της Α. Δοντά, από το Άρδην τ. 47, Ιούνιος 2004
«Εύρύαλος δέ οί οίος άνίστατο, ίσόθεος φώς, δς ποτε Θήβασδ’ ήλθε δεδουπότος Οίδιπόδαο ες τάφον ενθα δέ πάντας ένίκα Καδμείωνας.»
«Ό Εύρύαλος σηκώθηκε αντίκρυ του, σάν θεός ποΰ πήγε μιά φορά στη Θήβα, όταν γινόταν τοϋ Οιδίποδος ή ταφή καί νίκησε όλους τους Καδμείους (στους νεκρικούς άγώνες)»
Ραψωδία Ψ τής Ίλιάδος, στίχος 675.
Αυτοί οί στίχοι άπό την ραψωδία Ψ τής Ίλιάδος οδήγησαν τόν καθηγητή άρχαιολογίας κ. Θ. Σπυρόπουλο στην άνατρεπτική, γιά την επικρατούσα αποψι, σκέψι ότι ό τάφος τοϋ Οιδίποδα έβρίσκετο στην Θήβα. “Αν -όπως ισχυρίζεται- “ή ταΰτισίς του μέ τους στίχους αύτούς τής Ίλιάδος ηταν δόκιμος, τότε έπρεπε νά βρεθή όχι μόνον ό βασιλικός τάφος αλλά καί ό άθλητικός στίβος στόν όποιο ό Εύρύαλος ένίκησε τους Καδμείους”. “Επρεπε λοιπόν νά βρεθή ό βασιλικός τάφος. Γιά τόν Θ. Σπυρόπουλο ηταν αυτονόητο ότι “δεν μπορούσε ή Θήβα, πού ηταν τόσο σπουδαίο Μυκηναϊκό κέντρο, νά μήν έχει τόν βασιλικό της τάφο, ένώ είχε Ανάκτορο”.
Ειχε καταλήξει στό συμπέρασμα ότι ή Θήβα δεν είχε θολωτό, κτιστό τάφο. “Αν υπήρχε, θά είχε βρεθή. Σκέφτηκε λοιπόν ότι ό βασιλικός τάφος έπρεπε νά έχει σκαφθή σέ λόφο. “Ομως σέ ποιό λόφο; Σέ ποιό σημείο τής Θήβας; Βασίσθηκε στην περιγραφή τοϋ Παυσανία, ό όποιος, ακολουθώντας τόν άρ-χαϊο δρόμο πρός την Χαλκίδα, όταν έφτασε σέ έναν άπό τούς υψηλότερους λόφους πού περιβάλλουν την Καδμεία Άκρόπολι σημειώνει: “ό λόφος αύτός ηταν τό νεκροταφείο των ηρώων τοϋ Θηβαϊκού κύκλου”. Ό τάφος τού Οιδίποδος, τής ‘Αντιγόνης, τοϋ ‘Ετεοκλέους, τοϋ Πολυνείκους. Πριν τόν Θ. Σπυρόπουλο ειχε “σκάψει” στόν ‘ίδιο λόφο ένας άλλος άρχαιολόγος, ό Κεραμόπουλος, αλλά στήν δυτική πλευρά του.
Πιστεύοντας ότι ό τάφος έβλεπε στό ‘Ανάκτορο ό Θ. Σπυρόπουλος έδωσε βαρύτητα στήν μαρτυρία τοϋ Παυσανία ό όποιος, πηγαίνοντας πρός τήν Χαλκίδα, “βλέπει δίπλα του” τόν μεγάλο τάφο. Ό Σπυρόπουλος “σκάβοντας” έκεΐ εντόπισε τούς δρόμους των τάφων καί άποκάλυψε τό μνημείο τό όποιον αύτη τη στιγμή στήν βιβλιογραφία χαρακτηρίζεται, όπως λέει ο ίδιος, ώς “ό μεγαλύτερος τάφος τοϋ Μυκηναϊκού πολιτισμοΰ, των Μυκηναϊκών χρόνων”.
Είναι ένα τεράστιο μνημείο 127 χ 4 μέτρα ΰψος. Μέ δυό δρόμους (όπως ακριβώς περιγράφει ό Σοφοκλής τόν τάφο τής Αντιγόνης). Καί ηταν κατακόσμητοι εσωτερικώς μέ τοιχογραφίες πού εικονίζουν νεκρική τελετουργία, λωτούς, σπείρες κ.λπ. Τά ευρήματα, τό μέγεθος καί ή θέσις ταιριάζουν άπολύτως μέ τήν περιγραφή τοϋ Παυσανία καί μέ τη Μυκηναϊκή Αρχιτεκτονική. ‘Ανήκει στόν 13ο αιώνα π.Χ., στήν περίοδο τοϋ Οιδίποδος. Γύρω του υπάρχει ένας Ιππόδρομος Μυκηναϊκός ό όποιος έχει “κόψει” όλους τούς δρόμους των τάφων πλήν των τάφων της βασιλικής δυναστείας. Επομένως, κατά τόν Θ. Σπυρόπουλο, διαμορφώθηκε γιά νά γίνωνται οί (νεκρικοί) άγώνες προς τιμήν τοϋ Οιδίποδος, δπως λέει ό “Ομηρος στήν ραψωδία Ψ τής Ίλιάδος (στίχος 675).
“Αύτό είναι συνταρακτικά γιά τή Μυκηνολογία”, λέει ό Θ. Σπυρόπουλος, “διότι άποδεικνύεται δτι δλοι οί άγώνες που περιγράφει ό Όμηρος στο Ψ τής Ίλιάδος είναι Μυκηναϊκοί και συνδέονται μέ τή λατρεία τοϋ νεκρού ήρωα”.
Στό εύλογο ερώτημα που προκύπτει άν καί γιατί ό Σοφοκλής παραποίησε τήν ιστορική αλήθεια ώς πρός τόν τόπο που έτελεύτησε ό Οιδίπους, ό Θ. Σπυρόπουλος ά-παντάει ότι “ήταν μιά πολιτική που προήγαγε ό Σοφοκλής γιά νά δώσει στήν πόλι του τό προσωπείο τής εύμε-νοϋς, τής φιλάνθρωπης, τής μεγαλόψυχης πόλεως. Μιας πόλεως που δέχεται τους καταδιωγμένους, τους αδύνατους, τους ικέτες. Έμεϊς πρέπει νά ταυτίσουμε τά κείμενα μέ τά μνημεία. Καί όταν τά μνημεία δικαιολογούν τά κείμενα τότε χρονολογούν καί τά κείμενα. Δέν υπάρχει κανένας λόγος νά άμφισβη-τοϋμε οτι τό σύνολο τοϋ μνημειακού χώρου τοϋ μεγάλου Καστελίου στήν Θήβα είναι Μυκηναϊκό καί άποτελεΐται άπό τόν τάφο τής δυναστείας -όπου έτάφησαν προφανώς όλα τά μέλη της- καί ότι εκεί έγένοντο άγώνες πρός τιμήν τοϋ Οιδίποδος. Επομένως έκεϊ ετάφη ό Οιδίπους καί όχι στόν Κολωνό”.
“Ενα μέρος τών ευρημάτων τών βασιλικών τάφων -άνάμεσά τους καί οστά, τών οποίων ή χρονολόγησις, πού είναι σήμερα δυνατή μέ τόν άνθρακα 14, δέν έχει γίνει— έχουν εκτεθεί σέ βιτρίνες τοϋ μουσείου τής Θήβας. “Ενα άλλο μέρος ευρίσκεται σέ… κασόνια τά όποια ό καθ. Θ. Σπυρόπουλος “άγνοεϊ ποΰ έχουν τοποθετηθεί”. Εκείνο όμως γιά τό όποιο διαμαρτύρεται είναι ότι “αφέθη ό τάφος τοϋ Οιδίποδος νά καταρρεύση, παρά τίς γραπτές διαμαρτυρίες πρός τό Υπουργείο Πολιτισμού. Σιγά-σιγά εγκαταλείφθηκε όλος ό λόφος. Μέσα στόν ιππόδρομο πού άνέσκαψα” λέει, “πετούν μπάζα άπό οικοδομές, μέ τήν άνοχή δυστυχώς τής Υπηρεσίας. “Ολος δέ ό τόπος έχει μεταβληθεί σέ σκουπιδότοπο μέ ακαθαρσίες. Ενώ θά έ’πρεπε νά άναδειχθή αύτό τό μνημείο ώς πρότυπο επάνω στό όποιο στηρίχθηκαν οί ‘Ολυμπιακοί άγώνες. Διότι όλος ό κύκλος τών αγώνων πού γίνονται στήν ‘Ολυμπία άναφέρεται στήν ραψωδία Ψ τής Ίλιάδος, τό σχετικό μέ τή Θήβα καί κυρίως τήν άρματοδρομία, πού ήταν τό δραματικώτερο άγώνισμα τών ‘άθλών επί Πατρόκλω'”.
Αυτός ό λόφος μέ τόν κατά Θ. Σπυρόπουλο “μεγαλύτερο τάφο τοϋ Μυκηναϊκού πολιτισμού”, όπου ετάφη μιά άπό τίς πιό τραγικές βασιλικές οικογένειες τής ελληνικής ιστορίας, βρίσκεται μέσα στήν πόλι τών Θηβών, σέ κατοικημένη περιοχή καί… απέναντι άκριβώς σ’ ένα σχολείο! (Γυμνάσιο), καί είναι πράγματι εγκαταλειμμένος καί γεμάτος σκουπίδια.
Δέν ξέρω σέ ποιά άλλη χώρα θά μπορούσε νά συμβή κάτι παρόμοιο. Σέ ποιά άλλη χώρα ό Δήμος μιας πόλεως θά άδιαφοροϋσε πλήρως γιά ένα Μνημείο τέτοιας σημασίας καί αξίας, οί καθηγητές ενός σχολείου πού γειτονεύει μέ τόν τάφο της πιό ά-γαπημένης μορφής τών εφήβων όλου τοϋ πολιτισμένου κόσμου, τής ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ, δέν εμπνέουν τόν προσήκοντα σεβασμό στά παιδιά, ώστε τά ‘ίδια νά τόν προστατεύουν, έν άπουσία τών ‘Αρχών. Καί δέν ξέρω άν υπάρχουν πολίτες άλλης χώρας πού νά πετούν τά σκουπίδια τους στούς τάφους προγόνων πού άκόμη καί μετά τόσους αιώνες είναι τό μόνο σημείο άναφοράς πού τούς κάνει νά ξεχωρίζουν ώς λαός. “Αν ύπάρχουν πολίτες άλλης χώρας πού νά άσεβοϋν σέ τέτοιο βαθμό, μέ τέτοιες συμπεριφορές, άπέναντι εκείνων οί όποιοι τούς άφησαν τή μεγαλύτερη κληρονομιά επί τής γής, μιά κληρονομιά επί τής οποίας στηρίχθηκε καί βασίζεται ό λαμπρότερος πολιτισμός, ό Δυτικός πολιτισμός.
Είναι πικρό, είναι εξοργιστικό, ν’ άντικρύζει κάποιος ένα τέτοιο θέαμα, δίπλα σ’ ένα… σχολείο καί σέ σπίτια νοικοκυραίων. Καί θεωρώ ότι ή εγκληματική έγκατάλειψις τού Μνημείου άπό τήν πόλι τών Θηβών όφείλε-ται σ’ ένα ποσοστό καί στήν άδιαφορία τών πολιτών της. Οί όποιοι γνωρίζουν, όπως διαπίστωσα, πού “βρίσκεται ό τάφος τής Αντιγόνης”. Καί ή άδιαφορία τών πολιτών Οφείλεται στήν ΕΛΛΕΙΨΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Καί παιδεία δέν σημαίνει νά έχουμε ώραία, σύγχρονα σχολικά κτίρια -όπως αύτό πού βρίσκεται δίπλα στούς βασιλικούς τάφους-άλλά τί εργασία γίνεται μέσα σ’ αυτά. Καί άν τό “προϊόν” πού παράγεται έκεϊ μπορεί νά δημιουργήσει πολιτισμό ό όποιος νά δίνη τήν δυνατότητα στά άτομα νά διακρίνουν τί πραγματικά άξί-ζει νά σέβονται καί τί νά μετατρέπουν σέ χωματερή!
“Αννα Δοντά
δημοσιογράφος
