Ο Ολεξίι Αρεστόβιτς μιλάει για τη σχέση του με την Ελλάδα και εξηγεί πως η μεταφορά του αρχαιοελληνικού μοντέλου στον σημερινό κόσμο, κάτι που ο ίδιος ονομάζει «νέα αρχαιότητα», είναι περίπου μονόδρομος για το μέλλον της ανθρωπότητας. Ο ίδιος μιλάει στο ww3.gr για τις προκλήσεις που φέρνει στον κόσμο η τεχνητή νοημοσύνη και το πως η ανθρωπότητα μπορεί να ανταπεξέλθει σε αυτές τις προκλήσεις με τη βοήθεια της φιλοσοφίας των αρχαίων Ελλήνων.
Συνέντευξη στον Κώστας Ονισένκο στην ιστοσελίδα ww3.gr
Ο Αρεστόβιτς, με προϋπηρεσία στην στρατιωτική κατασκοπεία, είναι ένα από τα πιο επιδραστικά άτομα στον πρώην σοβιετικό χώρο. Έχει διατελέσει δύο φορές σύμβουλος του Γραφείου Προέδρου της Ουκρανίας και διατηρεί ένα από τα πιο δημοφιλή ρωσόφωνα κανάλια στο YouTube. Οι περισσότεροι τον έμαθαν κατά τους πρώτους μήνες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, όπου ο Αρεστόβιτς ενημέρωνε τους Ουκρανούς για τα τεκταινόμενα, εξηγώντας τους με απλά λόγια ορισμένα πολύ δύσκολα θέματα. Ο ίδιος συνέβαλε σημαντικά ώστε να διατηρηθεί η κοινωνική ειρήνη και σταθερότητα στην Ουκρανία σε μια περίοδο όπου τίποτα δεν ήταν δεδομένο. Στα βίντεό και στις ζωντανές συνδέσεις του αναφέρεται συχνά στην Ελλάδα και τον ελληνικό πολιτισμό.
Η σχέση με την Ελλάδα
Αγαπούσα την Ελλάδα προτού καν την επισκεφτώ. Το πρώτο βιβλίο που διάβασα μόνος μου ήταν οι «Μύθοι και Θρύλοι της Αρχαίας Ελλάδας». Έδωσε πολύ τροφή στη φαντασία μου και με συγκλόνισε με τον συνδυασμό του λογικού με το αισθητικό, το οποίο είναι χαρακτηριστικό μόνο των Ελλήνων και μέχρι ενός βαθμού των Ιταλών. Είναι συγκλονιστικό, διότι συνήθως οι άνθρωποι εστιάζουν περισσότερο είτε στην αισθητική – και λιγότερο στο λογικό, ή το αντίστροφο. Αργότερα, διάβασα φιλοσοφία, θεολογία, και στη βάση όλων αυτών – Πλάτωνας, Αριστοτέλης, και ακόμα οι προσωκρατικοί. Με συγκλόνιζε η ομορφιά αυτού του ευθυτενούς, μαθηματικά όμορφου και ταυτόχρονα ανθρώπινα όμορφου μύθου – ο άνθρωπος στο επίπεδο της τελειότητας με βάση το ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης – σώμα αθλητή – ψυχή ποιητή – μυαλό φιλοσόφου. Εκεί στόχευε ο τέλειος Έλληνας της αρχαιότητας.
Εστία της μελλοντικής ανάπτυξης του πολιτισμού η Ελλάδα
Μέσα στην ηλιόλουστη γαλήνη της Ελλάδας σταματάει αυτή η διαρκής εσωτερική βαβούρα που υπάρχει στις δυτικές χώρες, και αρχίζεις να κατανοείς τη φύση των πραγμάτων. Στη συνέχεια καταλαβαίνεις ότι αυτή την φύση των πραγμάτων περιέγραψαν οι Έλληνες φιλόσοφοι πριν 2.000 χρόνια. Έλληνες γλύπτες, Έλληνες ποιητές. Και αυτό ζωντανεύει και δένει με την συναισθηματική πείρα σου. Για μένα το αρχαιολογικό μουσείο της Ελλάδας, σημεία με ανασκαφές και γενικά οποιοδήποτε σημείο στην Ελλάδα – είναι σαν να νιώθω τον εαυτό σου μέσα σε μύθο. Για μένα η Ελλάδα είναι ο παράδεισος επί της γης. Έχω πάει σε πολλές χώρες – καλύτερα από την Ελλάδα δεν βρήκα και προσπαθώ να ερχομαι στην Ελλάδα έστω μια φορά το χρόνο. Τουλάχιστον, πριν τον πόλεμο ερχόμουν.
Η Ελλάδα είναι και λίκνο ταυτόχρονα και εστία της μελλοντικής ανάπτυξης του πολιτισμού. Διότι εγώ αντιλαμβάνομαι το μέλλον ως τη «νέα αρχαιότητα». Ο άνθρωπος αποδεσμεύεται και το ερώτημα με τι θα ασχολείται αυτός ο απελευθερωμένος άνθρωπος. Μία εκδοχή είναι να κάθεται και να παίζει βιντεοπαιχνίδια και άλλη εκδοχή να ασχοληθεί με αυτό που έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες – με την τέχνη, με την φιλοσοφία και με άλλες ασχολίες, οι οποίες είναι άξιες για να ασχολείται ένας άνθρωπος. Ιδέες της εκπαίδευσης του ανθρώπου, οργάνωσης της κοινωνίας θα έχουν πάλι ζήτηση.
Μεταξύ δυτικών διανοούμενων γίνεται αυτή τη στιγμή ένας έντονος διάλογος – τι είναι εξουσία σημερα – τι πρέπει να κάνει. Τι είναι η πολιτική καθ’ εαυτή. Και ακούγοντας αυτές τις συζητήσεις και οπωσδήποτε, όπως και αν προσπαθήσεις να το εξηγήσεις με άλλα φιλοσοφικά συστήματα – κοσμοθεωρίες, τα πάντα καταλήγουν στους ορισμούς του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Σύμφωνα με αυτές η πολιτική είναι η τέχνη της κοινής διαβίωσης στην Πόλη ώστε ταυτόχρονα να αναπτύσσεται ο κάθε πολίτης και η Πόλις ως σύνολο. Και η απάντηση αυτού του ζητήματος που είχε διατυπωθεί τότε είναι κομβική. Μέχρι σήμερα και νομίζω για πάντα, θα είναι η ίδια.
Αν το κατανοήσουμε αυτό αποκτάμε ευκαιρία – αναπτυσσόμαστε. Αν υπάρχουν αποκλίσεις από αυτό δημιουργούνται όλα τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα. Για αυτό θεωρώ ότι αυτές οι ανακαλύψεις είναι αιώνιες, στέκονται στα θεμέλια του πολιτισμού και αν δεν τις ξεχνάμε κινούμαστε σωστά, αν τις ξεχνάμε προκύπτουν όλα μας τα προβλήματα. Ο κόσμος αρέσκεται να ξεχνάει, αρέσκεται στα πειράματα αλλά παρόλα αυτά επιτρέφει σε αυτό.
Το δικό μας παράδειγμα του κόσμου κατάγεται από την Ελλάδα και όταν η ανθρωπότητα καταπιάνεται με αυτά είναι αναγκασμένη να αναφέρεται στην Ελλάδα. Για αυτό η Ελλάδα είναι το λίκνο του πολιτισμού και ταυτόχρονα το μέλλον του. Διότι στην Ευρώπη δεν υπάρχει ιδανικό πιο υψηλό από τη νέα αρχαιότητα. Δεν υπάρχει ούτε στην Ευρασία. Δεν είναι τυχαίο πως ο μόνος άνθρωπος που κατάφερε να κατακτήσει το Αφγανιστάν ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος. Έχω μιλήσει με Αφγανούς, εκείνους που είναι πιο πολύ στα πράγματα, όπως οι μουλάδες, τους ρωτούσα γιατί κανείς δεν μπόρεσε, η ΕΣΣΔ δεν μπόρεσε, οι ΗΠΑ (δυτική συμμαχία) δεν μπόρεσαν, οι Βρετανοί δεν μπόρεσαν, και ο Αλέξανδρος Μακεδόνας μπόρεσε. Και το νόημα από την απάντησή τους είναι: Διότι ο τρόπος ζωής που έφερε, μας άρεσε. Τα άλλα δεν μας άρεσαν.
Δημιουργήθηκε η «τεχνική βάση» για τη νέα αρχαιότητα
Τίποτα καλύτερο από την αρχαιότητα δεν έχει ανακαλυφθεί. Το μόνο πρόβλημα που υπήρχε ήταν η σκλαβιά. Τώρα, η τεχνητή νοημοσύνη, τα ρομπότ, έχουν την ευκαιρία να μας αντικαταστήσουν τους σκλάβους, και έτσι οι άνθρωποι σταματήσουν να εκμεταλλεύονται ο ένας τον άλλον έτσι εμφανώς. Δημιουργήθηκε η υλική βάση σε σχεση με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης για το πέρασμα στη νέα αρχαιότητα.
Σύμφωνα με τους ρυθμούς ανάπτυξης, δομικές αλλαγές στον πολιτισμό θα είναι εμφανείς σε όλους ήδη σε πέντε – επτά χρόνια. Τώρα ήδη το ChatGPT – που είναι κάτι το απλοϊκό, δεν είναι καν τεχνητή νοημοσύνη – του κάνουν κομπλιμέντο όταν το ονομάζουν «τεχνητή νοημοσύνη» – αντικαθιστά αρκετούς υπαλλήλους, όπως βοηθούς και γραμματείς. Αργά ή γρήγορα πάρα πολλοί άνθρωποι θα βρεθούν ουσιαστικά χωρίς δουλειά και το ερώτημα είναι με τι θα ασχοληθούν όλοι αυτοί. Το πως θα βγάζουν τα προς το ζην μπορεί να λυθεί – για παράδειγμα με το ελάχιστον εγγυημένο εισόδημα. Αυτό θεωρώ ότι είναι αναπόφευκτο γιατί η τεχνητή νοημοσύνη θα αυξήσει σημαντικά την παραγωγικότητα και θα μειώσει το κόστος.
Νοημοσύνη δεν ισούται προσωπικότητα
Ο Βασίλειος ο Μέγας είχε αναφερθεί στην έννοια της προσωπικότητας. Η τεχνητή νοημοσύνη για να αποτελέσει απειλή θα πρέπει να γίνει προσωπικότητα. Η προσωπικότητα μπορεί να ασχολείται αυτόνομα με το να θέτει στόχους και να επιλέγει τον τρόπο αλληλεπίδρασης με την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, μπορεί να επαναστατήσει ενάντια της ανθρωπότητας. Να μας ακυρώσει. Αλλά η νοημοσύνη δεν ισούται προσωπικότητα. Η ελληνική φιλοσοφία μας το εξήγησε πολύ καθαρά.
Το αν η τεχνητή νοημοσύνη γίνει ποτέ προσωπικότητα είναι παντελώς άγνωστο. Εδώ εισερχόμαστε στον τομέα της θεολογίας, το αν θελήσει ο Κύριος να τους κάνει προσωπικότητες, διότι η προσωπικότητα είναι φτιαγμένη καθ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση. Για όσο καιρό παραμένει νοημοσύνη – παραμένει ένα μέσο παραγωγής. Ακόμα και αν μιλάμε μαζί της, μας δίνει απαντήσεις, όπως θα γίνεται σε μερικά χρόνια, δεν αποτελεί προσωπικότητα ακόμα και αν θα προσαρμόζει τις λέξεις ώστε να μοιάζει με προσωπικότητα. Ακόμα και αν λέει κουβέντες όπως «ανησυχώ», «θα ήθελα να αισθάνομαι», καταλαβαίνουμε ότι δεν θα είναι περισσότερο από τον συνδυασμό στοιχείων που δεν της ανήκουν. Για αυτό μέχρι να καθορίζει τους στόχους της δεν έχουμε λόγο να φοβόμαστε, δεν πιστεύω στη απειλή της τεχνητής νοημοσύνης.
Για μένα είναι άλλο ένα άλμα στα μέσα παραγωγής. Αν το δούμε από το μαρξιστικό μοντέλο, των μέσων παραγωγής, υπάρχει μια σειρά από άλματα – βιομηχανική επανάσταση – τεχνολογική επανάσταση – είχαμε το «μηχανές φτιάχνουν μηχανές»- τώρα σε λίγο θα έρθει η εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη θα παράγει τεχνητή νοημοσύνη. Και ορισμένοι σκεπτικιστές, όπως ο Χαράρι και ο Μασκ, θεωρούν ότι αυτή η στιγμή θα είναι η αρχή της απώλειας ελέγχου. Βγαίνουν στη δημοσιότητα κάποια τρομακτικά δημοσιεύματα ότι «κοιτάξτε, άρχισαν να μιλάνε σε κάποια γλώσσα μεταξύ τους που εμείς δεν καταλαβαίνουμε» και ότι μια μέρα θα πατήσουν τα κουμπιά και θα μας κλείσουν το μετρό και το φυσικό αέριο. Δεν θα γίνουν έτσι τα πράγματα. Οι βασικές αρχές που έχουν τοποθετηθεί μέσα σε αυτό (τεχνητή νοημοσύνη) είναι οι δικές μας οι αρχές. Δεν θα βγουν ποτέ πέρα από αυτά τα όρια που έχουμε θέσει. Δεν μπορεί (η τεχνητή νοημοσύνη) όσο δεν έχει γίνει προσωπικότητα, να θέτει μόνη της στόχους στον εαυτό της.
Εάν εξετάσουμε την προσωπικότητα, αυτή έχει να κάνει -σε υλικό επίπεδο- με τη σύνδεση με τα όργανα των αισθήσεων. Σε μη -υλικό επίπεδο έχει να κάνει με το καθ΄ εικόνα του Θεού. Δε νομίζω ότι αυτά τα δύο θέματα θα λυθούν σύντομα. Μόνο αν ο Κύριος αποφασίσει να διασκεδάσει και τους δώσει προσωπικότητα. Μέχρι τότε δεν μας απειλούν περισσότερο απ’ όσο τα κομπιουτεράκια. Θα μας μεταφράζουν κείμενα, θα μας σιδερώνουν τα ρούχα, και θα βοηθάνε να κουβαλάνε τα ψώνια οι γιαγιάδες.
Πραγματική απειλή να βυθιστούμε στον εικονικό κόσμο
Πρέπει να το εξετάζουμε ως τεχνολογική επανάσταση. Και η τεχνολογική επανάσταση πάντα αλλάζει τη δομή της κοινωνίας. Προκαλεί κοινωνικά προβλήματα. Διότι μέρος των ανθρώπων θα μείνουν χωρίς επάγγελμα και μέρος θα αναγκαστεί να αλλάξει ριζικά τη ζωή του αλλά η γενική τάση είναι κατανοητή – θα αφήνει χωρίς δουλειά μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Και τότε θα τεθεί το ζήτημα: Τι να κάνουμε με όλους αυτούς τους ανθρώπους; Να τους βάλουμε όλους στην εικονική πραγματικότητα ώστε να τρώνε τζανκ φουντ και να πίνουν κόκα κόλα με το εγγυημένο ελάχιστο εισόδημα και να παίζουν παιχνίδια στον υπολογιστή χωρίς να βγαίνουν από τα σπίτια τους; Ή να αναπτύσσονται; Και τότε, λένε οι φιλόσοφοι, ο κόσμος θα χωριστεί σε δύο άνισα κομμάτια. Οι μεν που διάλεξαν τη νοημοσύνη και την τέχνη και πήγαν σε αυτή τη νέα αρχαιότητα που σας ανέφερα και οι δε που επέλεξαν να κολλήσουν μέσα στον εικονικό κόσμο. Και αυτό είναι η πραγματική απειλή.
Αυτή είναι η απειλή που υπάρχει. Γιατί είναι η τεχνολογία που αλλάζει ριζικά την κοινωνική δομή της κοινωνίας και αυτό πλέον δημιουργεί ερωτήματα πολιτικής και κοσμοθέασης. Και όχι επειδή η τεχνητή νοημοσύνη αποφάσισε να επαναστατήσει και να μας ρίξει πυρηνικά όπλα. Και είναι ερώτημα για το ποια απειλή είναι πιο περίπλοκη. Διότι μπορεί κάποιος να περιορίσει την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά τι να κάνει κανείς αν αυτή τίμια έκανε τη δουλειά της και αυτό είχε ως αποτέλεσμα μέσε σε 40 χρόνια 7 δισεκατομμύρια άνθρωποι να μείνουν άνεργοι. Τι θα τους κάνεις και με τι θα τους απασχολείς, αυτό είναι πρόβλημα.
Το ζήτημα απαντήθηκε από ανθρώπους που μιλούσαν ελληνικά
Για αυτό υπάρχουν οι πολιτικοί και οι φιλόσοφοι και επιστρέφουμε στο φιλοσοφικό διάλογο που θα χτίζεται πάνω στη βάση του τι είναι η προσωπικότητα. Ακρογωνιαίος λίθος στη συζήτηση για την τεχνητή νοημοσύνη είναι το τι είναι η προσωπικότητα. Το ζήτημα της προσωπικότητας είχε λυθεί από ανθρώπους που μιλούσαν ελληνικά. Όσο περίεργο και αν φαίνεται τώρα πολλοί επαγγελματίες του προγραμματισμού (ΙΤ) με ρωτάνε ακριβώς για αυτό το θέμα. Ειδικά όσοι ασχολούμαι με την τεχνητή νοημοσύνη. Λένε «εμείς πρέπει να καταλαβαίνουμε σε τι διαφέρει η νοημοσύνη από την προσωπικότητα. Για τη δουλειά μας». Κάποτε ήταν μια φιλοσοφία κυρίως για εκείνους που του άρεσε να συζητούν και τώρα όλο και περισσότερο βρίσκεται σε πρακτική εφαρμογή. Και στη βάση βρίσκονται τα ελληνικά μοντέλα διαχωρισμού, η ελληνική αντίληψη του κόσμου. Η αρχαιότητα είναι παντοτινή και πάντα θα αναγεννάται.
