του Γ. Καραμπελιά, από το Άρδην τ. 12, Φεβρουάριος-Μάρτιος 1998
Μήπως προετοιµάζουµε την Αυτόνομη Δημοκρατία της Ροδόπης;
Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται και πάλι στο προσκήνιο η περιβόητη στρατηγική της «Μεσευρώπης» και του διαίρει και βασίλευε που αυτή προὐποθέτει, Ιδιαίτερα από την πλευρά της Γερµανίας Και των ελεγχόµενων από αυτή σε µεγάλο βαθµό μηχανισμών των Βρυξελλών.
Ἡ «Μεσευρώπη» και η στρατηγική χρήση των μειονοτήτων
Ἡ λογική της Μεσευρώπης (Mitteleuropa) που οραματίζεται την ανάδειξη του κεντροευρωπαϊκού χώρου, µε ηγεμονική τη Γερμανία, σε Κέντρο βάρους και ηγεμόνα της Ευρώπης, έχει ως προὐπόθεση ή ως συνέπεια την διάλυση ή την αποδυνάμωση των Κρατών των Βαλκανίων και της Κεντρικής Ευρώπης, µε βασικό όπλο τις Κατά τόπους μειονότητες. Κατά την διάρκεια του τελευταίου πολέμου οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν παντού τις μειονότητες για να συγκροτήσουν τις ταξιαρχίες των WaffenSS, για να διαλύσουν την κεντρική Ευρώπη και να οικοδομήσουν την Μεσευρώπη. Η Μεσευρώπη ως στρατηγικός στόχος έχει δύο πυλώνες, την Γερμανία και την Τουρκία -στο Παρελθόν την 0θωµανική αυτοκρατορία ή την Βουλγαρία, κατά περίπτωση, ή και τις δύο. µαζί και στοχεύει στον κατακερµατισµό της υπόλοιπης Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης. Αυτή η πολιτική ξεκινάει από την εποχή του Βίσμαρκ και ολοκληρώνεται µε τον Χίτλερ – διαµελισμός της Γιουγκοσλαβίας, της Τσεχοσλοβακίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας, της Σοβιετικής Ένωσης, της Ελλάδας µε τους Βούλγαρους, τους Ιταλούς, Κ.λπ. Σήµερα παίρνει τη µορφῄ της στρατηγικής χρησιμοποίησης των μειονοτήτων . Αυτή η γερμανική πολιτική της μεταβολής της κεντρικής Και νότιας Ευρώπης σε έναν εύκολα ελεγχόμενο Κονιορτό, στη σηµερινή συγκυρία ταυτίζεται -ή συναντάται- µε την αμερικανική. που, µέσω της χρήσης των μειονοτήτων, προσπαθεί να παγιώσει την αποσύνθεση της Σοβιετικής Ένωσης και να ελέγξει τα αδύναμα κράτη της περιοχής (κλασικό παράδειγµα η χρήση της αλβανικής κοινότητας στην FYROM για τον έλεγχο των Σλαβομακεδόνων των Σκοπίων κατά το δοκούν). Γι’ αυτό ακόµα και σε χώρες που δεν έχουν ισχυρό µειονοτικό ζήτημα, όπως η Ελλάδα, οἱ ετήσιες εκθέσεις του Κογκρέσου θᾳ επαναλαμβάνουν στερεότυπα τις αμερικάνικες ανησυχίες για την τύχη των… βλάχων, εκτός βέβαια από τους μουσουλμάνους Και την «μακεδονική μειονότητα». Αυτή η γερµανο-αμερικανική στρατηγική οδήγησε, σε µια πρώτη φάση στην «εκκαθάριση» των βορείων Βαλκανίων και κυρίως της Γιουγκοσλαβίας.
Τα μεγάλα µειονοτικά προβλήματα της περιοχής
Τα τρία. μεγάλα µειονοτικά προβλήµατα που εξακολουθούν να παραµέγουν στην περιοχή µας είναι το ΑλβαΝικό πρόβλημα. στη Σερβία και τα Σκόπια, το πρόβλημα των Ούγγρων στη Ῥουμανία Και το πρόβλημα των µουσουλµανικών μειονοτήτων στη Βουλγαρία Και την Ελλάδα, Και βέβαια εξακολουθούν να υπάρχουν µειονοτικά ζητήματα όπως των Ούγγρων στη Βοϊβοντίνα, των µουσουλμάγων στο Σαντζάκ, των Ελλήνων στη Βόρειο Ἠπειρο… Το πλέον σηµαντικό, από την άποψη των μεγεθών, µειονοτικό ζήτημα είναι το Αλβανικό, και το ασθενέστερο ίσως είναι το µουσουλμανικό στην ελληνική θράκη, αλλά γίνεται σηµαντικό, όχι εξ αιτίας αυτού καθ’ αυτού του βάρους του αλλά λόγω της γειτνίασης µε τη γειτονική Τουρκία, που επιθυµεί να χρησιµοποιήσει το µειονοτικό ως στρατηγική μειονότητα, Και της διασύνδεσής του με το πολύ σημαντικότερρ μειονοτικό ζήτημα της Βουλγαρίας’. Διότι βέβαια η ανάπτυξη ή όχι κάποιου αλυτρωτικού και µειονοτικού κινήματος εξαρτάται από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα.
Τα σχέδια για την αυτόνομη θράκη µέχρι σήµερα έχουν στηριχτεί στις γνωστές και διακηρυγµένες κεµαλικές θέσεις για την Αυτονομία της Δυτικής Θράκης. Δεν χρειάζεται να επανέλθω στην ευθύνη της ελληνικής πολείας για την ευόδωση της τούρκικής απόπειρας μεταβολής του θρησκευτικού στοιχείου σε εθνικό (έτσι εξ άλλου συγκροτήθηκε το σύγχρονο τουρκικό κράτος) αλλά να μείνω στο γεγονός αυτό καθ᾽ εαυτό.
Το µειονοτικό πρόβλημα τείνει να μεταβληθεί σε εκρηκτικό και η μειονότητα να μεταβληθεί σε στρατηγική μειονότητα, όταν υπάρχουν κάποιες ή όλες από τις ακόλουθες προὑποθέσεις:
Α. Η γειτνίαση µε κάποια αναθεωρητική χώρα, µε την οποία νοιώθει να ταυτίζεται, έστω εν μέρει, η μειονότητα.
Β. Ἡ αποδυνάµωση της χώρας, µέσα στην οποία ζει η µειονότητα, ή/και η αντίστοιχη ενδυνάμωση της γειτονικής αναθεωρητικής δύναµης, που προετοιμάζει ψυχολογικά τη μειονότητα για κινήσεις αποσχιστικού χαρακτήρα, ή τουλάχιστον την αμακρύνει συναισθηματικά από την παρούσα πατρίδα της.
Γ. Η ύπαρξη µιας μειονότητας µε παρόμοια ταυτότητα σε µια γειτονική χώρα (όπως συνέβη µε την ύπαρξη Γερμανών σε συνοριακές περιοχές μεταξύ Τσεχοσλοβακίας και Πολωνίας, προπολεμικά ή όπως συµβαίνει µε τους Αλβανούς σε Κόσοβο και FYROM σήµερα).
Στο βαθµό που συντονίζονται κάποιες ή και οἱ τρεις αυτές προὔπθέσεις ή έστω κινδυνεύουν να συµπέσουν, τότε είναι πολύ πιθανή η µεταβολή µιας μειονότητας σε στρατηγική μειονότητα.
Οι μουσουλμανικές μειονότητες στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία
Στην περίπτωσή των μουσουλμανικών μειονοτήτων στην Ελλάδα οπωσδήποτε δεν έχουµε ακόµα µια πλήρη οµογενοποίηση γύρω από την τουρκική ταυτότητα, ούτε κινήσεις αποσχιστικού χαρακτήρα. Όμως είναι προφανές ότι η Τουρκία θα προσπαθήσει να προωθήσει, σαν ενδιάµεσο στάδιο, µια λογική αυτονομίας των μουσουλµάνων της θράκης, χρησιμοποιώντας τόσο τη συμπαράσταση των άσπονδων φίλων µας -Γερμανών και Αµερικανών- όσο Και ενεργοποιώντας ένα µέχρι τα σήµερα «Κρυφό χαρτί» της, την άµεση γειτνίαση των Ελλήνων μουσουλμάνων µε τις μουσουλμανιΚές μειονότητες της Βουλγαρίας.
Το µειονοτικό ζήτημα στην περίπτωση της Βουλγαρίας είναι πολύ πιο σηµαντικό από ό,τι στην Ελλάδα. Τα μεγέθη είναι άλλης Κλίµακας- από 5 έως 10% του πληθυσμού, -μάλλον γύρω στο 7,2%- µε παρόμοια σύνθεση µε την Ελλάδα, δηλαδή ένα σηµαντικό ποσοστό Πομάκων υπό διαδικασία τουρκοποίησης, τουρκογενείς͵ τσιγγάνοι, κ.λπ. Η μειονότητα στη Βουλγαρία χρησιμοποιείται ως στρατηγική μειονότητα µε διαφορετικό ρόλο ανάλογα µε την περίπτωση και τη συγκυρία: Επί Ζίβκωφ η κύρια κατεύθυνση ήταν η προσπάθεια χρησιµοποίησής της, για να αποσταθεροπο!ηθεί το βουλγαρικό εχθρικό καθεστώς. Στη σηµερινή συγκυρία. κυρίαρχη είναι η προσπάθεια προσεταιρισµού της Βουλγαρίας, µέσω του. µειοΝοτικού και της απειλής που αντιπροσωπεύεἰ, από την Τουρκία Και τις ΗΠΑ, ούτως ώστε να διαλυθεί ο περιβόητος άξονας Αθήνας-Σόφιας. Και για την ώρα φαίνεται αυτή η στρατηγική να αποδίδει. Η χρήση της ως στρατηγικής μειονότητας. προωθείται.
Όμως, οι συνθήκες θα τείνουν µεταβληθούν – µε την ανάπτυξη της επαφής ανάµεσα στη Βουλγαρία Και την Ελλάδα. Η δηµιουργία των δύο από τους τρεις Κάθετους άξονες της Εγνατίας που θα διασυνδέουν Βουλγαρία Και Ελλάδα θα φέρουν σε άµεση επαφή τις δύο μειονότητες για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση, µετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κατά συνέπεια θα υπάρχει η σχετικής ομογενοποίησης των μουσουλμανικών μειονοτήτων σε Βουλγαρία και Ελλάδα.
Άν λοιπόν ευοδωθούν τα επεκτατικά σχέδια της Τουρκίας –σε συνεργασία µε τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Γερμανούς και Αμερικανούς, Και µε την αμέριστη στήριξη διαφόρων εγχώριων υπερασπιστών τους– τότε θα εμφανιστεί η δυνατότητα για τη διεκδίκηση µιας αὐτόνοµης περιοχής της Ροδόπης, ή στην Καλύτερη –για την Τουρκία- περίπτωση, της Δημοκρατίας της Ρδόπης, που θα περιλαμβάνει πληθυ-σμούς από τις δύο πλευρές των συνόρων…
Το ζήτηµα ίσως φαίνεται μακρινό αλλά, αν κρίνουµε από τον τρόπο που το ελληνικό Κράτος χειρίστηκε το θέμα των μειονοτήτων, όπως και εκείνοτης ανάπτυξης της θράκης, θα πρέπει να φοβηθούμε τα χειρότερα. Ἠ µήπως δεν θα πρέπει να µας φρονηµατίζει το προηγούμενο της Κύπρου και του ρόλου των Τουρκοκυπρίων;
Διότι, αν Και η Ελλάδα έχει, ουσιαστικά από την δεκαετία του ’20 και µετά, ξεπεράσει το στάδιο της χρησιµοποίησης των μειονοτήτων ως στρατηγικών εργαλείων επεκτατικής πολιτικής, βρίσκεται σε επαφή µε χώρες και λογικές διαµετρικά αντίθετες. Έτσι, δυστυχώς, δεν βρισκόμαστε ακόμα στην εποχή που οι μειονότητες θα μπορούσαν να αποτελέσουν το όχημα για την επανασύνδεση των πολυεθνικών Βαλκανίων στην κατεύθυνση των οραμάτων του Ρήγα Φεραίου. αλλά αντίστροφα οἱ γείτονές µας– κατ’ εξοχήν η Τουρκία αλλά και οι Σλαβοµακεδόνες– Και οι µεγάλες δυνάμεις που τους χρησιμοποιούν -βλέπε Γερµαγία, ΗΠΑ– εξακολουθούν να µας τραβάνε «βαθειά µέσα στο χώμα», µέσω της μεταβολής των μειονοτήτων σε όργανο μίσους και αντιπαράθεσης.
Για να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτηµα, πέρα από τις υπόλοιπες παραµέτρους –δηλαδή ανάπτυξη της αὐτόνοµης ταυτότητας της κάθε µειονότητας ώστε να στηριχτεί η αυτοσυνειδησία της, αποκλεισμός των παρεµβάσεων του τουρκικού προξενείου, ισονοµία για τους κατοίκους των μειονοτικών περιοχών και ευκαιρίες ανάπτυξης, εκπαιδευτική πολιτική που να ευνοεί την ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία-, θα πρέπει να ᾱκολουθηθεί µια συγκεκριµένη αναπτυξιακή στρατηγική για τον ορεινό όγκο, µε επενδύσεις στον τουρισμό, τη δηµιουργία εγκαταστάσεων θερινών τμημάτων πανεπιστηµίων, ενίσχυση του πληθυσμού µε εγκατάσταση προσφύγων..
Επί πλέον η ανάπτυξη των δύο νοµών της Ξάνθης και της Κομοτηνής, πρέπει να είναι κατ’ εξοχήν ενδοστρεφής, µια και υπάρχουν τεράστια περιθώρια για µια τέτοια ανάπτυξη, που θα διασφαλίσει πρώτα την εσωτερική δυναμική του συνόλου του πληθυσμού Και η εξωστρεφής ανάπτυξη µε κατεύθυνση την Βουλγαρία και τον Εύξεινο να επικεντρωθεί στο νοµό Έβρου, που εξ άλλου διαθέτει και τα γεωγραφικά Και τα µορφολογικά πλεονεκτήματα για κάτι τέτοιο. Η αναπτυξιακή. προτεραιότητα πρέπει να περάσει στην ολοκλήρωση της Εγνατίας, την ανάπτυξη της σιδηροδροµικής γραµµής Αλεξανδρούπολης-συνόρων, της δημιουργίας βιομηχανικής. ζώνης ή και ζώνης ελευθέρων ανταλλαγών στο βόρειο τρίγωνο της Θράκης,
Η «ανάπτυξη» γενικά δεν είναι πανάκεια, ούτε µπορεί να λύσει τα προβλήματα της περιοχής. Θα πρέπει να πάρει υπόψη της όλες τις παραµέτρους, γεωπολιτικές, στρατηγικές, κοινωνικές Και πάνω απ᾿ όλα το ανθρώπινο δυναμικό. Επί πλέον πρέπει να παίρνει υπόψη της, όπως τονίσαµε παραπάνω, την σηµερινή πραγµατικότητα των μειονοτικών προβληµάτων στην περιοχή µας. Γι’ αυτό και το ζήτημα των μειονοτήτων πρέπει να αντιμετωπίζεται όχι µε βάση µόνο µια αφηρημένη λογική ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή «ανάπτυξης» αλλά πάντα σε συσχετισμό µε την συνολική πραγματικότητα της περιοχής και τους κινδύνους χρήσης της ως στρατηγικής μειονότητας.
Και αυτό για να µην ξυπνήσουμε αύριο µε ένα µεγάλο εθνικό πρόβλημα που πριν από όλους θα πληρώσουν οι κάτοικοι της θράκης,
Σηµειώσεις
1. 0 Ηλίας Ηλιόπουλος σε άρθρο του στο περιοδικό Νέμεσις, του Νοεμβρίου 1997, παρουσιάζει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μειονοτήτων του Φλένσμπεργκ, ιδρυθέν το 1996 από τα γερμανικά υπουργεία Εσωτερικών και Εξωτερικών, του οποίου ο διευθυντής διερωτάται πότε θα διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους μέχρις Ιδίας κρατικής συγκροτήσεως Οἱ εν Ελλάδι μειονότητες των Μακεδόνων, Αρωμούνων, Τούρκων, Πομµάκων Σαρακατσάνων Γύφτων, Ρόμα, Σεφαρδή κλπ.
2. Ἡ έννοια της στρατηγικής µειονότητας εισάγεται, για να αναφερθούμε στη χρηση µιας μειονότητας είτε από την «μητέρα- πατρίδα» είτε από κάποια άλλη δύναμη Ὡς όπλο µιας επεκτατικής πολιτικής. Στρατηγική μειονότητα αποτέλεσαν οἱ Σουδητες στην Τσεχοσλοβακία, οἱ Γερμανοί της Σιλεσίας, οι Τουρκοκύπριοι στην Κύπρο κλπ
9. Δηλαδή εκείνων που κόπτονται για τα «δικαιώµατα» των μειονοτήτων, χωρις παράλληλα να προσπαθούν να αποκλείσουν τη χρησιµοποίησή τους ως στρατηγικών µειονοτήτων.
4. Και όπως λειτουργεί, για παράδειγμα σήµερα, η Αλσατία και η Λορένῃ, µεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, ενώ στο παρελθον αποτέλεσαν στρατηγικές µειονοτικές περιοχές και αιτία συγκρούσεων.
5. Τραγική για παράδειγµα εἶναι η κατάσταση στα ελληνόφωνα Νεστοχώρια, που βρίσκονται Και αυτά στην ορεινή Ῥοδοπη, των οποίων ο πληθυσμός μειώθηκε από 14.000 κατοίκους το 1940 σε 9.500 το 1991 ίσως για να… διασφαλιστεί η οµογενοποίηση του ορεινού όγκου, από την ανἀποδη.
Εισήγηση στη διημµερίδα τοῦ Ταµιείου θράκης, 29-30/11/1997.
