Οδοιπορικό στις Ροβιές -

του Κώστα Σαμάντη

Οι Ροβιές είναι χτισμένες στο τόξο που σχηματίζουν τα πευκόφυτα βουνά Τελέθριο και Καβαλάρης, μέσα σε έναν τεράστιο ελαιώνα που ενώνει τους πρόποδες του βουνού με τη θάλασσα. Είναι από τα ωραιότερα παραθαλάσσια χωριά της Εύβοιας, με ατέλειωτη σε μήκος παραλία και καθαρά βαθυγάλανα νερά. Βρίσκεται πάνω στον νέο δρόμο Λίμνης-Αιδηψού, 95 χλμ. βορειοδυτικά της Χαλκίδας. Ο πληθυσμός του χωριού υπερβαίνει σήμερα τους 2.000 κατοίκους. Τα σπίτια είναι περιποιημένα, με μεγάλους κήπους, γεμάτους λουλούδια και οπωροφόρα δέντρα, προσδίδοντάς του έναν γραφικό και παραδοσιακό χαρακτήρα. Πασίγνωστη είναι η βρώσιμη, νοστιμότατη ελιά των Ροβιών.

Στη μέση του χωριού δεσπόζει το βενετσιάνικο πυργοκάστελο, που στέκει εκεί αιώνες τώρα, αγναντεύοντας τον βόρειο Ευβοϊκό. Εκεί κοντά, στην τοποθεσία «Αράκλης» ή «Ηράκλειο» σχηματίζεται γραφικότατος κόλπος με πευκόφυτη εκτεταμένη και πανέμορφη παραλία.
Η κατοίκηση στην περιοχή των Ροβιών αρχίζει την παλαιολιθική περίοδο. Στις θέσεις Παλαιοχώρι και Κοκορέτσια έχουν εντοπιστεί παλαιολιθικά εργαλεία και άφθονες ποσότητες πυριτόλιθου. Κατά την αρχαιότερη νεολιθική περίοδο υπήρχαν μικροί αγροτικοί οικισμοί στο Παλαιοχώρι και τα Κοκορέτσια, ενώ στο Κρεμάσι έχει εντοπιστεί οικισμός της πρωτοελλαδικής και μεσοελλαδικής περιόδου. Αυτές τις περιόδους αναπτύσσονται οικισμοί τόσο στο Παλαιοχώρι όσο και μέσα στο σημερινό χωριό των Ροβιών.
Οι Ροβιές ταυτίζονται με την αρχαία πόλη Οροβιαί. Οπως αναφέρεται από τον Θουκυδίδη και τον Στράβωνα, στα αρχαία χρόνια υπήρχε η πόλη Οροβιαί κοντά στην πόλη των Αιγών (Λίμνη), όπου λατρευόταν ο Ηρακλής και ο Απόλλωνας. Προς τιμήν του τελευταίου υπήρχε ονομαστό μαντείο, γνωστό ως Μαντείο του Σελινουντίου Απόλλωνος, το οποίο βρισκόταν, σύμφωνα με τις γραπτές μαρτυρίες του Στράβωνα, πάνω στο όρος Τελέθριο, εκεί που σήμερα βρίσκεται η ιστορική μονή του Αγίου Γεωργίου των Ηλίων. Η πόλη των Οροβιών καταστράφηκε από φοβερούς σεισμούς και παλιρροϊκό κύμα που προκλήθηκε απ’ αυτούς, κατά το έκτο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου (426π.Χ.), σύμφωνα με την αφήγηση του Θουκιδίδη (ΙΙΙ, 89). Λίγοι μόνο από τους κατοίκους σώθηκαν από τον πνιγμό, αλλά και τα άλλα οδυνηρά επακόλουθα των σεισμών.

Η εγκατάσταση μεταφέρθηκε στη θέση Παλαιοχώρι και Αράκλης όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα. Στη θέση Παλαιοχώρι υπάρχουν ίχνη οχυρωματικού περιβόλου τις κλασικής περιόδου, που χρησιμοποιούνταν, αφού έγιναν οι απαιτούμενες μετατροπές, έως την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Στην περιοχή των σημερινών Ροβιών ο οικισμός ανασυστήνεται κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων και συνεχίζεται την περίοδο της Φραγκοκρατίας, δείγμα της οποίας είναι ο πύργος που προαναφέραμε. Σύμφωνα με κάποιους μελετητές, το πυργοκάστελο των Ροβιών κτίστηκε από τον Γουλιέλμο Β΄τον Βιλλαρδούνο, πρίγκιπα της Αχαΐας κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον των Ενετών του νησιού ανάμεσα στο 1255 και 1258. Δυστυχώς, παλαιότερα έγιναν αναστηλωτικές επεμβάσεις με τσιμέντο, που στέρησαν από το μνημείο την άρτια αισθητική και αρχιτεκτονική ομορφιά του. Στις μέρες μας λειτουργεί πλέον ως χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων, ενώ στον προαύλιο χώρο βρίσκεται προτομή της αδελφής του Παύλου Μελά, Άννας Παπαδοπούλου, γνωστής και ως Μάνας του Στρατιώτη, φιλοτεχνημένη από τον γνωστό γλύπτη Φωκίωνα Ρωκ.
Στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Ροβιές υπήρξαν διοικητικό κέντρο της περιοχής (ναχιγιές) με 87 φορολογούμενες οικογένειες (500 περίπου κάτοικοι). Το 1925, μετά τη συμφωνία για την ανταλλαγή πληθυσμών, το χωριό συμπλήρωσαν Ελληνες πρόσφυγες που ήρθαν κυρίως από τα μέρη της Κωνσταντινούπολης.
Στις Ροβιές υπάγονται οι οικισμοί Μαρούλι, Αγιαννάκος, Καλαμούδι, Κούλουρος, Παλιοχώρι, Δαμιά και Δρυμώνα, καθώς και φημισμένη Μονή Οσίου Δαυίδ του Γέροντος. Η ίδρυση και ανέγερση της μονής, περίπου το 1540, οφείλεται στον Όσιο Δαυίδ. Στο σημείο προϋπήρχαν τα ερείπια παλαιότερου ναού, ο οποίος πιθανώς καταστράφηκε από τους Τούρκους μετά την κατάληψη της Εύβοιας το 1470. Σύντομα η μονή απέκτησε μεγάλη φήμη και προνόμια και σε έγγραφο του 1638 αναφέρεται ως πατριαρχική και σταυροπηγιακή. Στην Επανάσταση του 1821 είχε σημαντική δράση και καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους το 1824. Η νέα ανοικοδόμηση έγινε το 1877. Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέρουμε την ύπαρξη στην περιοχή των Ροβιών της νεοσύστατης γυναικείας μονής της Αγίας Ειρήνης της Χρυσοβαλλάντου. Η μονή αυτή βρίσκεται κτισμένη σε μια πανέμορφη τοποθεσία πολύ κοντά στον δρόμο Λίμνης-Ροβιών-Αιδηψού, στη θέση παλιότερης μονής «Ταξιάρχης».

Το περιβολάκι της Πενούλας
Ενάμισι χιλιόμετρο περίπου βόρεια των Ροβιών και μέσα στον καταπράσινο ελαιώνα τους, στο σημείο που συναντάει τη θάλασσα βρίσκεται κρυμμένο ένα μικρό, ιδιωτικό κοιμητήριο. Ο επισκέπτης θα πρέπει να εξοπλιστεί με επιμονή για να το ανακαλύψει κρυμμένο μέσα στις ελιές και τα κυπαρίσσια. Σε μια πετρόκτιστη περίφραξη θα ανακαλύψει μια μαρμάρινη επιγραφή στην είσοδο που γράφει «Περιβολάκι της Πενούλας, 1934».
Εδώ είναι θαμμένα τα μέλη της οικογένειας Δούμα – Παπαδόπουλου προεξάρχοντος του πατριάρχη της οικογένειας, Απόστολου Δούμα, πλούσιου ομογενή από την Οδησσό (με καταγωγή από το Τσεπέλοβο Ηπείρου), ο οποίος αγόρασε το τσιφλίκι των Οροβιών μετά το 1831 και την απελευθέρωση της Εύβοιας. Το ενδιαφέρον του επισκέπτη κεντρίζει, στη βορειοανατολική γωνία του κοιμητηρίου, ο τάφος της Άννας Μελά Παπαδοπούλου, αδερφής του θρυλικού Παύλου Μελά και σύζυγος Παπαδοπούλου (στην οικογένεια του οποίου ανήκε το τσιφλίκι αργότερα, καθώς η τελευταία Δούμα παντρεύτηκε Παπαδόπουλο). Η Άννα Παπαδοπούλου (1871-1938) είναι γνωστή ως «Μάνα του Στρατιώτου», καθώς αφιέρωσε όλη της τη ζωή για να ακολουθήσει τον ελληνικό στρατό ως εθελόντρια νοσοκόμα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στους Βαλκανικούς πολέμους ως και τη Μικρασιατική Εκστρατεία.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκε στις Ροβιές και μέχρι τον θάνατό της επιδόθηκε στην άσκηση φιλανθρωπικού και ανθρωπιστικού έργου το οποίο υπήρξε πηγή έμπνευσης. Στην επιτύμβια στήλη της αναγράφεται, «Εδώ κοιμάται μια μεγάλη ελληνική καρδιά…αγάπησε κάθε εύμορφο και ευγενικό…»
Εξίσου ενδιαφέρον είναι το γεγονός που έδωσε στο κοιμητήριο το όνομά του. Το 1934 θάφτηκε εδώ η τρίχρονη Πένυ, κόρη του Αντώνη Παπαδόπουλου και της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, η οποία ήταν, με τη σειρά της, κόρη της Πηνελόπης Δέλτα. Εν ολίγοις το μικρό, κρυμμένο κοιμητήριο, κουβαλά σημαντικά κομμάτια της ελληνικής ιστορίας…

*Για το κείμενο έχουν χρησιμοποιηθεί πληροφορίες και στοιχεία από το τουριστικό φυλλάδιο του δήμου Ελυμνίων.