ΚΕΦΙΜ: Έρευνα για το 1821: Εθνική Επανάσταση, Κολοκοτρώνης και Κρυφό Σχολείο

1,8K

Τα ευρήματα πολλές φορές ξενίζουν τους παραγγελιοδότες της έρευνας, αλλά είναι μια ισχυρή ένδειξη ότι η ελληνική κοινωνία ανθίσταται στα καλούπια της αποδομητικής σχολής ιστοριογραφίας.

Του Γιάννη Ξένου

Η έρευνα του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ) διεξήχθη από την εταιρεία Marc και μας δίνει παραστατικά τις αντιλήψεις των συμπατριωτών μας για την Επανάσταση του 1821. Τα ευρήματά της (π.χ. το πολύ υψηλό ποσοστό όσων πιστεύουν στην ύπαρξη του Κρυφού Σχολείου) πολλές φορές ξενίζουν τους παραγγελιοδότες της έρευνας, αλλά είναι μια ισχυρή ένδειξη ότι η ελληνική κοινωνία ανθίσταται στα καλούπια της αποδομητικής σχολής ιστοριογραφίας.

Ως προς τον χαρακτηρισμό της Επανάστασης από τα πέντε επίθετα που δίνονται από τους ερευνητές (δημοκρατική, εθνική, θρησκευτική, κοινωνική και φιλελεύθερη) υπάρχει συμφωνία ότι η επανάσταση ήταν, πρώτα και κύρια, εθνική Επανάσταση. Το 91,6% των ερωτηθέντων απαντά ότι ήταν εθνική και ένα 5% αποδέχεται εν μέρει αυτό τον χαρακτηρισμό. Μόλις το 2,9% δεν αποδέχεται την εθνική διάσταση της Επανάστασης. Έχει ενδιαφέρον να δούμε από πού προέρχονται όσοι διαφωνούν. Από τις γυναίκες μόνο το 1,6% δεν αποδέχεται τον εθνικό χαρακτήρα της επανάστασης και από τους άντρες το 4,1%. Στον ηλικιακό διαχωρισμό, στην ομαδοποίηση 55-64 ετών συναντάμε ένα άξιο λόγου ποσοστό (6,5%), ενώ στον αντίποδα είναι η ηλικιακή ομάδα 35-44 ετών (0,7%). Η μη εθνική διάσταση της επανάστασης έχει περιορισμένη αποδοχή από τους ψηφοφόρους του Σύριζα (7,5% όσων τον ψήφισαν το 2019) και του ΚΚΕ (9%).
Όσον αφορά τους άλλους χαρακτηρισμούς, κανένας δεν απαντάται καταφατικά σε ποσοστό πάνω από 58,8% και αθροιστικά με τα εν μέρει, η Επανάσταση χαρακτηρίζεται θρησκευτική από το 74,5% των ερωτηθέντων, φιλελεύθερη από το 73,9%, κοινωνική από 73,5% και δημοκρατική από το 65,5% του δείγματος. Ένα στοιχείο που δεν αναδεικνύεται από τους αναλυτές του ΚΕΦΙΜ είναι ότι σε σχέση με την αντίστοιχη μέτρηση του 2019 το ποσοστό αυτών που αναγνωρίζουν ή εν μέρει αναγνωρίζουν την Επανάσταση ως θρησκευτική αυξήθηκε κατά 5 μονάδες (από το 69,6% ανέβηκε στο 74,5%). Ως προς την ηλικιακή διαφοροποίηση, οι ηλικιακές ομάδες που την αναγνωρίζουν ή εν μέρει την αναγνωρίζουν ως θρησκευτική είναι αυτή των νεότερων (17-34 ετών) με ποσοστό 78,1% και των γηραιότερων (+65 ετών) με ποσοστό 76,7%. Η ομάδα που συμφωνεί λιγότερο είναι εκείνη των 55-64 ετών, με 68%.
Στην ανάλυση της έρευνας, Στάθης Καλύβας και Χριστίνα Κουλούρη υποτιμούν την κοινωνική διάσταση της Επανάστασης, ως μια προσπάθεια ιστορικών (π.χ. Κορδάτος) πέριξ του ΚΚΕ να τη δουν μέσα από τα δικά τους ιδεολογικά γυαλιά. Εν μέρει έχουν δίκιο, αλλά υπερβάλλουν στο ότι την επανάσταση ως κοινωνική τη βλέπουν σχεδόν αποκλειστικά οι ψηφοφόροι του ΚΚΕ (Καλύβας). Οι νεότερες ηλικίες, ομάδες 17-34 ετών και 35-44 ετών, την αναγνωρίζουν ως κοινωνική ή εν μέρει κοινωνική σε ποσοστό σχεδόν 77%. Ενώ, είναι μάλλον από τα λίγα ερωτήματα που ψηφοφόροι ΝΔ και Σύριζα συμφωνούν με ποσοστά 74,6% και 75,5% αντίστοιχα (κοινωνική ή εν μέρει κοινωνική).
Αντιθέτως, τόσο ο κεντρικός αναλυτής της έρευνας, Αριστείδης Χατζής, όσο και οι υπόλοιποι συμφωνούν ότι κερδίζει η φιλελεύθερη ανάγνωση της Επανάστασης, γιατί έτσι βολεύει τα δικά τους ιδεολογικά γυαλιά. Πράγματι, σε σχέση με τη μέτρηση του 2019, η φιλελεύθερη ανάγνωση της Επανάστασης κέρδισε οπαδούς, από το 66,6% που την αναγνωρίζει ως φιλελεύθερη ή εν μέρει φιλελεύθερη ανέβηκε στο 73,9%. Παρ’ όλα αυτά από τη μέτρηση δεν προκύπτει ότι η κοινωνική ανάγνωση της Επανάστασης βρίσκεται στους αντίποδες της φιλελεύθερης ανάγνωσης, αλλά μάλλον συμβαδίζουν αυτές οι δύο.

Ως προς τα πρόσωπα της Επανάστασης, κεντρικό ρόλο, με συντριπτικά ποσοστά αποδοχής, έχει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Στην ερώτηση, «θυμηθείτε τα σημαντικότερα πρόσωπα της Επανάστασης», το 89,6% αναφέρει τον Κολοκοτρώνη. Ακολουθεί ο Καραϊσκάκης (59,7%) και από απόσταση η Μπουμπουλίνα (29,7%), ο Παπαφλέσσας (28,8%), ο Διάκος (22,2%) κ.λπ. Προς το τέλος της λίστας συναντάμε τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο με ποσοστό αναγνώρισης το 3,6%, από 3,7% στην περυσινή μέτρηση. Ο διαρκής εκθειασμός του Μαυροκορδάτου από τους (νεο)φιλελεύθερους κύκλους και ιδιαίτερα τον Αρ. Χατζή, που αντιλαμβάνεται την ιστορική δικαίωση του Μαυροκορδάτου ως σταυροφορία, δεν αποδίδει. Η αντιπάθεια που συγκεντρώνουν κραυγαλέες περιπτώσεις, όπως του Χατζή, περνούν και στον Μαυροκορδάτο, που πια δεν του χρεώνονται τα όποια λάθη στη μακροχρόνια πολιτική του σταδιοδρομία, αλλά και οι οπαδοί τύπου Χατζή.
Για τη θετική συμβολή των Μεγάλων Δυνάμεων στην Επανάσταση, το 38,2% αναγνωρίζει τη θετική συμβολή της Ρωσίας (από 42,5% στην μέτρηση του 2019), το 22,6% της Γαλλίας (από 18,2%) και το 19,4% της Αγγλίας (από 17,4%). Αυτή η απάντηση, όπως και άλλες, δείχνουν ότι τα κριτήρια των ερωτηθέντων δεν είναι μόνο ιστορικά, αλλά επηρεάζονται και από την πολιτική συγκυρία. Το γεγονός ότι η Ρωσία έχασε 4 μονάδες σε έναν χρόνο, και γενικώς ο μετριασμός της θετικής εικόνας της Ρωσίας στην ελληνική κοινωνία που παρατηρείται και σε άλλες δημοσκοπήσεις, οφείλεται στη φιλοτουρκική της στάση τα τελευταία χρόνια.
Για τα δάνεια της Επανάστασης οι ερωτηθέντες είναι διχασμένοι, γιατί από τη μια αυτά χρηματοδότησαν τους εμφύλιους πολέμους, αλλά παράλληλα τα λίγα χρήματα από το αρχικό ποσό που έφτασε στην Ελλάδα και δεν σπαταλήθηκε σε εμφύλιες διενέξεις ήταν ανάσα ζωής για την Επανάσταση. Το 38,2% απαντά ότι είχαν θετικές συνέπειες και το 32,8% αρνητικές.
Στο ερώτημα ποιο είναι το σημαντικότερο αίτιο για την αίσια έκβαση της Επανάστασης το 61,3% απαντά οι στρατιωτικές νίκες της Επανάστασης και το 35,2% η ναυμαχία στο Ναβαρίνο. Αυτό είναι το ερώτημα που υπάρχει και πιο έντονη διαφοροποίηση όσον αφορά το επίπεδο μόρφωσης και εισοδήματος. Αυτοί που κερδίζουν πάνω από 2000 ευρώ τον μήνα είναι εξίσου μοιρασμένοι μεταξύ των δύο απαντήσεων (47,4%). Για τους κάτω των 1000 ευρώ μηνιαίως το σχεδόν 70% πιστεύει ότι η νίκη χάρη στα ελληνικά όπλα και στην ενδιάμεση κατηγορία (1000 έως 2000 ευρώ τον μήνα) το ποσοστό έχει πτωτική πορεία, αλλά παραμένει στο υψηλό 60%.
Εν τάχει να αναφέρουμε το υψηλό ποσοστό αποδοχής της Φιλικής Εταιρείας (93,8%), των φιλελλήνων (88,7%) και στον αντίποδα των προεστών (21%) και ότι στις ερωτήσεις για τα επαναστατικά Συντάγματα σταθερά ένα ποσοστό κοντά στο 50% δεν απαντά, γιατί δεν γνωρίζει τίποτα γι’ αυτά!

Τέλος, χρήζει ειδικής αναφοράς το Κρυφό Σχολείο. Τα τελευταία είκοσι χρόνια η αποδομητική ιστοριογραφία διεξάγει σταυροφορία εναντίον του «μύθου» του Κρυφού Σχολείου. Παρ’ όλα αυτά, τα αποτελέσματα της έρευνας αποτελούν διάψευση της δουλειάς τους. Το 71,1%, παρότι ο τρόπος διατύπωσης του ερωτήματος («Θεωρείτε ότι είναι μύθος ή αλήθεια “το κρυφό σχολειό’’»;) προκαταλαμβάνει, απαντά ότι υπήρξε. Για το 23,1% ήταν «μύθος» και ένα 5,2% αμφιταλαντεύεται. Στην ηλικιακή ομάδα που έχει τη μικρότερη αναγνώριση είναι η 55-64 ετών με ποσοστό 65,1%. Στις νεότερες ηλικίες (17-34, 35-44, 45-54) το ποσοστό αποδοχής της ύπαρξής του είναι πάνω από 70% (70,9%, 78% και 71% αντίστοιχα). Και σε αυτή την ερώτηση όσοι κερδίζουν πάνω από 2000 ευρώ είναι οι πιο δύσπιστοι (ποσοστό αποδοχής 60,9), ενώ όσοι κερδίζουν μέχρι 1000 ευρώ πιστεύουν στην ύπαρξή του σε ποσοστό 81,6%.
Η έρευνα του ΚΕΦΙΜ, για να του αναγνωρίσουμε και κάτι θετικό, είναι πολύ χρήσιμη και επιβεβαιώνει τάσεις που αναδεικνύονται και σε άλλες ανάλογες έρευνες. Παρατηρούμε σταθερά ότι η ηλικιακή ομάδα 55-64, δηλαδή οι ηλικίες που ενηλικιώθηκαν στις αρχές του ’80, είναι οι πλέον αποεθνικοποιημένες, όπως και όσοι λαμβάνουν πάνω από 2000 ευρώ τον μήνα. Στον αντίποδα, οι νεότερες ηλικίες και ειδικότερα όσοι είναι 35 έως 44 ετών και όσοι λαμβάνουν λιγότερα από 1000 ευρώ τον μήνα ταυτίζονται εντονότερα με το έθνος τους.