του Β. Κρομμύδα, από το Άρδην τ. 32, Νοέμβριος 2001
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ Ν. ΜΠΕΡΝΤΙΑΓΙΕΦ – Β’έκδοση, Αθήνα, 2001.
Ο νέος και με ικανή φιλοσοφική παιδεία επιστήμονας Δημήτρης Μπαλτάς επιχειρεί με τρόπο ευσύνοπτο να παρουσιάσει, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του, την πολιτική φιλοσοφική σκέψη του εξέχοντος Ρώσου θρησκειοφιλόσοφου Νικολάι Μπερντιάγιεφ. Σε αυτή τη δεύτερη αναθεωρημένη έκδοση περιέχονται ορισμένες διορθώσεις, καθώς και ένα εισαγωγικό κεφάλαιο απαραίτητο για να μελετηθεί σωστά η πολιτική φιλοσοφία του εξέχοντος Ρώσου διανοητή. Οι βασικοί άξονες του προβληματισμού του αναπτύσσονται στα κεφάλαια “Άνθρωπος και κοινωνία”, “Κριτική του Μαρξισμού”, “Χριστιανισμός και Πολιτική”.
Διαβάζοντας κανείς προσεκτικά, παρατηρεί πως ο Μπερντιάγιεφ κριτικάρει έντονα τόσο τη μαρξιστική θεωρία όσο και τα εφαρμοσμένα στην πράξη οικονομικά πρότυπα του κομμουνισμού και του καπιταλισμού. Αυτό που προκύπτει για εκείνον είναι η ανεπανάληπτη αξία του ανθρώπινου προσώπου και όχι η οποιαδήποτε απρόσωπη συλλογικότητα, η οποία, αν επικρατήσει, οδηγεί στην αλλοτρίωση της ανθρώπινης φύσης.
Εκτός αυτού, δίνεται και μια άλλη διάσταση στα προβλήματα της εκμετάλλευσης της εργασίας, της κοινωνικής αδικίας, της επαναστατικής προοπτικής: αυτά τα ζητήματα θεωρούνται στην ολότητα τους όχι μόνον ως πολιτικοοικονομικά L αλλά και ως, κυρίως, πνευματικά. Εκεί ακριβώς έγκειται και ο ανανεωτικός ρόλος του Χριστιανισμού.
Το εκκλησιαστικό, αληθινό όμως ορθόδοξο, ήθος του Χριστιανού καταλύει ουσιαστικά την πάλη των Τάξεων, εγκαινιάζοντας κοινωνικές σχέσεις βασισμένες στην ισότητα και την αλληλεγγύη. Η διαπλοκή της κοινωνικότητας με την πνευματικότητα οδηγεί, σύμφωνα με τον Μπερντιάγιεφ, στην άρθρωση μιας εναλλακτικής πολιτικής πρότασης: πρόκειται για εκείνο το είδος σοσιαλισμού που εντελώς συμβατικά αποκαλούμε χριστιανικό. Φυσικά, με τα μέτρα που κρίνουν οι περισσότεροι, αυτό το εγχείρημα κρίνεται a priori ουτοπικό και χωρίς πρακτική χρησιμότητα. Όμως, πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπ’ όψιν μας πως η εκκλησία πορεύεται βέβαια μέσα στον κόσμο αλλά αποστασιοποιείται παράλληλα από ό,τι σχετικοποιείτο μήνυμα της ή αλλοιώνει την αληθινή αποστολή της, που είναι η κοινοποίηση των πάντων στο φως της αναδράσιμης χαράς. Επομένως, και ο “χριστιανοσοσιαλισμός” εάν συμβάλλει -στο μέτρο του δυνατού- σε αυτό το όραμα, τότε έχει λόγο ύπαρξης. Σε αντίθετη περίπτωση, απορρίπτεται χωρίς δεύτερη συζήτηση. Στο λιτό και περιεκτικό βιβλίο του κ. Μπαλτά, τα μοναδικά ψεγάδια είναι η εμμονή σε ένα ξεχασμένο γλωσσικό μοντέλο (ωρισμένος, να σημειωθη, υλιστικός χαρακτήρ, κ.ά.) καθώς και η μη αναφορά στου εκδότες των πολύ σημαντικών βιβλίων της -κατ’ επιλογήν- βιβλιογραφίας.
Βασίλης Κρομμύδας
