Ο Majidreza Rahnavard, 23 ετών, απαγχονίστηκε δημόσια, στο Mashhad (ανατολικό Ιράν) στις 12 Δεκεμβρίου 2022. Πηγή
Ο δρόμος των διαδηλωτών προς τον εξαγνισμό – Ελληνοϊρανός αναλυτής μιλά στη «Σημερινή»
συνέντευξη του Νικόλα – Νταμόν Παπαδημητρίου στον Μάριο Πούλλαδο
Ο απαγχονισμός διαδηλωτών από το Ιράν και οι φωτογραφίες άψυχων σωμάτων να κρέμονται από γερανούς κάνουν τον γύρο του διαδικτύου τις τελευταίες ημέρες. Η Δύση και οι διεθνείς οργανισμοί παρακολουθούν αμήχανα το καθεστώς του Ιράν να καταστέλλει με επιτυχία τη χειρότερη πολιτική αναταραχή των τελευταίων ετών στην χώρα και την πολιτική ηγεσία να δείχνει πρόθυμη να πράξει τα πάντα προκειμένου να διατηρηθεί στην εξουσία.
Για τις τελευταίες εξελίξεις στο Ιράν, και πώς αυτές επηρεάζουν την περιφερειακή ασφάλεια με ζητήματα που αγγίζουν μέχρι την Κύπρο, η «Σημερινή» μίλησε με τον κ. Νικόλα – Νταμόν Παπαδημητρίου, ο οποίος είναι ελληνοϊρανικής καταγωγής και πτυχιούχος Τουρκολόγος, απόφοιτος του τμήματος Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του ΕΚΠΑ.
Κύριε Παπαδημητρίου, προ μηνών είδαμε ένα κύμμα τεράστιων διαδηλώσεων στο Ιράν με αφορμή τον θάνατο της Μαχσά Αμινί. Οι κινητοποιήσεις τράβηξαν το διεθνές ενδιαφέρον, με τα φώτα της δημοσιότητας σιγά-σιγά να «σβήνουν». Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στη χώρα;
Την περίοδο που διανύουμε, το Ιράν έχει περάσει από τη φάση των εξεγέρσεων στη φάση των «Εξεγερμένων Πενθούντων». Συγγενείς, φίλοι και ανώνυμος κόσμος συγκεντρώνονται στις τελετές ενταφιασμού των Ιρανών που το καθεστώς έχει δολοφονήσει, πυροβολώντας εν ψυχρώ στη διάρκεια των τελευταίων εξεγέρσεων, ή απαγχονήσει, κατόπιν συνοπτικών διαδικασιών και κεκλεισμένων των θυρών. Το μείγμα πένθους και οργής προς το θεοκρατικό καθεστώς που εκδηλώνεται στα τελετουργικά των κηδειών ή μνημοσύνων επαναφέρει την ιδιότυπη και σχεδόν ζηλωτική εκδοχή της μακραίωνης ιρανικής λεβεντιάς. Η αυτοθυσία και ο τελεσίδικος εξαγνισμός αποτελούν την προσωπική υπέρβαση εκείνων που μάχονται κατά του άδικου και της καταπίεσης.
Τo Ανώτατο Συμβούλιο του Ιράν έκλεισε την πόρτα για τη χαλάρωση των κανόνων γύρω από το χιτζάμπ. Πόσο σημαντικό είναι το συγκεκριμένο ζήτημα για την ιρανική κοινωνία;
Το Ιράν είναι μια από τις ελάχιστες μουσουλμανικές χώρες παγκοσμίως όπου το χιτζάμπ είναι υποχρεωτικό διά νόμου σε όλες τις γυναίκες και στα κορίτσια άνω των εννέα ετών. Εξίσου υποχρεωτικό είναι για όσες γυναίκες υπηκόους ξένων κρατών επισκέπτονται το Ιράν. Η υποχρεωτικότητά του, που αποκλείει στις γυναίκες την ελεύθερη βούληση να αποφασίσουν οι ίδιες για την εξωτερική εμφάνισή τους, ανατάραξε την ιρανική κοινωνία, από τις πρώτες μέρες καθιέρωσής του. Το χιτζάμπ στην ουσία μετατράπηκε σε έμμεσο σύμβολο επιβολής και κυριαρχίας της Ισλαμικής Επανάστασης και από αμιγώς θρησκευτικό σύμβολο απέκτησε συγχρόνως πολιτική φυσιογνωμία. Όσες γυναίκες επιζητούσαν συνδέσεις με το καθεστώς για ιδιοτελείς σκοπούς, ή ήθελαν να ενταχθούν στον κρατικό μηχανισμό, όφειλαν να υπερθεματίζουν την αναγκαιότητα της επιβολής του χιτζάμπ. Ως μέσο προπαγάνδας, λοιπόν, το χιτζάμπ δίχασε τις Ιρανές και πόλωσε τις διαφορές μεταξύ των πληθυσμιακών ομάδων με διαφορετικές κοινωνικές και πολιτισμικές καταβολές.
Αυτήν την εβδομάδα είδαμε χιλιάδες κόσμου έξω από τη γαλλική πρεσβεία να διαμαρτύρονται για τις γελοιογραφίες του Charlie Hebdo με τον Χαμενεΐ. Πώς κρίνετε γενικότερα τη στάση της Δύσης απέναντι στην Κυβέρνηση του Ιράν και κατά πόσον οι δυτικές «παρεμβάσεις» επιφέρουν αντίθετο αποτέλεσμα και τυγχάνουν εκμετάλλευσης από το Ιρανικό καθεστώς;
Η Δύση βρίσκεται σε περίοδο ανίχνευσης της τελικής στάσης που πρέπει να υιοθετήσει απέναντι στο θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει μια κοινή γραμμή αποφάσεων μεταξύ των Δυτικών κρατών ως προς το ζήτημα του Ιράν. Η εξέλιξη αυτή πηγάζει σε μεγάλο βαθμό και από την απουσία ενός κοινώς αποδεκτού πόλου ιρανικής αντιπολίτευσης, καθώς οι αντιφρονούντες της ιρανικής διασποράς είναι κατακερματισμένοι σε διάφορους πολιτικούς σχηματισμούς και στερούνται κοινού μετώπου, που θα μπορούσε να ασκήσει πίεση στις δυτικές κυβερνήσεις.
Πώς επηρεάζει η αναταραχή στο Ιράν το ενεργειακό παιχνίδι σε μια εποχή που ήδη η Ευρώπη επιχειρεί μείωση εξάρτησης από τη Ρωσία; Yπάρχει επίσης ενδεχόμενο νέου κύματος προσφύγων;
Το Ιράν κατέχει το 10% των πετρελαϊκών κοιτασμάτων παγκοσμίως και είναι η δεύτερη χώρα μετά τη Ρωσία σε κοιτάσματα φυσικού αερίου, μεγάλο μέρος των οποίων είναι ανεκμετάλλευτα. Σε ενδεχόμενη εξέλιξη το θεοκρατικό καθεστώς να δεχθεί πλήγματα που θα κλονίσουν την ακεραιότητά του, δεν αποκλείεται να εκβιάσει τη διεθνή οικονομία μέσω του ελέγχου του επί των Στενών του Ορμούζ στον Περσικό Κόλπο. Η διοχέτευση σχεδόν του 40% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου από τα Στενά του Ορμούζ προς τα ισχυρά βιομηχανικά κράτη, θα αναταράξει συθέμελα την αγορά ενέργειας και, ακολούθως, την παγκόσμια οικονομία.
Εφόσον στο Ιράν συνεχιστούν οι πολιτικές διώξεις και το κίνημα των εξεγερμένων καταπνιγεί στο αίμα, οι εισροές Ιρανών που θα αναζητήσουν πολιτικό άσυλο και προστασία στις δημοκρατίες της Δύσης θα διογκωθούν. Το συγκεκριμένο σενάριο αφορά άμεσα την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελλάδα, καθώς αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της Ευρώπης προς τη Μέση Ανατολή. Ως σημαντική υποσημείωση θα ανέφερα πως οι διωκόμενοι Ιρανοί δεν φέρουν την ταυτότητα των ισλαμιστών, αλλά των κοσμικών που διεκδικούν περισσότερες ελευθερίες, ισότητα των δύο φύλων, ενίσχυση των γυναικείων δικαιωμάτων και της γυναικείας χειραφέτησης, καθώς και επανασύνδεση του Ιράν με τις φιλελεύθερες δημοκρατίες.
Η πολιτική του Ιράν έναντι της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν ενδέχεται να αλλάξει την περιφερειακή ισορροπία;
Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν διατηρείται σε ισχύ για τέσσερεις δεκαετίες, ακριβώς χάρη στην αριστοτεχνική ικανότητα των αρμόδιων στελεχών της να διατηρούν την ισορροπία σε διεθνές επίπεδο προς όφελός τους. Παρά τον ξύλινο και απροκάλυπτα επιθετικό λόγο της Τεχεράνης προς τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την υποβόσκουσα απέχθεια προς τον σκληρό ανταγωνιστή της, τη σουνιτική Σαουδική Αραβία, ουδέποτε τόλμησε να παραβιάσει εκείνες τις άτυπες συνθήκες και τα όρια που θα την έθεταν σε κίνδυνο. Το απαράμιλλο θάρρος των Ιρανών να υπερασπιστούν την πατρίδα τους στη διάρκεια του οχτάχρονου πολέμου με το Ιράκ (1980-1988), μάλιστα σε μια περίοδο πρώιμης επαναστατικής λαχτάρας και διεθνούς απομόνωσης, απέδειξε στα διπλωματικά σαλόνια πως αποτελούν υπολογίσιμο παράγοντα στον καθορισμό των εξελίξεων της Μέσης Ανατολής. Σχετικά με τις σχέσεις του Ιράν με το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία, δύο όμορα σε εκείνο κράτη, δεν θα ανατραπούν σε βαθμό που να απειλήσουν, πρωτίστως την ακεραιότητα του ίδιου του Ιράν όσο και την περιφερειακή ισορροπία. Τα σχεδόν δεκαπέντε εκατομμύρια των τουρκόφωνων Ιρανών που ζουν στο γεωγραφικό διαμέρισμα του Ιρανικού Αζερμπαϊτζάν (που γειτνιάζει εδαφικά με την Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν), δεν αφήνουν εμφανή περιθώρια στο θεοκρατικό καθεστώς να υπονομεύσει τις υγιείς σχέσεις του με τις δύο αυτές χώρες.
