του Γιώργου Σκαφιδά από το amynanet.gr
Οι Ερντογάν και οι συν αυτώ, από εκεί που πέρυσι πανηγύριζαν, τώρα προβληματίζονται. Μέσα σε δέκα μήνες, ως φαίνεται, το (πολιτικό) κλίμα μπορεί να αλλάξει σημαντικά.
Ο μεγάλος νικητής των περυσινών προεδρικών εκλογών κατέληξε να είναι ο μεγάλος ηττημένος των φετινών αυτοδιοικητικών.
Το ερντογανικό κυβερνών ισλαμοσυντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) δεν τα πήγε όπως θα ήθελε στις δημοτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου. Αντιθέτως, για πρώτη φορά στην ιστορία του, μια ιστορία που ξεκινά επισήμως το 2001, εκείνο ήρθε δεύτερο συνολικά στην Τουρκία πίσω από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα-CHP (συγκεντρώνοντας 35,49%, περίπου δύο μονάδες λιγότερες από τις 37,77% των κεμαλιστών).
Το AKP κατάφερε την περασμένη Κυριακή να κρατήσει τις περισσότερες από τις εκλογικές του βάσεις στην κεντρική Ανατολία, αλλά και να ανεβάσει τα ποσοστά του σε κάποιες περιοχές (Καχραμάνμαρας, Γκαζιαντέπ). Από εκεί και πέρα ωστόσο, έχασε όλους τους μεγάλους δήμους (Κωνσταντινούπολη, Αγκυρα, Σμύρνη, Προύσα, Άδανα, Αττάλεια, Μερσίνη κ.ά.) αλλά και σειρά από συντηρητικά προπύργια τα οποία έχουν πια περάσει υπό τον έλεγχο του CHP (Αντίγιαμαν, Αφιόν Καραχισάρ, Ζονγκουλντάκ, Κιλίς).
Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης ηττήθηκε ακόμη και σε εκείνες τις γειτονιές της Κωνσταντινούπολης τις οποίες άλλοτε θεωρούσε «άχαστες» (Σκούταρι, Μπέγιογλου) αλλά και σε περιοχές του Πόντου που παραδοσιακά του «ανήκουν».
Από τις 39 περιοχές του μητροπολιτικού δήμου της Κωνσταντινούπολης, οι 26 «πήγαν» την περασμένη Κυριακή στο CHP. Συγκριτικά, οι φετινές 26 ήταν… 14 στις εκλογές του 2019. Αλλά και στις ακτές του Πόντου, το AKP μπορεί να κράτησε μεν ως δήμους τη Ριζούντα και την Τραπεζούντα αλλά ηττήθηκε από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα εντός των εν λόγω επαρχιών, σε περιοχές όπως είναι το Μπεσίκντουζου, το Ορταχισάρ, το Φιντικλί και ο Άρδασας.
Το AKP ηττήθηκε, ωστόσο, σε κάποιες περιοχές και από το σχετικά νεοσύστατο (ιδρυθέν το 2018) συντηρητικό ισλαμιστικό Κόμμα της Νέας Ευημερίας (Yeniden Refah Partisi-YRP) του υιού Ερμπακάν, το οποίο πήρε τους δήμους της Σανλιούρφα και του Γιοζγκάτ, στη Σανλιούρφα μάλιστα με υποψήφιο δήμαρχο τον Μεχμέτ Κασίμ Γκιουλπινάρ ο οποίος ήταν μέχρι πρότινος στέλεχος του AKP και πλέον πολιτεύεται με το YRP.
Στις πλειοψηφικά κουρδικές περιοχές από την άλλη πλευρά, η ήττα ήταν ακόμη μεγαλύτερη για την παράταξη του Τούρκου προέδρου η οποία έλαβε, επί παραδείγματι, μόλις 16,8% στο Ντιγιαρμπακίρ, μένοντας σχεδόν 50 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από το φιλοκουρδικό DEM.
Ο 70χρονος Ερντογάν δεν ήταν αμέτοχος σε όλο αυτό. Αντιθέτως, είχε επενδύσει προσωπικό πολιτικό κεφάλαιο σε αυτήν την αναμέτρηση, ιδιαίτερα στην Κωνσταντινούπολη την οποία όμως έχασε φέτος με διαφορά 11,55%: τη μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί στην Πόλη εδώ και δεκαετίες. Οι ήττες του AKP δεν θα μπορούσαν, με άλλα λόγια, παρά να θεωρηθούν ήττες του ιδίου του Ερντογάν.
Πώς φτάσαμε, όμως, σε ένα τέτοιο -αρνητικό για το AKP και τον 70χρονο Τούρκο πρόεδρο- αποτέλεσμα;
Οι αιτίες θα μπορούσαν να αναζητηθούν:
Πρώτον, στον τουρκικό πληθωρισμό που εξακολουθεί να καλπάζει (κινούμενος σε επίπεδα υψηλότερα του 67%), γονατίζοντας οικονομικά τα νοικοκυριά
Δεύτερον, στη λάθος επιλογή υποψηφίων δημάρχων εκ μέρους του ιδίου του Ερντογάν (κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, οι κ.κ. Μουράτ Κουρούμ και Τουργκούτ Αλτινόκ δεν έπεισαν σε Κωνσταντινούπολη και Αγκυρα αντίστοιχα)
Τρίτον, στις καλές επιδόσεις του προερχόμενου από τον χώρο της ισλαμιστικής δεξιάς Κόμματος της Νέας Ευημερίας (YRP) του Φατίχ Ερμπακάν, που στέρησε ψήφους από το AKP
Τέταρτον, στην αποχή που ήταν μεγαλύτερη σε αυτές τις εκλογές από ό,τι στο παρελθόν (το 78,5% της συμμετοχής την περασμένη Κυριακή ήταν σαφώς χαμηλότερο από τα 87% και 84% των δύο προεδρικών γύρων του 2023)
Και πέμπτον, στον χαρακτήρα διαμαρτυρίας που μπορεί να έχει (και όντως είχε, ως φαίνεται) η ψήφος στις δημοτικές κάλπες
Την περασμένη Κυριακή πολλοί ψηφοφόροι του AKP είτε δεν πήγαν να ψηφίσουν (εξού και η μεγαλύτερη αποχή), είτε ψήφισαν άλλα κόμματα (εξού και η άνοδος του YRP). Συνολικά στην Τουρκία, στις 31 Μαρτίου, το ισλαμοσυντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης έλαβε 16,3 εκατομμύρια ψήφους. Συγκριτικά, στις βουλευτικές εκλογές του 2023 είχε λάβει 19,3 εκατομμύρια.
Στελέχη του AKP αφήνουν να εννοηθεί, υπό μορφή εκτίμησης, ότι ήταν το δικό τους κόμμα που έχασε τις δημοτικές εκλογές και όχι η αντιπολίτευση που τις κέρδισε. Ο ίδιος ο Ερντογάν παραδέχθηκε την ήττα, στο πλαίσιο μιας ομιλίας μάλλον χαμηλών τόνων από την Άγκυρα το βράδυ της Κυριακής, κάνοντας μάλιστα λόγο για ένα «σημείο καμπής» στην πορεία του AKP το οποίο μένει όμως να φανεί πού θα οδηγήσει την ισλαμοσυντηρητική παράταξη και τον ίδιο τον Τούρκο ηγέτη.
Στον αντίποδα, ο επανεκλεγείς με το CHP στη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, έσπευσε να δει την έλευση μιας «νέας εποχής» για την τουρκική δημοκρατία που αρχίζει να «ανακάμπτει»…
Επί του πρακτέου ωστόσο, ο Ερντογάν παραμένει κυρίαρχος στο εσωτερικό, διατηρώντας την πρωτοβουλία των κινήσεων και το «πάνω χέρι» μέσα από μηχανισμούς που ήδη άρχισαν να δείχνουν τα δόντια τους στη νοτιοανατολική Τουρκία (βλ. Βαν) «καθαιρώντας» εκλεγμένους δημάρχους (της παράταξης DEM) και διορίζοντας στη θέση τους άλλους, εκλεκτούς της κυβέρνησης.
Ο Ερντογάν και το κόμμα του θα συνεχίσουν να είναι στην εξουσία ως τις επόμενες βουλευτικές/προεδρικές εκλογές του 2028. «…δεν θα υπάρξουν νέες εκλογές για τα επόμενα τέσσερα χρόνια…», έγραψε ο διευθυντής επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας, Φαχρετίν Αλτούν, σε πρόσφατο άρθρο του στην Καθημερινή…
Τι θα μπορούσε, άραγε, να ακολουθήσει; Τα ενδεχόμενα, πολλά: Ο Ερντογάν θα μπορούσε να επιχειρήσει να «πουλήσει» επικοινωνιακά στη Δύση τα τελευταία εκλογικά αποτελέσματα ως αποδεικτικά/επιβεβαιωτικά της τουρκικής δημοκρατικότητας. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, θα μπορούσε και να εντείνει τις επιθέσεις κατά των «εσωτερικών εχθρών», επενδύοντας εκ νέου στην πόλωση και στον διχασμό.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που φάνηκε την περασμένη Κυριακή είναι ότι το AKP έχει ανάγκη από νέα πρόσωπα τα οποία θα μπορούν να βγουν από την σκιά του «πατερούλη» Ερντογάν, είτε εκείνος καταφέρει να φέρει ένα νέο Σύνταγμα τα επόμενα χρόνια είτε όχι. Ποιοι θα μπορούσαν να αναλάβουν μελλοντικά έναν τέτοιο ρόλο; Ο Φιντάν; Ο Σιμσέκ; Ο Καλίν; Ο «προεδρικός γαμπρός» Μπαϊρακτάρ; Ή μήπως ακόμη και ο Φατίχ Ερμπακάν (εάν εκείνος «απορροφηθεί» από το AKP ή καταλήξει να συμπράττει με αυτό);
Η περίπτωση του Ιμάμογλου επιβεβαιώνει ότι, ειδικά στην Τουρκία, τα πρόσωπα «μετράνε». Και στον δρόμο προς το 2028, ο 70χρονος Ερντογάν θα κληθεί, εκ των πραγμάτων, να παρατάξει νέα πρόσωπα ενάντια στο CHP των Ιμάμογλου και Οζέλ.
