Ιούνης 1968

767

του Κ. Ζουράρι, από το Άρδην τ. 13, Απρίλιος-Μάιος 1998

«… que la vraie vie soit la-bas, dans cet ailleurs insituable, cela suffit pour qu‘ ici prenne 1′ aspect d’ un desert»

Yves Bonnefoy

Ίσως στις πέντε το πρωί, πέντε και κάτι¹ βρίσκομαι μόνος στην απέραντη Ομόνοια, την Κονκόρντ, επάνω στον άξονα των Η­λυσίων Πεδίων, παρατηρώντας την Αψίδα του θριάμβου, εκεί ψηλά, στην ανηφόρα. Χαρά­ματα, αμφιλύκη ανάμεσα στο φως, που εκ­πνέει εκ της νύχτας του και το σκότος μιας αυγής, που γνωρίζει ότι θα σβήσει. Όρθιος και, εξαίφνης; Insituable? Τον Μπονφουάτον διάβαζα όλη την νύχτα, ξαγρυπνώντας δίπλα στην συντριβή της αριστεράς, κατά τον δεύ­τερο γύρο των εκλογών του Ιουνίου. Ο Μάης του ’68 ήταν μαζί μου, εγώ όρθιος, ο Μάης πεσμένος, νικημένος. Εγώ θα έμενα ακόμη για έξι χρόνια στο Παρίσι, έξι ατελείωτα χρό­νια, ο εξόριστος της επταετίας μου και, δίπλα μου, ο Μάης του ’68, aspect ά’ un desert, κατερειπωμένη έρημος, θα έψαχνε πια ες α­εί, αλλού, το επέκεινα των ημερών του. Insituable? Όχι. Αντιθέτως, εκείνο το νικημέ­νο πρωινό, βρέθηκα για πάντα in situ, έχων τόπον απεριχωρήτως περικεχαρακωμένον: συνέχιζα να ατενίζω την Αψίδα του θριάμβου και ξαφνικά, στο βάθος της αμφιλύκης, ακτίς μια, μια αχτίνα του ηλίου πέρασε μέσα από την Αψίδα, στον άξονα ανατολής-δύσης και έμεινε εκεί μέσα σ’ ένα υπεράχρονον στιγ- μιαίον, όπως εγώ θαμπωμένος από το υπερά- ναρχον θαύμα της. Ναι, είχα τόπον: το ηλιο- στάλακτοντης ηλιαχτίδας, αναφές πάντη, έλλαμψιν νοουμένην απερινοήτως ενός Μάη ’68 που διατρυπούσε πυριφλεγέθων την Αψίδα των νικητών και την όντως monstrueuse -τε­ρατώδους ασχήμιας- διαδήλωσή τους. Για μέ­να και για πάντα, ο Μάης του ’68, θα αρχίζει, Νικητής, την πορεία του, Σέλας απείρου, ε­κεί: κατά την μεριά εκείνης της νικημένης κυριακάτικης αυγής του Ιουνίου, με την πυρ- σοφεγγή της θεοσημία, που κατελόγχισε, α- κπνοφόρος, την Αψίδα της θριαμβεύουσας τσιγγουνιάς. Διότι τους είδα εκεί, σωριασμέ­νους από τον πανικό τους, όλους τους συμ­βολαιογράφους του Μπαλζάκ και του Μω- ριάκ, όλους τους χρηματιστές του Σταντάλ, ξεθωριασμένους μέσα στην πρησμένη τους λίγδα, να κοίτονται με ξεδιάντροπα ρεψίμα­τα, αναμηρυκάζοντας την ποδάγρα των ομο­λόγων τους στην Αψίδα του Θριάμβου τους, ενώ η ακτίνα του Μάη του ’68 φεγγοβολούσε αειπάρθενη επί πτερύγων ανέμων, παμφαε- στάτου ακτίνος φως ιλαρόν, Μάης του ’68 ο ανέκπτωτος… Αυτός είναι ο Μάης του ’68. Για πάντα.

Εκείνη την μέρα, την πριν, την Μαγιάτικη, κατέβαινα αμέριμνος στην μέση του δρόμου, στο μπουλβάρ Αραγκό, αφού μου ανήκε ό­λος ο δρόμος του, πλατειά στράτα όπου κυ­κλοφορούσαν μόνον τα πουλιά πεζοπορία, οι άνθρωποι, ουρανομήκεις πτεροδρόμοι, και οι ανθοφορούσες καστανιές της Αραγκό. Τα αυ­τοκίνητα υπήρχαν ακίνητα. Ο Μάης του ’68, αυτοκίνητος, τα είχε ακινητήσει, απόσυρση πριν της ώρας τους. Κατέβαινα αμέριμνος προς τα Γκομπλέν, να πάω να πάρω τον Μο­σκώφ και την Πόπη, για να πάμε στη Σορβόν­νη, όπου αργά χθες την νύχτα ο Σταυρόπου- λος, εκσφενδονίζων επαναστατικά γαλλικα τύπου Σέν-Ζύστ του Τζιμπουτί και περιχώρων, είχε αναφανδόν κατατροπώσει τον Σάρτρ. Ο γλυκός μου Σταυρόπουλος, ασκών την πά­ντοτε τρυφερή του επαναστατική βία, είχε α­ποσπάσει -επαναστατικώ αδίκω- υπόσχεση από τον Σαρτρ, να ξαναβρεθούν στην Σορ­βόννη, για να συνεχιστεί η κατατρόπωση του Σαρτρ από τον καλό μου τον Σταυρόπουλο. διότι ο Σταυρόπουλος είχε ανιχνεύσει στην ομιλία του Σάρτρ ίχνη πρωίμου Σημίτη και. επομένως, επεβάλλετο ο εκ νέου σωφρονι­σμός, εάν όχι του συντρόφου μας- quand meme- Σαρτρ, τουλάχιστον όμως της γαλλι­κής γλώσσας, ως ιμπεριαλιστικού οχήματος, παροχετεύοντος ιμπεριαλισμό και λοιπούς συναφείς λακέδες της αντίδρασης… Σταυ­ρόπουλος vint, vit, vainquit…

-Σύντροφε Σαρτρ, είσαι το τελευταίο χαρτί της αστικής τάξης! – βροντοφώνησε ο Σταυ­ρόπουλος! Συνέχισε όμως με ελληνική ηπιότητα, που απέρρεε από το καθ’ ημάς Συναμφότερον:

-το επαναστατικό όμως κίνημα, που ένωσε τους φοιτητές με τους εργάτες (ouvriers). σε δέχεται στους κόλπους του!!! – Και ξαφνι­κά χαμός! Εκατοντάδες αγοράκια, γαλλάκια, αρχίζουν να ξεφωνίζουν: – δεν είναι επανα­στατικό αυτό! Θέλουμε κι εμείς, τα αγόρια- εργάτες, όπως κι οι φοιτητές να μπούμε στους κόλπους, μαζί με τις φοιτήτριες! Γιατί εμείς απ’ έξω;

Τι είχε συμβεί; Ο γλυκός μου ο Σταυρο- πουλος* εκφωνών περίπου ελληνιστί το επαναστατικόν του γαλλιστί, στην λέξη ouviier (s), κρατούσε τουλάχιστον τρία τέσσερα χρονικά φθογγόσημα του r, με αποτέλεσμα, το «εργά­τες», να ακούγεται μέσα στην ελληνοβριθη του επαναστατικότητα ως «ouvrierrrs» δηλα­δή, σαν το θηλυκό (ouvrieres)! Εξ ου και το υπέροχο επαναστατικό μπάχαλο, στο μεγάλο αμφιθέατρο!…

Όλη εκείνη την ώρα, βέβαια, το αριστερό μάτι του Σαρτρ είχε γίνει δεξιό από την δυ­στυχία του ν’ ακούει τέτοια επαναστατικά γαλλικά, ενώ το άλλο του, το αλλοίθωρο, έλε­γε -προς πάσαν κατεύθυνσιν- τι να κάνουμε, κακιά-επαναστατικιά ώρα είναι για τα γαλλι­κά, θα περάσει…

Άλλωστε, εκ των υστέρων, ανεκάλυψα ότι η μόνη συντριπτική νίκη που κατήγαγε ο Μά­ης του ’68, εναντίον του γαλλικού καπιταλι­σμού -κι αυτή άλλωστε που άντεξε στον χρόνο- ήταν η εναντίον της γαλλικής του γλώσσας. Φυσικό ήταν: είχαμε μαζευτεί εκεί, στην ανέσπερη ευδία του Μάη, όλοι οι κατατρεγ­μένοι από τις πατρίδες μας και από την Γαλ­λία, κι όλοι οι συφοριασμένοι, οι αμίλητοι, οι στερημένοι από τόπο, χρόνο και λόγο. Και, μέσα στον Μάη του ’68, βρήκαμε και τόπο και χρόνο και πήραμε τον λόγο, όλοι οι ανέστιοι, οι αποικιοκρατούμενοι, οι αγράμματοι, και του αλλάξαμε τον αδόξαστο, του πεφυσιωμένου και κομψεπικόμψου λόγου, του γαλλικού…

‘ Ετσι λοιπόν, ροβολούσα προς τα Γκομπλέν, προσδοκών ανάστασιν πατρίδος, επανάστα- σιν γαλλίδος, νέα κατάσταση από τον Σταυρόπουλο και εκ νέου εξανάσταση από τον τα­λαίπωρο τον Σαρτρ, και, ξαφνικά τι βλέπω; Τι βλέπω και ξαναβλέπω και νοσταλγώ να βλέ­πω όταν θα πάψω να βλέπω; Εκεί στο τρίστρα­το, όπου συμβάλλουν τα Γκομπλέν, η Λεωφό­ρος του Οπιτάλ και η Αραγκό, θα ‘ταν τρεις ή τέσσερις το απόγευμα, μέρα Μαγιού μαγευ­τική παρισινή, να λάμπει ο ουρανός και πα­ντού να κελάίδούν τα πουλιά. Ουδείς άλλος ήχος. Η επανάσταση τον είχε σιγήσει εκεί­νον τον μηχανοκίνητο θόρυβο, που, από την εποχή της νίκης του καπιταλισμού, κατέχει εκκωφαντικά τις νικημένες πόλεις, ως τέρας Τάλως, για να μας θυμίζει ότι πρέπει να εξε­γερθούμε πριν καταργηθούμε. Οι μόνοι ήχοι ήταν τα βήματα των περαστικών που έσβηναν μέσα στην ανθοφορία, με τις καστανιές να θρόίζουν και να υποδέχονται τα πουλιά και τα βλέμματα. Και εκεί, στα Γκομπλέν, μέσα σε μια εκφαντορία θεοσημίας καλής, «εν τριπλαίς αμαξιτοίς» των Γκομπλέν, ο Οιδίπους συνάντησε την Σφίγγα με το καλό όνομα και δεν σκότωσε κανένα, ούτε τον πατέρα του, ούτε τον εαυτό του. Αγάπησε, στο τρίστρατο των Γκομπλέν. Εκεί, χωρίς ίχνος αυτοκινή­των, μέσα στον υπέρλαμπρο ήλιο, βρίσκονταν καθισμένοι ανακούρκουδα εκατοντάδες αν­θρώπων, σ’ όλη την έκταση έχοντας πιάσει το τρίστρατο, καθισμένοι οκλαδόν σε κύκλιο σχήμα, μέσα στον νοητό κύκλο που σχημάτι­ζαν οι δρόμοι, εκεί, κατάχαμα στην μέση της γαλήνης, Κύκλιοι όλοι τους, γυναίκες, παιδιά, άντρες, άσπροι, μαύροι, κίτρινοι, άχρωμοι, πο­λύχρωμοι και όλοι τους Κύκλιοι συνομιλού­σαν σε Όμιλο, αλλήλων Ισόδουλοι αλλήλων Κύριοι, Κύκλιοι, έχοντας καταργήσει την κυ­κλοφορία, την αδικία, την κυκλοφορία της α­δικίας, και Κυκλοφέρνοντας οι ίδιοι, Κύκλιοι, Κραταιά και Κύρια τα μονάκριβά τους πρόσω­πα, Αυτεξούσια πρόσωπα. Ο Οιδίπους δεν σκότωνε. Αγαπούσε, εκεί, στα Γκομπλέν… Έ­να απομεσήμερο ηλιόλουστο στα Γκομπλέν, ο κύκλιος όμιλος των προσώπων που οκλα­δόν συνομιλούν, έχοντας καταργήσει τα σή­ματα της κυκλοφορίας ία έχοντας αναρτήσει τα σήματα της δικής τους κυκλοφορίας, μέ­σα στην κυκλική τους συναλληλία: αυτός εί­ναι ο Μάης του ’68. Για πάντα.

* Είναι ολοφάνερο και στον απρόσεκτο αναγνώστη, ότι ο Σταυρόπουλος παρέμεινε για μένα, μέσα από την τιμιότητά του, την αδάμαστη αγνότητα και το ελεύθερο φρόνημά του, ως μια από τις ευγενικές αναμνήσεις της ζωής μου.