Του Αντρέα Μιμ Πηγή: Frankfurter Allgemeine Zeitung, 12 Ιουνίου 2022 Μετάφραση: Αναστάσης Μπαλτατζής
Μεταξύ των πολλών μεγάλων κατασκευαστικών έργων της Κωνσταντινούπολης, ένα ξεχωρίζει: το Οικονομικό Κέντρο της Κωνσταντινούπολης (ΟΚΚ). Όσο περνάει από το χέρι του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, θα γίνει μια μέρα «ένα από τα σημαντικότερα χρηματοπιστωτικά κέντρα του κόσμου».
Η πρώτη ημερομηνία έναρξης λειτουργίας του κέντρου είχε προγραμματιστεί από το 2007 για το 2016. Ακολούθησαν και άλλες ανακοινώσεις: 2018, 2020, αρχές 2022. Είναι λίγο σαν το αεροδρόμιο του Βερολίνου.
Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στη συνοικία Ατασεχίρ, στην ανατολική πλευρά της μητρόπολης, η περιοχή μοιάζει με γιγάντιο εργοτάξιο. Γερανοί κατασκευών δεσπόζουν πάνω από υαλοπετάσματα πολυώροφων κτηρίων που πρόκειται να γίνουν πύργοι τραπεζών. […]
Ένα φαραωνικό κτήριο
Αλλά αυτό είναι σαφές. Εδώ χτίζονται σπουδαία πράγματα. 50.000 άνθρωποι θα εργάζονται εδώ μια μέρα, σε 1,4 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα γραφείων. Άλλα 100.000 τετραγωνικά μέτρα προορίζονται για έναν εμπορικό δρόμο. Το συνεδριακό κέντρο θα φιλοξενεί 2.100 επισκέπτες, οι οποίοι θα διαμένουν σε ξενοδοχείο πέντε αστέρων. Γύρω από αυτό, οι κατασκευαστές υπόσχονται πολύ πράσινο και χώρο για χαλάρωση και αναψυχή.
Η χρηματοπιστωτική αγορά αναμένεται ν’ ανοίξει το αργότερο το επόμενο έτος, στα εκατοστά γενέθλια της Δημοκρατίας και πριν από τις εκλογές. Δεν είναι τυχαίο ότι τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης που πρόσκεινται στον Ερντογάν αρέσκονται να συγκρίνουν το έργο με το Ντουμπάι, τη Σιγκαπούρη και το Λονδίνο.
Σύμφωνα με μια διαφήμισή του, το «νέο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό κέντρο» θα είναι προς το παρόν η έδρα όλων των σημαντικών τουρκικών ιδρυμάτων: της Κεντρικής Τράπεζας, της Κρατικής Τραπεζικής Ρύθμισης και Εποπτείας, της Αρχής Κεφαλαιαγοράς, του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης και, τέλος, της ασφαλιστικής εταιρείας Τουρκίγε Σιγκόρτα, καθώς και των κρατικών χρηματοπιστωτικών κολοσσών Χαλκ, Βακίφ και Ζιράατ.
Η συγκέντρωση τουρκικών ιδρυμάτων από μόνη της δεν δημιουργεί ένα διεθνές κέντρο. Αυτό θ’ απαιτούσε υψηλές διεθνείς διασυνδέσεις. Ωστόσο, οι ειδικοί της χρηματοπιστωτικής αγοράς είναι επιφυλακτικοί για το αν θα εγκατασταθούν εκεί.
Τι χρειάζεται ένα χρηματοπιστωτικό κέντρο
Μια μεγάλη χρηματοοικονομική τοποθεσία και αγορά χρειάζεται επαρκές εύρος και βάθος, το οποίο η Τουρκία δεν έχει ακόμη επιτύχει. Όπως και στο Λονδίνο, αυτό περιλαμβάνει μια ανοικτή αγορά εργασίας που προσελκύει επίσης διεθνή ταλέντα και, τέλος, μια διεθνώς αναγνωρισμένη χρηματοπιστωτική πολιτική.
Ο Ντένις Ζεν, ειδικός σε θέματα Τουρκίας και διευθυντής του οίκου αξιολόγησης Σκόουπ, επισημαίνει τις σημαντικές δυνατότητες της χώρας με τα 85 εκατομμύρια κατοίκους για την ανάπτυξη ενός περιφερειακού χρηματοπιστωτικού κέντρου. Επίσης, η γεωγραφική θέση της Κωνσταντινούπολης μεταξύ της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, θα μπορούσε, λέει, να βοηθήσει την Τουρκία ν’ αποκτήσει μεγαλύτερο μερίδιο των διεθνών ροών κεφαλαίων και των σχετικών χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.
Η Κωνσταντινούπολη έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει για να γίνει ανταγωνιστική προς περιφερειακά χρηματοπιστωτικά κέντρα, όπως το Ντουμπάι ή το Άμπου Ντάμπι, πόσο μάλλον με τη Νέα Υόρκη ή το Λονδίνο. Ο Ζεν επικαλείται τον Παγκόσμιο Δείκτη Οικονομικών Κέντρων του ομίλου Z/Γεν, ο οποίος κατατάσσει την Κωνσταντινούπολη στην 64η θέση, πίσω από το Τελ Αβίβ, τη Βαρσοβία και τη Μόσχα: «Τα φορολογικά κίνητρα για τις εταιρείες που εγκαθίστανται στο Οικονομικό Κέντρο της Κωνσταντινούπολης μπορεί επίσης να δείχνουν ότι η κυβέρνηση δυσκολεύεται να προσελκύσει το επιθυμητό ενδιαφέρον», αναλύει ο Ζεν.
Ποιες είναι οι φορολογικές παροχές
Η τουρκική κυβέρνηση έστειλε τον Μάιο στο κοινοβούλιο νομοσχέδιο που θα παρέχει σημαντικές φορολογικές απαλλαγές για τα ιδρύματα και τους υπαλλήλους που δραστηριοποιούνται στο κέντρο. Για παράδειγμα, έως και το 75% του εισοδήματος των χρηματοπιστωτικών εταιρειών στο ΟΚΚ θα είναι αφορολόγητο. Οι επαγγελματίες που απασχολούνται εκεί κι έχουν πενταετή εμπειρία στο εξωτερικό θα πρέπει να απαλλάσσονται από το 60% του φόρου εισοδήματος. η φοροαπαλλαγή φτάνει ακόμη και το 80%, εφόσον έχουν δεκαετή εμπειρία. Η δέσμη ολοκληρώνεται με επιχορηγήσεις επενδύσεων και ανακούφιση των ενοικιαστών.
Το κέντρο είναι θυγατρική του τουρκικού κρατικού ταμείου. Το απέκτησε το 2019, έναντι 275 εκατομμυρίων δολαρίων. Στο ταμείο, η κυβέρνηση έχει συγκεντρώσει μετοχές σε εταιρείες που θεωρεί στρατηγικά σημαντικές. Ανάμεσά τους βρίσκονται χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, καθώς και εταιρείες τηλεπικοινωνιών, ενέργειας, εφοδιαστικής αλυσίδας ή γεωργίας, όπως η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής τσαγιού της χώρας, η Τσαϊκούρ. Στο διοικητικό συμβούλιο προεδρεύει προσωπικά ο Tαγίπ Ερντογάν.
Οικονομία πιστή στο Κοράνι
Ο Ερντογάν θέλει να καταστήσει το ΟΚΚ όχι μόνο κέντρο για τις κλασικές χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, αλλά και κέντρο ισλαμικής χρηματοδότησης. Ο ίδιος έχει επικρίνει επανειλημμένα τον καπιταλιστικό τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων, παίρνοντας τα όπλα κατά των επιτοκίων και των κερδοσκοπικών συναλλαγών που απαγορεύει το Κοράνι -ακόμα ένας λόγος για τον οποίο απαγορεύει στην τουρκική Κεντρική Τράπεζα ν’ αυξήσει το βασικό επιτόκιο από το σημερινό 14%, παρά τον πληθωρισμό του 70%.
Τουλάχιστον έξι τράπεζες στην Τουρκία, οι περισσότερες από τις οποίες βρίσκονται υπό κρατικό έλεγχο, λειτουργούν ήδη σύμφωνα με τις ισλαμικές κατευθυντήριες γραμμές. Πρόσφατα, ο οίκος αξιολόγησης Φιτς υπολόγισε το μερίδιο της χρηματοδότησης στη συνολική αγορά σε ποσοστό έως και 10%. Οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης της ισλαμικής τραπεζικής στην Τουρκία θα υποστηριχθούν «από τη στρατηγική σημασία του τομέα για τις αρχές, την ανάπτυξη πάνω από το μέσο όρο και την ευνοϊκή δημογραφική εξέλιξη της Τουρκίας». Στήριξη μπορεί επίσης να προέλθει από τον αραβικό κόσμο.
Στο πλαίσιο της νέας του εξωτερικής πολιτικής, ο Ερντογάν επανέλαβε ή ενέτεινε τους τελευταίους μήνες τις οικονομικές επαφές με ισλαμικές χώρες όπως το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία. σε ορισμένες περιπτώσεις, έλαβε και δάνεια ανταλλαγής από τις Κεντρικές Τράπεζες των χωρών αυτών. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα από αυτές τις χώρες θα μπορούσαν ακόμη να δείξουν ενδιαφέρον για να εμπλακούν ακόμη περισσότερο στον χρηματοπιστωτικό τομέα της Τουρκίας, λέει ο Ζλέφογκτ.
Προσεκτική κριτική για το νέο κέντρο στην ακόμη ταχέως αναπτυσσόμενη μητρόπολη ακούγεται και στην Τουρκία, αν και για εντελώς διαφορετικούς λόγους. Ήδη σήμερα, το καθημερινό κυκλοφοριακό χάος στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης είναι τόσο μεγάλο, που οι επιπλέον μετακινούμενοι είναι δύσκολο να ενταχθούν, λένε οι ντόπιοι.
Επιπλέον, η εισροή δεκάδων χιλιάδων υψηλόμισθων τραπεζικών υπαλλήλων θ’ ανεβάσει ακόμη περισσότερο τα ήδη υψηλά ενοίκια της Κωνσταντινούπολης. Άλλοι κουνάνε το κεφάλι τους για το γεγονός ότι το κράτος προωθεί περαιτέρω την ήδη κυρίαρχη Κωνσταντινούπολη, εις βάρος άλλων περιοχών.
Ακόμη και στην Κεντρική Τράπεζα, δεν είναι όλοι ευχαριστημένοι με το γεγονός ότι το προσωπικό και τα παιδιά τους πρόκειται να μετακομίσουν από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη, 450 χιλιόμετρα μακριά. Όπως μετέδωσε ο τηλεοπτικός σταθμός Χαλκ, οι εργαζόμενοι προσέφυγαν νομικά κατά της κίνησης αυτής.
