Του Ντάμιαν Κάρριγκτον | Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Γκάρντιαν
Οι κλιματικοί επιστήμονες έχουν εντοπίσει ανησυχητικά σημάδια για την κατάρρευση του Ρεύματος του Κόλπου, ενός από τα πιο κρίσιμα σημεία καμπής του πλανήτη.
Η έρευνα διαπίστωσε ότι έχει συμβεί «μια σχεδόν ολοκληρωτική απώλεια ισορροπίας κατά τον τελευταίο αιώνα» των ρευμάτων που οι επιστήμονες αποκαλούν Μεσημβρινή Ανατροπή Κυκλοφορίας Ατλαντικού (AMOC). Τα ρεύματα κινούνται ήδη με τους βραδύτερους ρυθμούς των τελευταίων 1.600 ετών, ωστόσο, η νέα έρευνα δείχνει ότι μπορεί να φτάνουμε στην ολοκληρωτική διακοπή τους.
Ένα τέτοιο συμβάν θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες ανά τον πλανήτη: Με το να επηρεάσει τη συχνότητα των βροχοπτώσεων από την οποία εξαρτάται η τροφή δισεκατομμυρίων στην Ινδία, την Νότια Αμερική και την Δυτική Αφρική, να αυξήσει τις καταιγίδες και να μειώσει την θερμοκρασία στην Ευρώπη, ή να αυξήσει την στάθμη της θάλασσας στις ανατολικές ακτές της Βορείου Αμερικής. Θα προκαλέσει, επίσης, μεγαλύτερους κινδύνους για τα δάση του Αμαζονίου και τα παγόβουνα της Ανταρτικής.
Η πολυπλοκότητα του δικού του συστήματος, καθώς και η αβεβαιότητα για τα επίπεδα της μελλοντικής παγκόσμιας θερμοκρασίας προς το παρόν καθιστούν αδύνατη οποιαδήποτε εκτίμηση για το πότε το ρεύμα του κόλπου θα καταρρεύσει. Μπορεί να συμβεί σε μία, ή δύο δεκαετίες από τώρα, ή αρκετούς αιώνες μετά. Αλλά εξαιτίας των κολοσσιαίων επιπτώσεων που θα προκαλέσει, δεν θα πρέπει ποτέ να το αφήσουμε να συμβεί, λένε οι επιστήμονες. έχει
«Δεν περίμενα να συναντήσω τέτοιες ενδείξεις αποσταθεροποίησης, αλλά είναι ήδη ορατές, κι αυτό το βρίσκω τρομακτικό», λέει ο Νίκλας Μπόερς, που έκανε την έρευνα για λογαριασμό του Ινστιτούτου για την Διερεύνηση της Κλιματικής Αλλαγής στο Πότσδαμ της Γερμανίας. «Είναι κάτι που δεν μπορούμε να το αφήσουμε να συμβεί».
Δεν είναι γνωστό σε ποιο επίπεδο εκπομπών διοξειδίου το Ρεύμα του Κόλπου θα κατέρρεε, λέει, «οπότε το μοναδικό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε είναι να διατηρούμε τις εκπομπές όσο χαμηλά γίνεται. Η πιθανότητα για την πρόκληση αυτού του υψηλών επιπτώσεων γεγονότος αυξάνει με κάθε γραμμάριο διοξειδίου που προστίθεται στην ατμόσφαιρα».
Οι επιστήμονες ανησυχούν ολοένα και περισσότερα για τα ‘σημεία καμπής’ –τις μεγάλες, αιφνίδιες και μη αντιστρέψιμες αλλαγές στο περιβάλλον. Ο Μπόερς και οι συνεργάτες του δημοσιοποίησαν τον Μάιο ότι ένα σημαντικό μέρος του παγετώνα της Γροιλανδίας, ετοιμάζεται να καταρρεύσει, απειλώντας με μια μεγάλη άνοδο την στάθμη της θάλασσας σε παγκόσμια κλίμακα. Άλλοι έχουν πρόσφατα δείξει ότι τα δάση του Αμαζονίου πλέον εκπέμπουν περισσότερο διοξείδιο απ’ ό,τι απορροφούν, και ότι ο καύσωνας της Σιβηρίας, του 2020 προκάλεσε ανησυχητικές εκπομπές μεθανίου.
Ήδη, σύμφωνα με μια ανάλυση του 2019, ο πλανήτης μπορεί να έχει ξεπεράσει αρκετές ‘κρίσιμες καμπές’, κάτι που θα οδηγήσει σε μια ‘υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα’. Μια μεγάλη έρευνα από το Διακυβερνητικό Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή, που είναι να δημοσιοποιηθεί την Δευτέρα, αναμένεται να παρουσιάζει την κλιματική κρίση με τα πιο μελανά χρώματα.
Η έρευνα του Μπόερς, που δημοσιοποιήθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Nature Climate Change, τιτλοφορείται «Πρώιμες προειδοποιητικές ενδείξεις για την κατάρρευση του AMOC». Κλιματικά δεδομένα που αφορούν στα τελευταία 100.000 χρόνια, δείχνουν ότι το AMOC διέρχεται από δύο καταστάσεις: Μια γρήγορη και βίαιη, που βλέπουμε να εξελίσσεται τις τελευταίες χιλιετίες, και μια βραδύτερη, που είναι και πιο ήπια. Η άνοδος της θερμοκρασίας που δείχνουν τα δεδομένα, μπορεί να προκαλέσει μια αιφνίδια μετατόπιση του AMOC από την μια στην άλλη κατάσταση, μέσα στις επόμενες πέντε δεκαετίες.
Το AMOC κινείται καθώς όγκοι πυκνού, υψηλής αλατότητας νερού βυθίζονται μέσα στον Αρκτικό Ωκεανό. Αλλά το λιώσιμο φρέσκου νερού από τους παγετώνες της Αρκτικής επιβραδύνει την διαδικασία πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι προέβλεπαν τα κλιματικά μοντέλα.
Ο Μπόερς χρησιμοποίησε την αναλογία μιας καρέκλας, προκειμένου να εξηγήσει πως οι αλλαγές στην αλατότητα και την θερμοκρασία των ωκεανών μπορούν να ισχυροποίησουν την αστάθεια του ρεύματος. Όταν σπρώχνει κανείς μια καρέκλα, μπορεί να μεταβάλει τη θέση της, αλλά όσο τα τέσσερα πόδια της παραμένουν στο έδαφος, δεν ανατρέπεται η ισορροπία της. Αν η καρέκλα ταρακουνηθεί, τότε αλλάζει και η θέση της, αλλά και ανατρέπεται η ισορροπία της.
O Μπόερς ανέλυσε οκτώ διαφορετικά σμήνη δεδομένων θερμοκρασίας και αλατότητας που ανατρέχουν μέχρι πριν 150 χρόνια, και έδειξε ότι η παγκόσμια υπερθέρμανση αυξάνει και την αστάθεια των ρευμάτων αυτών, και δεν αλλάζει μόνο την κατεύθυνση της ροής τους.
Η ανάλυσή του συμπεραίνει: «Η πτώση αυτή [του AMOC, κατά τις τελευταίες δεκαετίες] μπορεί να σχετίζεται με μια γενικευμένη αποσταθεροποίηση που καταγράφεται στην διάρκεια του τελευταίου αιώνα, κι έτσι το ρεύμα μπορεί να βρίσκεται κοντά σε μια κρίσιμη μετάβαση προς την αδύναμή του φάση».
Ο Levke Caesar από το πανεπιστήμιο Maynooth της Ιρλανδίας, που δεν σχετίζεται με την έρευνα, είπε: «Η ερευνητική μέθοδος δεν μπορεί να προσδιορίσει με ακρίβεια τον χρόνο μιας πιθανής κατάρρευσης, αλλά η ίδια η ανάλυση παρουσιάζει στοιχεία που δείχνουν ότι το ΑΜOC έχει ήδη χάσει την ισορροπία του, πράγμα που θεωρώ ότι αποτελεί και μια προειδοποίηση για το ότι μπορεί να είμαστε εγγύτερα σε μια κρίσιμη καμπή απ’ ό,τι νομίζαμε».
Ο David Thornalley από το πανεπιστήμιο του College στο Λονδίνο, που με μια αντίστοιχη δουλειά έδειξε ότι το AMOC βρίσκεται στην πιο αδύναμή του κατάσταση για τα τελευταία 1.600 χρόνια, είπε: «Αυτές οι ενδείξεις ραγδαίας μείωσης της σταθερότητας είναι ανησυχητικές. Αλλά ακόμα δεν είμαστε σε θέση να ξέρουμε αν θα συμβεί κάποια κατάρρευση, ή πόσο κοντά είμαστε σε αυτή».
5 Αυγούστου 2021
