Κείμενα για την Ιστορία και το εθνικό ζήτημα
Εναλλακτικές Εκδόσεις
Αθήνα 2021
Του Σπύρου Κουτρούλη
Μια πλειάδα θεμάτων, που όμως όλα έχουν αναφορά το έθνος και το εθνικό ζήτημα, εξετάζει ο Σωτήρης Δημόπουλος στο ανά χείρας βιβλίο του. Μαρτυρούν ότι έχει άρτια γνώση της ελληνικής γλώσσας, αλλά και της ιστορίας, της πολιτικής και κοινωνικής θεωρίας.
Ξεχωρίζουν τα δύο δοκίμια για το πώς ερμηνεύει το έθνος και τα εθνικά κινήματα ο Μαρξ, αλλά και ο Λένιν και ο Στάλιν. Το πρώτο ονομάζεται «Το εθνικό ζήτημα στο έργο των Κ. Μαρξ και Φ. Ένγκελς» και το δεύτερο, «Το εθνικό ζήτημα στη ρωσική αυτοκρατορία και η ‘‘ανατολική’’ στροφή του Λένιν». Κύριο χαρακτηριστικό είναι η πολυμορφία των προσεγγίσεων του εθνικού ζητήματος, με αποτέλεσμα να είναι λογικά συνεπής κάθε ερμηνεία του. Ο Μαρξ, ενώ σε ορισμένα κείμενα του όπως το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» ισχυρίζεται ότι η εξέλιξη του καπιταλισμού καταργεί τους εθνικούς πολιτισμούς και τα έθνη (για να απαντήσει ο Κώστας Παπαϊωάννου ότι, το διάστημα που έγραφε αυτά ο Μαρξ, υπήρχε αντιθέτως έξαρση του εθνικού φαινομένου), σε άλλα κείμενα θα υποστηρίξει την εθνική αυτοδιάθεση των Ιρλανδών και των Πολωνών, και θα υπεραμυνθεί των εθνών στις αντιρρήσεις του Προυντόν. Βεβαίως υπάρχουν και άλλα κείμενα των κλασικών του μαρξισμού που μιλούν για «νανολαούς» ή και υποτιμούν άλλους λαούς που δεν έχουν ενταχθεί στην βιομηχανική κοινωνία.
Όσον αφορά τον Λένιν, υπερασπιζόταν την αυτοδιάθεση των εθνών απέναντι στις αντιρρήσεις της Ρ. Λούξεμπουργκ, αλλά και τον επαναστατικό ντεφαιτισμό απέναντι στον πατριωτισμό των σοσιαλδημοκρατών. Ωστόσο, η ίδια πολιτική λογική τον οδήγησε να προσφέρει πολύτιμη βοήθεια στον Κεμάλ. Σε σχέση με τον Στάλιν, είχε διαφορετική προσέγγιση σχετικά με την αυτοδιάθεση των εθνών που απάρτιζαν τις σοβιετικές δημοκρατίες, γεγονός που έγινε περισσότερο ευκρινές, όταν η εξουσία πέρασε πλέον στα χέρια του Στάλιν. Όλα αυτά ο Σ. Δημόπουλος τα αναλύει με ολοκληρωμένο τρόπο, πράγμα που προϋποθέτει αναλυτική-λογική σκέψη αλλά και γνώση της ιστορίας και της πολιτικής θεωρίας.
