του N. Βαρδιάμπαση, από το Άρδην τ. 35, Απρίλιος 2002
Η συγ-κέν-τρωση από το
συν+κεντρώ της αρχαίας Κέ\ι-τρον [του κεν-τέω, κεν-τώ: κεντρίζω, πληγώνω] είναι λέξη της επικαιρότητας. Παντού γίνονται συγ-κεν-τρώσεις στη Μέ-ση των δρόμων.
Το Κέν-τρον, που ποτέ δεν έχασε την αρχαία σημασία του οξύαιχμου άκρου, του κέν-τρου μελισσών, σφηκών, σκορπιών… τουβούκεν-τρσυ, συχνά εναλλάσσεται στις κουβέντες μας με κάθε σημείο και θέση που βρίσκεται στο μέ-σον ή περίπου στο μέ-σον ενός χώρου.
Λέμε θα σε δω στο “Μέσο” της πλατείας εννοώντας στο “Κέντρο” της. Ή την κεντρική αγορά -το Κέντρο- οι Έλληνες της Κάτω Ιταλίας τη λένε Μέση αγορά ή Μέσον, απηχώντας το “εν τη Αγορά “Μέση”” της αρχαίας (Δημ. 848.13). Το ίδιο τον κεντρικό δρόμο της Χώρας Αμοργού τον λένε… Μέση (οδό).
Στη Χίο το διοικητικό κέντρο επί Τουρκοκρατίας το ονόμαζαν Μεζά (Μεσά) και τους κεντρικούς Δημογέροντες -σε διάκριση με τους Γέροντες της περιφέρειας- τους έλεγαν Μεσαίους.
Η νοηματική ισοδυναμία Μέσου-Κέντρου αποκτήθηκε μεταφορικά από τη χρήση του διαβήτη.
Κέντρον (κεντρί) ονομάζεται το οξύαιχμο σκέλος του διαβήτη, το αντίθετο απ’ το κινούμενο με τη γραφίδα. Από το κέντρον του διαβήτη, που μπήγεται στο μέσον της επιφάνειας για να σχεδιαστεί ο κύκλος, μετονομάζεται το Μέσον του κύκλου σε Κέντρον του κύκλου.
Κέντρον ακόμη λέγεται το σύμβολο της τυραννίδας κατά το “Οιδίπους τύραννος κέντρα κρατών χερ-σίν πόλιν κηδεύει” (πρβλ. Σοφ. Από-σπ. 606)
Με τον ερχομό του Οιδίποδα καρφώνονται στην πολιτική Μέση <στον Μεζά των Μεσαίων> τα Κέντρα κεντριά των Κενταύρων του. Γι’ αυτό το λόγο η Μέση μετονομάζεται σε Κέντρο και γι’ αυτό γίνονται οι συγκεντρώσεις εκεί γύρω από το ηγεμονικό κεντρί.
Μετά τον Οιδίποδα το Κέντρον εισχωρεί παντού. Είναι παρόν στο κράτος: συν-κεντρωτικό σύστημα, συν-κεντρωτική εξουσία, στην οικονομία: συν-κέντρωση κεφαλαίου, εμπορικό κέντρο, στις πληροφορίες: κεντρικό δελτίο ειδήσεων, στην περίθαλψη: κέντρο υγείας, στην εκπαίδευση: κέντρο σπουδών, πνευματικό κέντρο, στην πολιτική: εκλογικό κέντρο, κεντρώος, κεντροαριστερός, κεντροδεξιός.
Υπεισέρχεται ακόμα στις οικογενειακές και ιδιωτικές σχέσεις: φιλική συν-κέντρωση, στην ψυχαγωγία: νυκτερινό κέντρο, ακόμα και στις απελευθερωτικές εξάρσεις που προσπαθούν να αμφισβητήσουν το λόγο της κεντρικής εξουσίας, των κέντρων και των παράκεντρων, με συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας ή συγκεντρώσεις υπογραφών.
Με τα κέντρσ-κεντριά ασκείται η εξουσία όλων των κέντρων, που επιτάσσουν συγκέντρωση στρατευμάτων, συγκέντρωση κρατουμένων (σε στρατόπεδα) και συγκεντρώσεις ιδιωτών: χειροκροτητών “αποδοχής και στήριξης”.
Και επειδή άνθρωπος μικρός κόσμος, η λέξη Κέντρον εισχωρεί στα περισσότερα όργανα με πρώτο επικεφαλής το κεντρικό νευρικό σύστημα [κέντρο αναπνοής, θερμορυθμιστι-κό, συγκέντρωση προσοχής, σκέψης].
Στην Ηθική, τέλος, ισχύει το γνωστό “σκληρόν προς κέντρα λακτί-ζειν”… Συγκεντρώσου! Μη ρίχνεις “γροθιά στο μαχαίρι”.
Το ερώτημα είναι πως οδηγήθηκε ο Οιδίπους στη Μεσαία πλατεία, στη Μεσαία Αγορά (όπου η Βουλή και ο Μεζάς), ώστε να μετονομαστεί σε κεντρική (πλατεία, αγορά) από τα κέντρα -κεντριά του τυράννου. 0 χρησμός τον οδήγησε; Το πεπρωμένο: Ή η Ύβρις; Διότι “ύβρις φυτεύει τύραν-νον” (Σοφ., Οιδ. Τύρ. 873)
Ο Όμηρος δίνει μία απάντηση. Σαν έρθει το”δούλιονήμαρ” -γράφει- η μέρα της υποδούλωσης, όταν δηλαδή τον πολίτη τον “βγάζουν από τη μέση” με τα κέντρα τους, ο Ευρύοπα Ζευς αφαιρεί τη μισή αρετή “ήμισυ γαρ τ’ αρετής” του άνδρα που γίνεται δούλος (Οδ., ρ 323).
Την Αρετή ο Αριστοτέλης την ονομάζει μεσότητα “ενμεσότητι ούσα” και ορθό μέτρο ευρισκόμενο μεταξύ δύο αντίθετων άκρων, όπου το ένα εμφανίζει μείωση και το άλλο υπερβολή {Wa Ματ. 1106β36).
Στα χρόνια της άμεσης Δημοκρατίας “ες μέσον”, δηλαδή “ες κοινόν” (Ηρόδ. 3,142 και 6,129) παρουσία όλων αγορεύουν, δικάζουν, αθλοθετούν.
Όργανο, εργαλείο αυτής της πολιτικής Μέσης είναι το Μέτρον και την συναρμογή των ίσων Μέτρων για όλους (ισονομίας, ισηγορίας και ισοπολιτείας) την ονόμαζαν Πολιτική Λρετή, επί τη βάσει της οποίας ο Αθηναίος “προτιμάται” να πάρει μέρος στα δημόσια πράγματα (Οουκ., Επιτάφιος 37.1).
Όταν όμως τα τρία Μέτρα της πολιτικής Λρετής απολεσθούν από τις ακρότητες της υπερ-βολής ή της μείωσης, δηλαδή της Ύβρεως, το υπέρ-το-δέον- πολύ [το super, supris, ypris και… ύβρις] οδηγεί με την αμετρία το Κοινόν στη φθορά και στη διάλυση.’
Χάνεται το Μέτρο που συνέχει την συμμετρία του πολιτικού βίου και την ευθυμίη των πολιτών, επειδή η ισορροπημένη ψυχική διάθεση εκάστου κατορθώνεται “μετριότητι τέρψιος και βίου συμμετρίη” (Δημόκρ. Απ. Β191)
(Όταν οι άνθρωποι μετριάζουν τις απαιτήσεις τους, δίνοντας σε όλες τις διαστάσεις του βίου τους το ορθό Μέτρο.)
Όταν όμως το Μέτρο απολεσθεί (λόγω πλεονεξίας και αλαζονικής ύβρεως), τότε έρχονται οι ανισόρροπες και ασύμμετρες καταστάσεις στην Οικονομία, που παραμορφώνουν τη Δημοκρατία επί το ολιγαρχικότερον. καθώς οι πολίτες μετατρέπονται σε ιδιοτελείς και μικρόψυχους ιδιώτες με πλείστα όσα ψυχοσωματικά προβλήματα.
Τότε είναι που μπήγονται από τον κάθε Οιδίποδα (…Μεταξά, Παπαδόπουλο) “ες Μέσον, ες Κοινόν’ τα Κέντρα (κεντριά, δόρατα) της τυραννίδας.
Ακολουθούν οι γνωστές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας yupc. από το ηγεμονικό κεντρί… Εκεί στο Μέσον, “εν Αγορά Μέση”, που ήδη έχει μετονομαστεί σε Κέντρον από τα κεντριά και τα φάσγανα.
