντανακλούσαν καθόλου τη σκέψη του” και υπενθύμισε ότι πάντοτε υποστήριζε αμέριστα το κράτος του Ισραήλ. Όσο για τον κληρονόμο της ιεραποστολικής αυτοκρατορίας του, δεν έκανε καμία προσπάθεια να μετριάσει τις αντιμουσουλμανικές του αντιλήψεις. Αντιθέτως, από τότε τις έχει εμπλουτίσει.
Η μετάβαση από τον αντισημιτισμό στην ισλαμοφοβία γίνεται ακόμα πιο έκδηλη στην περίπτωση του πάστορα Πατ Ρόμπερτσον. Σε ένα πόνημά του, δημοσιευμένο το 1990, κατακεραύνωνε τους “φιλελεύθερους Εβραίους που τα τελευταία σαράντα χρόνια είχαν βάλει στόχο τους να μειώσουν την επιρροή του χριστιανισμού στη δημόσια ζωή των Αμερικανών.” Έκτοτε, ο διάσημος τηλε-ευαγγελιστής, που αρχικά είχε εκφράσει την ικανοποίηση του για τις ενέργειες της 11ης Σεπτεμβρίου, θεϊκή τιμωρία που έπεσε πάνω σε μια χώρα που ανέχτηκε τις εκτρώσεις και την ομοφυλοφιλία, μαίνεται κυρίως κατά των μουσουλμάνων: “Θέλουν να συνυπάρξουν μέχρι τη στιγμή που θα μπορέσουν να ελέγξουν, να κυριαρχήσουν και έπειτα, αν χρειαστεί, να καταστρέψουν.” Τον Ιούλιο του 2002, απενεμήθη στον Πατ Ρόμπερτσον το Βραβείο των Φίλων του Ισραήλ από τη Σιωνιστική Οργάνωση της Αμερικής1.
Το ενδιαφέρον για την Εγγύς Ανατολή δεν είναι πρόσφατο. Ήδη από τον 19ο αι., η περιοχή υπήρξε χώρος ιεραποστολής για πολλές προτεσταντικές Εκκλησίες, ορισμένες από τις οποίες δεν έβλεπαν με καλό μάτι τη δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους. Μόνο οι φονταμενταλιστικές ομάδες –που έκαναν μια κυριολεκτική ανάγνωση των ιερών κειμένων– έβλεπαν τη δημιουργία του Ισραήλ ως την πραγματοποίηση των βιβλικών προφητειών. Και έτσι, όπως στην περίπτωση του Μπίλυ Γκράχαμ, ο “χριστιανικός σιωνισμός” μπορούσε να συνυπάρχει ειρηνικά με τον αντισημιτισμό, ο οποίος συχνά μάλιστα τον έτρεφε. Ωστόσο, η σύγκρουση στην Εγγύς Ανατολή απείχε πολύ από το να βρίσκεται στην κορυφή των προτεραιοτήτων των ιερέων ή του ποιμνίου τους.
Πρέπει να γυρίσουμε πίσω στη δεκαετία του 1970 για να κατανοήσουμε την άνοδο της ισχύος της χριστιανικής δεξιάς και τη συμμαχία της με το Ισραήλ. Οι κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές ανατροπές της εποχής δημιούργησαν εύφορο έδαφος για τους αντιδραστικούς θρησκευτικούς συνασπισμούς όπως η “Ηθική Πλειοψηφία” του πάστορα Τζέρι Φάλγουελ.
Στο Ισραήλ, το Λικούντ, οπαδός της “επιστροφής” σε ολόκληρη τη βιβλική γη του Ισραήλ (Ερέτς Ισραέλ), είχε επιτέλους κατακτήσει την εξουσία. Το 1978 και 1979, ο αιδεσιμότατος Φάλγουελ μετέβη στους Αγίους Τόπους, προσκεκλημένος του πρωθυπουργού Μεναχέμ Μπεγκίν. Οι δυο τους συνεννοήθηκαν τόσο καλά που, το 1980, ο πάστορας τιμήθηκε με το μετάλλιο Βλαντιμίρ Ζαμποτίνσκι (από το όνομα του ιδρυτού του “αναθεωρητικού” σιωνισμού και μέντορα του Μεναχέμ Μπεγκίν, του Γιτζάκ Σαμίρ και του Αριέλ Σαρόν) 2.
Τα χρόνια αυτά σημαδεύτηκαν επίσης από τις αναστατώσεις στους κόλπους της εβραϊκής κοινότητας της Αμερικής. Δύο από τις εξέχουσες προσωπικότητές της, ο Ίρβινγκ Κρίστολ και ο Νόρμαν Πόντορετς, ήρθαν σε ρήξη με τη “φιλελεύθερη” παράδοση (που στην Αμερική είναι ταυτόσημη με την προοδευτική παράδοση) με την οποία ήταν δεμένοι για πολλά χρόνια οι Εβραίοι διανοούμενοι. Αφού αγωνίστηκαν για τα πολιτικά δικαιώματα, τις “θετικές διακρίσεις” και την ειρηνική συνύπαρξη με τη Σοβιετική Ένωση, πραγματοποίησαν μια θεαματική στροφή, θεμελιώνοντας έτσι το νέο-συντηρητικό κίνημα. Πολλά κοινά σημεία –η κριτική στο κράτος πρόνοιας, η επιστροφή στις “παραδοσιακές αξίες”, ο σκληρός και απροσχημάτιστος αντικομμουνισμός και η ανεπιφύλακτη υποστήριξη στο Λικούντ– θα τους φέρουν στο εξής εγγύτερα προς τη χριστιανική δεξιά 3.
Η εκλογή του κ. Ρόναλντ Ρήγκαν το 1980 επικύρωσε αυτή τη συμμαχία για ένα τμήμα –που παρέμενε επί μακρόν μειοψηφικό– του αμερικανικού εβραϊκού πληθυσμού, που παραδοσιακά βρισκόταν πιο κοντά στη δημοκρατική αριστερά. Τότε, οι νέο-συντηρητικοί εκτελούσαν χρέη αυλικών διανοουμένων, ενώ ο ρεπουμπλικανός πρόεδρος διόριζε στην κυβέρνηση κάποιους ακραίους φονταμενταλιστές. Ο υπουργός Εσωτερικών, Τζέιμς Γουάτ, εξηγούσε ότι η ρύπανση του πλανήτη δεν θα έπρεπε ν’ αποτελεί αντικείμενο ανησυχίας διότι “πλησιάζει η επιστροφή του Κυρίου”. Ο Ρήγκαν θα εκφωνήσει τον περίφημο λόγο του, στις 8 Μαρτίου 1983, όπου χαρακτήριζε τη Σοβιετική Ένωση ως την “αυτοκρατορία του Κακού”, μπροστά στην Εθνική Ένωση των Ευαγγελικών Ομάδων.
Το 1989, κρίνοντας πως η “αποστολή του ολοκληρώθηκε”, ο αιδεσιμότατος Φάλγουελ τορπίλισε την “ηθική πλειοψηφία” του. Άλλωστε, οι φονταμενταλιστικές εκκλησίες είχαν πληγεί από το σκάνδαλο των τηλε-ευαγγελιστών, ενώ το ισραηλινό λόμπι Αipac (Αmerican Israeli Public Affairs Committee – Αμερικανο-Ισραηλινή Επιτροπή Δημοσίων Υποθέσεων) υφίστατο μια από τις σπάνιες ήττες του4. Ο πρόεδρος Μπους είχε πράγματι αρνηθεί να εγγυηθεί ένα δάνειο 10 δις δολαρίων όσο ο πρωθυπουργός Γιτζάκ Σαμίρ ακολουθούσε την πολιτική ενθάρρυνσης των εποικισμών στα κατεχόμενα εδάφη.
Επιπλέον, η πτώση του κομμουνισμού αφαιρούσε από τους υποστηρικτές των αντικομουνιστικών κινημάτων στην Κεντρική Αμερική (και είναι πολλοί ανάμεσα στους φονταμενταλιστές) ένα σημαντικό επιχείρημα, το γεωστρατηγικό επιχείρημα υπέρ του Ισραήλ (“το μοναδικό σταθερό και δημοκρατικό κράτος σε μια περιοχή που απειλείται από τη Σοβιετική Ένωση”.) Τότε, το Aipac δοκίμασε να διευρύνει τη βάση του: αντί να επικεντρώνει τις προσπάθειές του στις Πολιτείες με υψηλή συγκέντρωση εβραίων (Νέα Υόρκη, Καλιφόρνια, Φλόριντα, Ιλινόις), το φιλο-ισραηλινό λόμπι θα αναπτύξει στο εξής συμμαχίες στο σύνολο της χώρας, ακόμη και εκεί όπου ο εβραϊκός πληθυσμός είναι σχεδόν ανύπαρκτος5. Επί κυβέρνησης Κλίντον, οι ανοησίες του προέδρου και κυρίως η μάχη της καθαίρεσης ένωσαν και πάλι τους νέο-συντηρητικούς και τη φονταμενταλιστική δεξιά σε έναν ενάρετο σύνδεσμο άριστα οργανωμένο και γενναιόδωρα χρηματοδοτούμενο.
Βοηθούσης της χιλιαστικής έξαψης γαι το έτος 2000, οι προεδρικές εκλογές του 2000 σημάδεψαν τη μεγάλη επιστροφή του Θεού στην πολιτική συζήτηση. Ο ρεπουμπλικανός υποψήφιος Τζωρτζ Μπους διακήρυξε ότι ο αγαπημένος του πολιτικός φιλόσοφος ήταν “ο Ιησούς Χριστός: μου έσωσε τη ζωή”, ενώ ο αντίπαλός του Άλμπερτ Γκορ ανακοίνωνε ότι, πριν πάρει μια δύσκολη απόφαση, αναρωτιόταν: “Τι θα έκανε ο Ιησούς;” Επιλέγοντας ως υποψήφιο αντιπρόεδρο τον Τζόζεφ Λίμπερμαν, έναν ορθόδοξο Εβραίο, γνωστό για τον ηθικιστικό του λόγο, ξεσήκωσε τον ενθουσιασμό όλων των φανατικών.
Αλλά είναι οι ενέργειες της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 που σταθεροποίησαν τη συμμαχία νέο-συντηρητικών και φονταμενταλιστών, οι οποίοι πάσχιζαν να μεταβάλουν σε αυτοπραγματοποιούμενη προφητεία τη “σύγκρουση των πολιτισμών”. Πράγματι, το Ισλάμ υποδεικνυόταν ως η νέα αυτοκρατορία του κακού. Τα επιχειρήματα με τα οποία τα ΜΜΕ σφυροκοπούσαν ακούραστα το κοινό και τα οποία αναπαρήγε το σύνολο σχεδόν των Αμερικανών κοινοβουλευτικών6 υιοθετούσαν τις θέσεις της ισραηλινής κυβέρνησης: Αφού ο κ. Γιάσερ Αραφάτ είναι ο “Μπιν Λάντεν του Ισραήλ”, οι δυο χώρες ενώνονται σ’ έναν κοινό αγώνα. Εξ άλλου, τα γεράκια, τα πιο φιλικά διακείμενα προς το Ισραήλ (όπως ο υφυπουργός Αμύνης Πωλ Γούλφοβιτς ή ο στρατηγικός νους του Πενταγώνου Ρίτσαρντ Περλ), είναι εκείνοι που αναθεώρησαν το αμυντικό δόγμα: στο εξής, η Αμερική θα προχωρά σε προληπτικά χτυπήματα εναντίον εκείνων των χωρών που είναι σε θέση να αποκτήσουν πυρηνικά, βιολογικά ή χημικά όπλα – εξ ου και η επείγουσα ανάγκη για “αλλαγή καθεστώτος” στο Ιράκ.
Το πολεμικό πνεύμα του κ. Σαρόν
Όλα τα μεγάλα ονόματα της χριστιανικής δεξιάς –Ραλφ Ρηντ, Γκάρυ Μπάουερ, Πωλ Βάιριχ κλπ.– δεσμεύτηκαν στη νέα σταυροφορία, συχνά κατευθυνόμενη από το Ισραήλ. Έτσι, σύμφωνα με την επιθυμία του ίδιου του κ. Αριέλ Σαρόν, ο ραβίνος Γεκιέλ Εκστάιν, ιδρυτής του Διεθνούς Συνδέσμου Χριστιανών και Εβραίων, στρατολόγησε τον κ. Ραλφ Ρηντ, πρώην πρόεδρο της χριστιανικής συμμαχίας, για να κηρύξει τον καλό λόγο: 250.000 χριστιανοί έστειλαν στο Ισραήλ πάνω από 60 εκατομμύρια δολάρια. Παρομοίως, η οργάνωση Christians for Israel/USA (Χριστιανοί υπέρ Ισραήλ/ΗΠΑ) χρηματοδότησε τη μετανάστευση 65.000 Εβραίων, με σκοπό να υλοποιήσει, σύμφωνα με τα λόγια του προέδρου της, του αιδεσιμότατου Τζέιμς Χάτσενς, “το κάλεσμα του Θεού που δεν είναι άλλο από το να βοηθήσει τον εβραϊκό λαό να επιστρέψει και να αποκαταστήσει τη γη του Ισραήλ7”.
Η ρητορική του προέδρου Μπους (“όσοι δεν είναι μαζί μας είναι με τους τρομοκράτες”, “είμαστε οι καλοί” κλπ.) ευνόησε έναν λόγο απόλυτο και μανιχαϊκό που συμπίπτει με τα σχήματα σκέψης των φανατικών. Σύμφωνα με μια πρόσφατη δημοσκόπηση των Time/CNN, το 59% των Αμερικανών πιστεύει πως τα γεγονότα που περιγράφονται στην Αποκάλυψη θα γίνουν πραγματικότητα (στο Χαρ Μεγκιντάρ, που βρίσκεται στην κοιλάδα του Ζεζρεέλ και σήμερα ανήκει στο Ισραήλ – “Αρμαγεδδών” στην Καινή Διαθήκη) ενώ το 25% πιστεύει πως τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου είχαν προβλεφθεί από τη Βίβλο8. Εξ ου και η πρωτοφανής επιτυχία της σειράς Left Behind (Αυτό που έμεινε πίσω), που πούλησε 50 εκατομμύρια αντίτυπα: δέκα τόμοι ενός έργου, ανάμεσα στο φανταστικό μυθιστόρημα και τον πρακτικό οδηγό για το τέλος του κόσμου, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι προσφέρουν το κλειδί για τα μυστήρια της Αποκάλυψης9.
Σε ορισμένους φονταμενταλιστικούς κύκλους, η αδιαλλαξία του κ. Αριέλ Σαρόν και το πολεμικό του πνεύμα βρίσκουν ενθουσιώδη υποδοχή. Άλλωστε, η –καθαρά προκλητική– επίσκεψή του, στις 28 Σεπτεμβρίου 2000, στο όρος του Ναού (στο Τέμενος Αλ Ακσά) δεν ήταν αυτή που πυροδότησε τον κύκλο της βίας το τέλος του οποίου δεν διαφαίνεται ακόμα; Σύμφωνα λοιπόν με τις Γραφές, σ’ αυτή την ιερή τοποθεσία θα υψωθεί ο Τρίτος Ναός, προανάκρουσμα αιματηρών εσχατολογικών μαχών. Σε αυτές τις συνθήκες, μια ειρηνική λύση ή εδαφικές παραχωρήσεις θα μπορούσαν να υπονομεύσουν –ή να καθυστερήσουν– την πραγμάτωση των προφητειών. Όπως το υπογράμμισε ο πάστορας Χάτσενς: “Δεν μπορεί να υπάρξει ειρήνη πριν από την έλευση του Μεσσία”.
Παρά τη φαινομενική της σταθερότητα, η συμμαχία ανάμεσα σε ακραίους ισραηλινούς και χριστιανούς φονταμενταλιστές στηρίζεται σε μια παρεξήγηση. Πράγματι, το χρονοδιάγραμμα που προβλέπουν οι φονταμενταλιστές προκαλεί ανησυχία: πρώτα οι καταστροφές, τα δεινά και οι πόλεμοι. στη συνέχεια η ανοικοδόμηση του Ναού και η έλευση του Αντίχριστου. τέλος, η δευτέρα παρουσία του Μεσσία και η τελική σύγκρουση, στην Ιερουσαλήμ, ανάμεσα στο Καλό και το Κακό. Τότε οι Δίκαιοι θα ανέλθουν “αγαλλιάζοντας” στον ουρανό. Τα δύο τρίτα των Εβραίων θα προσηλυτισθούν και οι υπόλοιποι θα εκμηδενιστούν ή θα καταδικαστούν στην Κόλαση10. Για ορισμένους, μάλιστα, το τέλος του κόσμου βρίσκεται πολύ πιο κοντά απ’ όσο φαίνεται. Τον Ιανουάριο του 1999, ο αιδεσιμότατος Τζέρυ Φάλγουελ διακήρυσσε ότι η έλευση του Μεσσία θα μπορούσε να συμβεί μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Βεβαίωνε επίσης πως ο Αντίχριστος βρισκόταν ήδη ανάμεσά μας και πως ήταν “Εβραίος και άρρην”11.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
- Πατ Ρόμπερτσον, The New Millenium: 10 trends that will impact you and your family by the year 2000, Word Publishing, Dallas, 1990, Christian Broadcasting Network, 21 Φεβρουαρίου 2002. Βλέπε επίσης, Ingrid Carlander, “ La foire aux miracles des télévangélistes américains ”, Le Monde diplomatique, Ιούνιος 1988.
- Γκρέις Χάλσελ, Prophecy and Politics : The Secret Alliance between Israel and the U.S. Christian Right, Lawrence Hill, Westport (CT), 1989.
- Norman Podhoretz, Breaking Ranks : A Political Memoir, Harper and Row, Νέα Υόρκη, 1980.
- Βλέπε Σερζ Αλιμί, “Le poids du lobby pro-israélien aux Etats-Unis”, Le Monde diplomatique, Αύγουστος 1989.
- “How Israel became a Favorite Cause of the Conservative Christian Rihgt”, The Wall Street Journal, 23 Μαΐου 2002.
- Με 94 ψήφους έναντι 2 στη Γερουσία και 352 έναντι 21 στη Βουλή των Αντιπροσώπων, το αμερικανικό Κογκρέσο διακήρυξε ότι “το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεσμεύονται σε έναν κοινό αγώνα κατά της τρομοκρατίας”.
- Jeffery L.Sheler, “Evangelicals support Israël, but Some Jews Are Skeptical”, U.S. News and world Report, 12 Αυγούστου 2002.
- Time, 23 Ιουνίου 2002.
- Ο τελευταίος τόμος που εκδόθηκε: Tim La Haye-Gerry Jenkins, The Remnant : On the Brick of Armageddon, Tyndale House, 2002.
- Βλέπε, για παράδειγμα, τις ιστοσελίδες Bible Prophecy, BCI ή Rapture Ready.
- The Washington Post, 16 Ιανουαρίου 1999.